Слайд 1Сабақтың мақсаты:
а) Білімділігі: Карбон қышқылдарының құрамына,құрылысына,жіктелуіне,қасиеттеріне түсінік беру және бейорганикалық
қышқылдардан айырмашылығын түсіну.
б) Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін,қорытынды шығару
дағдыларын дамыту .
в) Тәрбиелілігі: Оқушылардың танымдық белсенділіктері мен ой-өрісін дамыта отырып,шығармашылыққа,тиянақтылыққа тәрбиелеу.
Слайд 2“Химиялық диктант”
1.Құрамына көміртек,сутек және ... кіретін органикалық қосылыстар ... деп
аталады.
2.Оттекті органикалық қосылыстар ... , ... және ... кластардан тұрады.
3.Спирттердің
құрамында ... тобы- ... болады.
4.Спирттердің жалпы формуласы ...
5.Халықаралық номенклатура бойынша спирттерді атағанда сәйкес көмірсутектердің атына ... жұрнағы жалғанады.
6.Радикал табиғатына байланысты альдегидтер ... , ... , ... болып бөлінеді.
7.Альдегидтердің жалпы формуласы ...
8. Халықаралық номенклатура бойынша альдегидтерді атағанда сәйкес көмірсутектердің атына ... жұрнағы жалғанады.
9.Альдегид атауы “ ... “ деген сөзден шыққан.
10.Альдегидтер тотығып ... айналады.
Слайд 3
№8 есеп
Құмырсқа альдегидін күміс
оксидімен тотықсыздандырғанда 2г күміс түзіледі.
Альдегидтің қандай массасы тотыққан?
Карбон қышқылдары,
жіктелуі, құрылысы,
қасиеттері.
Слайд 5Қышқылдардың формуласын оқып, аттарын толықтай атаңыз.
НСІ
НNO3
H3PO4
H2SO4
HBr
H2CO3
Слайд 6 Карбон қышқылдары - молекула құрамында бір немесе бірнеше сутек
атомдары карбоксил тобына - СООН алмасқан көмірсутек туындылары.
O
Карбоксил тобы – C
OH
карбонил және гидроксил топтарынан тұрады.
Карбон қышқылдарының жалпы формуласы:
R-(COOH)x.
Слайд 7Көмірсутек радикалының табиғатына байланысты жіктеу
Карбон қышқылдары
Қаныққан (шектелген)
Қанықпаған (шектелмеген)
Ароматты
СН3СООН сірке қышқылы
С17Н33СООН
олейн қышқылы
С6Н5СООН бензой қышқылы
Слайд 8Негізділігіне байланысты жіктеу
Карбон қышқылдары
Бірнегізді
Екінегізді
Көпнегізді
С17Н35СООН стеарин қышқылы
НООС-СН2-СН2-
СООН
янтарь қышқылы
Лимон қышқылы
(ОН)-С3Н4
-СООН)3
Слайд 9Карбон қышқылдары радикалдарында қосымша функционалдық топтары бар қышқылдар да болады.
Мысалы
СН3 – СН – СООН
СН2 – СООН
ОН NH2
2- гидроксипропион (сүт) аминсірке (глицин)
қышқылы қышқылы
Слайд 10Карбон қышқылдарын көбіне тривиальді атаумен атайды. Бұл атау карбон қышқылының
алғашқы пайда болуымен байланысты. Мысалы, құмырсқа қышқылы құмырсқадан, сірке қышқылы
сірке судан, май қышқылы майдан алынған. Халықаралық атаулар жүйесі бойынша карбон қышқылдарынa сәйкес қаныққан көмірсутектердің атына қышқыл деген сөз қосып атайды. Кестеге назар аударайық
Слайд 12Құмырсқа қышқылы
Сірке қышқылы
Пропион қышқылы
Қышқылдардың шарөзекті модельдері
Слайд 13 Құмырсқа қышқылы.
Құмырсқа қышқылы –
Н-СООН. Бірнегізді қаныққан
қышқыл. Өзіңе тән өткір иісі бар. Құмырсқалардың бездерінен бөлінетін күйдіргіш
зат. Спирттегі ерітіндісі ревматизм ауруын емдеу үшін пайдаланады
Слайд 14Сірке ҚышҚылы
Сірке қышқылы
СН3СООН -өткір иісті, суда жақсы еритін, түссіз сұйық зат. Бірнегізді
қаныққан карбон қышқылы. Сірке қышқылы жануарлардан бөлініп шығатын зәрдің, тердің құрамында кездеседі.сусыз сірке қышқылын мұзды сірке қышқылы деп атайды, себебі 16 градуста ол қатып, мұзға ұқсас кристалл түзеді. 70-80%- тік ерітіндісі сірке эссенциясы, ал 6-9 %- тік сулы ерітіндісі асханалық сірке суы деп аталады. Сірке қышқылы бояу өнеркәсібінде, медицинада, дәрі- дәрмек жасауда қолданылады.
Слайд 15Пальмитин және стеарин қышқылдары
Пальмитин
қышқылы С15Н31СООН .
Стеарин қышқылы - С17Н35СООН .
Иіссіз, суда ерімейтін қатты заттар . Майдың құрамында болатын жоғары карбон қышқылдары. Бұл қышқылдарды майлардан бөліп алады. Қышқылдардың тұздарынан сабын , автокөлік майларын, май шамдарын алуда қолданады..
Слайд 16Лимон қышқылы.
Лимон қышқылы –
(ОН)- С3Н4 - (СООН)3
Көпнегізді қышқыл. Лимон қышқылы лимон, ананас,
қарақат, бүлдірген жемістерінің құрамында кездеседі. Лимон қышқылын тәтті сусындар жасауда, кондитер саласында және дақтарды кетіруде қолданады.
Слайд 17Карбон қышқылдарының физикалық қасиеті
Слайд 18 Қаныққан карбон қышқылының алғашқы үш
мүшесі: құмырсқа, сірке және пропион қышқылдары өткір иісті, сұйық заттар,
суда ериді.
Май қышқылының жағымсыз иісі бар, суда нашар ериді, жоғарғы карбон қышқылдары С10 –нан бастап қатты заттар, суда ерімейді. Гомологтық қатарда молекулалық массаларының өсуіне қарай суда ерігіштігі кемиді, қайнау температуралары өседі.
Слайд 19Қышқылдарды айырып, танып білу үшін индикаторлар қолданылады
Индикатор – бұл қышқылдық
және сілтілік ортада өз түсін өзгертуші.
Қышқылдарды анықтау үшін
метилоранж және лакмус индикаторын қолданамыз.
Слайд 20Карбон қышқылдарының химиялық қасиеті.
Слайд 21
Суда еритін карбон қышқылдары диссоциацияланады:
RCOOH
RCOO- + H +
RCOOH +H2O
RCOO- + H3O+
Слайд 22
Белсенді және орташа белсенді металдармен әрекеттескенде, тұз түзіліп, сутек ығысады:
2 CH3COOH + Mg (CH3COO)2 Mg + H2
Слайд 23
Метал оксидтерімен және гидроксидтерімен әрекеттескенде, тұз және су түзіледі:
2 CH3COOH
+ СuО (CH3COO)2 Cu + H2 О
Слайд 24
Мына қышқылдарды жікте: HNO3, CH3COOH, H2SO4,
HCOOH, HCI, C2H5COOH, C3H7COOH,
С17Н35СООН
Бейорганикалық қышқылдар Органикалық қышқылдар
Слайд 252-тапсырма.
Мына қышқылдардың атауын жаз.
H-COOH -
C4H9 – COOH -
(ОН)- С3Н4
-(СООН)3 -
СН3 – СН
- СООН -
ОН
С15Н31СООН -
Құмырсқа қышқылы
Валериан қышқылы
Лимон қышқылы
Сүт қышқылы
Пальметин қышқылы
Слайд 26 Функционалдық топтарды сәйкестендіріңдер
1)
– ОН
2)
– С –
‖
О
3)
4)
А) Карбоксил
Ә) Гидроксил
Б)
Карбонил
В) Альдегид тобы
Слайд 27
Айналуларды жүзеге асырыңдар:
C CH4 C 2 H2
CH3CHO CH3CОOН
