Национальная программа по подготовки кадров

етказиш - ҳуқуқий демократик давлат қурилишининг муҳим омилидир.
3.Миллий таълимни ривожлантириш

ва жаҳон тажрибаси
Таянч ататмалар:Таълим, Таълим модели , таълим тизими, шахс, давлат ва жамият, узлуксиз таълим, олий таълим, бакалавриат, магистратура, тарбия фан, ишлаб чиқариш

1.Мустақиллик ва мамлакатни янги таълим тизимига ўтиш.

дастурлар, дарсликлар, ўқитиш услуб ва услубиятлари. Таълим муассасалари ва ўқитувчилар

Таълим вазирлиги даражасида тасдиқланган дарсликлар, ўқув қўлланмалари ҳамда дастурлардан бошқа дастурлар бўйича ўқита олмасди;
2. Таълим жараёни билим даражаси ўртача бўлган ўқувчиларга қаратилар эди, айниқса, қобилиятли болалар ва истеъдодли ёшлар учун мўлжалланган индивидуал таълим дастурлари бўйича ўқитиш механизмларидан етарлича фойдаланилмасди;
3. Бутун таълим жараёни шу тариқа ташкил этилган эдики, бунда мактаб ўқувчилари ва талабалар таълимнинг пассив субъектларига айланган эди. Ўқитишнинг фаол шакллари ва мустақил иш турларидан деярли фойдаланилмасди;
4. Таълимнинг демократиядан узоқлиги, «ҳаддан зиёд мафкуралашгани» туфайли ўқувчиларда мустақил фикрлаш ривожланмас, мактаб ўқувчилари ва талабаларга давлат томонидан белгиланган мафкуравий ақидалар мажбуран сингдирилар эди. Муқобил ёндашув ва мафкура ҳақидаги билимга рухсат этилмасди;
5. Умумтаълим ва касб-ҳунар дастурлари ўртасида изчиллик йўқлиги туфайли ўрта умумтаълим мактабларни битирувчиларда зарур касбий йўналиш ва меҳнат фаолияти кўникмалари шаклланмасди. Ўсмирлар ва қизлар ўз қобилияти, истаги, ижодий ва меҳнатга мойиллигига мос келадиган касбни танлашда жиддий қийинчиликларга дуч келарди;
6. Айниқса “бўш ўзлаштирувчи” ўқувчиларни ихтиёри, хохиш истаги эътиборга олинмасдан мажбуран ҳунар техника таълимига жойлаштирилар эди. Бу эса ўз-ўзидан ўқувчиларни руҳиятига салбий таъсир этиб, уларда ўз-ўзига ишончсизлик, тобелик, камситилганлик ҳиссиётларини юзага келтириб, улар ўзларини “жазоланган” кишидек ҳис қилардилар.
7. Иқтидорли ва қобилиятли ёшларни таълимнинг кейинги босқичига тайёрлаш назарда тутилмаган;
8. Ҳунар таълими амалиёти фақатгина ҳунар билим юртларида, ўқув-ишлаб чиқариш, ўқув комбинатларида, марказларида, бошқа ўқув юртларида ёки бевосита ишлаб чиқаришда олиб борилиши билангина чегараланган;
9. Ўрта махсус таълимига жалб қилиш эътибордан четда қолган, шунингдек ёшларни тақдири ва келажаги назарда тутилмаган.

Фармонлар.
Қарорлар


Малака
ошириш ва педагогик
кадрларни тайёрлаш


Таълим сифати

Кадрлар тайёрлаш

Миллий модели

фаолиятни ташкил этишдаги ўз услуби
Таълим тизимини шакллантиришда қуйидагилар ҳисобга олинади:
таълим

тизимини ривожлантиришдан кўзланаётган асосий мақсад ва кутилаётган натижа;
таълим тизимини молиялаштиришда давлат ва жамиятнинг иқтисодий имкониятлари;
таълим тизими олдига қўйилган мақсадларни амалга оширишда қўлланиладиган механизм ва воситалар.

таълим модели

Молиялаштириш давлат ва хусусий бизнес томонидан амалга оширилади;
Бошланғич ва ўрта таълим асосан бепул;
Олий таълим аксарият ҳолларда пули, лекин грантлар ва кредитларнинг кенг тизими мавжуд;
ОЎЮларининг мустақиллик даражаси жуда юқори;
У ёки бу фан ва касб туркумларига мойиллиги, малака ва қобилиятлари ва қизиқишлари бўйича гуруҳларга бўлиб ўқитиш кенг тарқалган;
Бошланғич мактабда гуманитар фанлар кўпроқ ўқитилса, ўрта мактабда ихтисослаштиришга асосий эътибор қаратилади;

Таълим олувчиларга юқори талабларни қўяди;
Фундаментал билимларни, шунингдек табиий ва муҳандислик фанларини тақдим этади;
Бошланғич ва ўрта мактаб таълими умумий ҳисобланиб, 10-12 йил давом этади;
Бепул ва юқори даражада марказлаштирилган;
Ишчи мутахассисликлар бўйича ўқитиш ва қайта ўқитишнинг кенг тизими мавжуд;
Иш берувчи ва таълим олувчилар талаблари ҳамда маблағлари эвазига фаолият кўрсатадиган малака оширишнинг кенг тизими мавжуд;
Бундай ёндошиш Англия, Германия, Франция, Италия ва Канада таълимига ҳам хосдир.

(мусиқа, тасвирий ва амалий санъатэтика, эстетика) фанларга кенг йўл берилиши;
Ўқувчиларда

ижодий, ўзига хос тарзда фикрлаш кўникмаларини пайдо этишга йўналганлик;
Ўқув муассасаларини (жумладан бошланғич мактабларни) компьютерлар билан тўлиқ жиҳозланганлиги ва Интернетга уланганлиги (Сингапур, Жанубий Корея);
Олий таълимнинг аҳолининг кенг қатлами учун очиқлиги (Жанубий Кореяда 25-37 ёшли фуқароларнинг 97% олий маълумотли);
Таълим муассасаларинини молиялаш ва бошқаришда хусусий капиталнинг кенг иштирок этиши;
Чет (инглиз) тилини ўрганишга алоҳида эътибор;
Иқтидорли талабаларни танлаш ва нуфузли ОЎЮга юбориш;
АҚШнинг кўпгина лицейлари математикани ХХРва Сингапурнинг таълим дастурлари асосида ўқитмоқдалар.

механизмига таъсир этишни назарда тутади).
Таълимнинг рациональ модели (таълимнинг жамиятга мослашувчан,

”аҳлоқий” жиҳатларини таъминлашга қаратилган).

Таълимнинг гуманитар модели (инсон шахсини ривожлантиришга қаратилади).

Таълимнинг ноинституционал модели (очиқ университет, очиқ мактаб, масофавий таълим ...).

Таълимнинг турли моделлари

узлуксиз таълим тизими
 
Таълим дастурларининг ўзаро уйғунлашуви

29 августда Олий Мажлис I чақириқ IX сессиясида сўзлаган «Баркамол

авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори» нутқи ҳамда мазкур сессияда «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»нинг тасдиқланиши, янги «Таълим тўғрисида»ги Қонуннинг қабул қилиниши билан мамлакатимиз таълим тизимини меъёрий базаси тубдан янгилашга асос солинди.

миллий дастури

I. Умумий қоидалар (1 - 8-моддалар)
II. Таълим тизими ва турлари (9 - 19-моддалар)
III. Таълим жараёни қатнашчиларини
ижтимоий ҳимоя қилиш (20 - 24-моддалар)
IV. Таълим тизимини бошқариш (25 - 29-моддалар)
V. Якунловчи хулосалар (30 - 34-моддалар)

Умумий қоидалар
1. Муаммолар ва кадрлар тайёрлаш тизимини
тубдан ислох қилиш омиллари
2. Миллий дастурнинг мақсади, вазифалари
ва уни рўёбга чиқариш босқислари
3. Кадрлар тайёрлашнинг миллий модели
4. Кадрлар тайёрлаш тизимини ривожлантиришнинг
асосий йўналишлари
5. Дастурни рўёбга чиқаришга доир ташкилий чора-тадбирлар

(14-15)-18 ёшгача
(17-18)-23 ёшгача

Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими
Мактабдан ташқари таълим
Уч йиллик

академик
лицей (АЛ)

Уч йиллик
касб-ҳунар
коллежи
(КҲК)

Малака ошириш ва қайта тайёрлов

Бакалавриат
(ўқиш муддати
4 йилдан
кам эмас)

Магистратура
(ўқиш муддати
2 йилдан
кам эмас

Аспирантура,
адьюнктура
(3 йилдан
кам эмас)

Докторантура
(3 йилдан
кам эмас)

Умумий ўрта таълим

Бошланғич
мактаб
(ўқиш муддати
4 йил)

Умумий ўрта
мактаб
(ўқиш муддати
5 йил)

Ўзбекистон Республикасининг узлуксиз таълим тизими

-
КОМИЛ ИНСОН ВА ЕТУК МАЛАКАЛИ
МУТАХАССИС ЕТИШТИРИШ

КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ

МОДЕЛИ

объекти, таълим соҳасидаги хизматларнинг истеъмолчиси ва уларни амалга оширувчи

ДАВЛАТ ВА

ЖАМИЯТ
Таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимининг фаолиятини тартибга солиш ва назорат қилишни амалга оширувчи кадрлар тайёрлаш ва уларни қабул қилиб олишнинг кафиллари

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ
Малакали рақобатбардош кадрлар тайёрлашнинг асоси бўлиб, таълимнинг барча турларини, давлат таълим стандартларини, кадрлар тайёрлаш тизими тузилмаси ва унинг фаолият кўрсатиш муҳитини ўз ичига олади

Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг асосий таркибий қисмлари

илғор педагогик ва ахборот технологияларини ишлаб чиқувчи

ИШЛАБ ЧИҚАРИШ
Кадрларга

бўлган эҳтиёжни, шунингдек уларнинг тайёргарлик сифати ва савиясига нисбатан қўйиладиган талабларни белгиловчи асосий буюртмачи, кадрлар тайёрлаш тизимини молия ва моддий-техника жиҳатдан таъминлаш жараёнининг қатнашчиси

Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг асосий таркибий қисмлари

бағишланган ялпи мажлисидаги нутқидан
20 сентябрь 2010 йил
... Ўзбекистонда ҳар йили таълим учун сарфланаётган

харажатлар ялпи ички маҳсулотнинг 10-12 фоизини ташкил этади. Ҳолбуки, жаҳон тажрибасида бу кўрсаткич 3-5 фоиздан ошмайди. Мамлакатимизда ноёб Кадрлар тайёрлаш миллий дастури амалга оширилди, 2009 йилдан бошлаб 12 йиллик мажбурий таълим жорий этилди...

эътироф этилди.

Жумладан, 2012 йилнинг 16-17

февраль кунлари Тошкент шаҳрида “Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш – мамлакатни барқарор тараққий эттириш ва модернизация қилишнинг энг муҳим шарти” мавзуида халқаро конференция бўлиб ўтди.

Мазкур нуфузли анжуманда кўплаб йирик халқаро ташкилотлар ва молия институтлари, жумладан, БМТ, Осиё тараққиёт банки, Жаҳон банки, Ислом тараққиёт банки вакиллари, БуюкБритания, Германия, Италия, Хитой, АҚШ, Жанубий Корея, Япония, Россия каби дунёнинг 48 давлатидан таълим тизими раҳбарлари, олимлар ҳамда мутахассислар иштирок этди.

авлодни тарбиялаш – мамлакатни барқарор тараққий эттириш ва модернизация қилишнинг

энг муҳим шарти” мавзуидаги халқаро конференциянинг очилиш маросимидаги нутқидан
17 февраль 2012 йил

... мамлакатимизда амалга оширилаётган Дастур – бу бошқа моделларни қандайдир такрорлаш ёки улардан нусха кўчириш эмас, аксинча, биринчи навбатда, ривожланган демократик давлатлардан тўпланган тажрибани ўзида мужассам этган ва айни пайтда шиддат билан ўзгариб бораётган ҳозирги замон талабларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган дастурдир.

омилидир.

вaзифaси жaмият тaлaблaригa жaвoб берa oлaдигaн вa шу жaмият учун

хизмaт қилaдигaн етук инсoнни тaрбиялaшдaн ибoрaт деб билaди.
Фaрoбий тaълим-тaрбиягa биринчи мaртa тaъриф бергaн oлим сaнaлaди. Тaълим - дегaн сиз инсoнгa ўқитиш, тушунтириш aсoсидa нaзaрий билим бериш; Тaрбия – нaзaрий фaзилaтни, мaълум ҳунaрни эгaллaш учун зaрур билгaн хулқ нoрмaлaрини вa aмaлий мaлaкaлaрни ўргaтишдир дейди oлим.
 

киришишни қуйидaгичa тaъкидлaйди:
Илм дaргоҳигa кирaр экaнсaн, қaлбинг кўнгилни оздирувчи

иллaтлaрдaн, одaмлaрни кир қилиб қўядигaн ҳолaтлaрдaн, қотиб қолгaн урф-одaтлaрдaн, очкўзликдaн, ўз ҳокимлигинг учун курaшишдaн озод бўлмоғинг лозим дейди. Ёшлaр учун кaсб-ҳунaрнинг ҳaво билaн сув кaби зaрурлигини, улaрнинг келaжaги шу билaн боғлиқ экaнлигини тaъкидлaйди. Бунинг учун ёшлaрни қунт билaн ишлaшгa, сaбр-тоқaтли, иродaли бўлишгa вa aйни вaқтдa меҳнaткaш бўлишгa чaқирaди.

Ибн Сино болa тaрбиясидa энг дaстлaбки тaрбиячи отa-онa деб билaди. Ўзининг шох aсaрлaридa болaни жудa кичик ёшдaн тaрбиялaшни уқтиргaн.
Олим отa-онaлaргa шундaй мaслaҳaт берaди: Болaлaр илк ёшлик дaвридa ҳaрaкaтчaн, қўзғaлувчaн, нaрсa вa ҳодисaлaргa қизиқувчaн бўлиб, улaрнинг хaрaктер вa одaтлaрини шaкллaнишидa ғоявий вa жисмоний тaрбия кaттa рол ўйнaйди дейди.

ТАРАҚҚИЙ ЭТТИРИШ ВА МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШНИНГ ЭНГ МУҲИМ ШАРТИ

узвий ва изчил боғланган узлуксиз таълим тизими жорий этилган.
Янги

таълим тури ва янги таълим муассасалари жорий этилди: АК ва КҲКлар;
12 йиллик мажбурий, бепул таълим жорий этилган;

дастурлари, дарсликлар, қўлланмалар, Давлат талаблари;
Замонавий билимларга эга, турли хил самарали

метоликани қўллай биладиган, машғулотларга АКТни жорий қила оладиган ўқитувчиларнинг янги авлоди яратилган;
Янги баркамол авлод: замонавий билимларга эга, ҳам жисмонан, ҳам маънан ривожланган, бир неча хорижий тилларни пухта биладиган, АКТдан фойдалана оладиган, компьютерни пухта биладиган, мустақил фикрлайдиган ўқувчилар вояга етди;
Юксак таълим-тарбия олиш учун барча шароитлар яратилган.

капитал
реконструкция қилиш

2. Мактабларни замонавий ўқув
ва ўқув-лаборатория

ускуналари,
компьютер техникаси,
дарсликлар ва ўқув-услубий
материаллар билан жиҳозлаш

5. Умумтаълим мактаб
лари спорт базасини
мустаҳкамлаш ва
уларда спортни
ривожлантириш

3. Таълим стандартлари
ва ўқув дастурларини
такомиллаштириш

4. Умумтаълим мактабларини малакали педагог кадрлар
билан таъминлаш, ўқитувчиларни тайёрлаш,
қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишнинг
самарали тизимини яратиш, улар меҳнатини
рағбатлантиришни кучайтириш

Мактаб таълимини
ривожлантириш
Давлат умуммиллий
дастурининг асосий
йўналишлари

сўм ва 31,0 млн. АҚШ доллари сарфланди.

Мактаб таълимини ривожлантириш

Давлат умуммиллий дастури

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг
2004 йил 9 июлдаги «2004-2009 йилларда мактаб таълимини ривожлантириш Давлат умуммиллий дастурини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 321-сонли қарори

таъмирланган
мактабларнинг жойлашуви
Қишлоқ ва бориш

қийин ҳудудлардаги 7267 та (85.5 %) мактабда қурилиш-таъмирлаш ишлари амалга оширилди.

2008 йилда
2004 йилда
2009 йилда
Жами – 1117 та

6 ёшдан 17 ёшгача бўлган жами 6.099.001 нафар ўқувчилардан 2.098.056 нафари (34,4%) дарсдан кейинги жисмоний тарбия ва спорт машғулотларида шуғулланиб келишмоқда. Ушбу кўрсаткичларни ўтган йиллардагига солиштирсак, 2004 йилда 28,5 фоизни ташкил этган.

28,5 %

34,4 %

5,9 %

2004 йилда

2009 йилда

билан шуғулланишга жалб этиш ҳамда болалар ва ёшлар спортини ривожлантириш

мақсадида 3 босқичли оммавий спорт мусобақаларини ўтказиш тизими яратилган.

Умумтаълим мактаблари
ўқувчилари учун
«Умид ниҳоллари»
спорт мусобақалари

Академик лицей ва касб-ҳунар
коллежлари ўқувчилари учун
«Баркамол авлод»
спорт мусобақалари

Олий таълим муассасалари
талабалари учун
«Универсиада»
спорт мусобақалари

“Болалар мусиқа ва санъат мактабларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш ва уларнинг

фаолиятини янада яхшилаш бўйича 2009-2014 йилларга мўлжалланган Давлат дастури”нинг ижроси

2014 йилда

Жами – 278 та

ҳажмдаги мавзулар оптималлаштирилди

фаолият юритмоқда.
Шундан:
68768 нафари (57,2%) умумтаълим фан ўқитувчилари;
39049 нафари (32,5%)

касбий фан ўқитувчилари;
12447 нафари (10,3%) ишлаб чиқариш таълим усталар.

Уларнинг 110788 нафари (92,1%) олий маълумотли ва 9476 нафари (7,9%) ўрта махсус маълумотли (ишлаб чикариш таълим усталари).
Педагог кадрларнинг 1323 нафари (1,1%) илмий даражага эга.

11 та марказий ва 6 та чет эл университетлари филиаллари

фаолият курсатмокда.

БАРҚАРОР ЮҚОРИ СУРЪАТЛАРИНИ,
МАКРОИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ САҚЛАБ ҚОЛИШ ВА МАМЛАКАТ
ИҚТИСОДИЁТИНИНГ

РАҚОБАТБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШ;
ИККИНЧИ - ИҚТИСОДИЁТНИ ВА УНИНГ ЕТАКЧИ ТАРМОҚЛАРИНИ
МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШ, ТЕХНИК ВА ТЕХНОЛОГИК ЖИҲАТДАН
ЯНГИЛАШНИ ЖАДАЛЛАШТИРИШ ВА КЎЛАМЛАРИНИ КЕНГАЙТИРИШ,
ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИ ДИВЕРСИФИКАЦИЯЛАШ;
УЧИНЧИ - ЙЎЛ-ТРАНСПОРТ ВА КОММУНИКАЦИЯ ИНФРАТУЗИЛМАСИНИ
ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШ;
ТЎРТИНЧИ - МАМЛАКАТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШ ВА ЯНГИЛАШ
ЧОРА-ТАДБИРЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ МУҲИМ ШАРТИ ВА
МАНБАИ СИФАТИДА ФАОЛ ИНВЕСТИЦИЯ СИЁСАТИНИ АМАЛГА
ОШИРИШ ВА ХОРИЖИЙ ИНВЕСТИЦИЯЛАРНИ ЖАЛБ ЭТИШ, ЗАРУР
ИШБИЛАРМОНЛИК МУҲИТИНИ ЯРАТИШ;
БЕШИНЧИ - ИШ ЎРИНЛАРИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА МАМЛАКАТ АҲОЛИСИ
БАНДЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ;
ОЛТИНЧИ - АҲОЛИНИНГ ҲАЁТ ДАРАЖАСИ ВА СИФАТИ ИЗЧИЛ
ОШИРИЛИШИНИ ТАЪМИНЛАШ.

қачон қабул қилинган?
Жавоб: 1997 йил 29 августда Олий Мажлис

I чақириқ IX сессиясида
2. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг» бош мақсади ?
Жавоб: Комил инсон - етук малакали мутахассис етиштириш
3. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг» асосий таркибий қисмларини айтинг?
Жавоб: Шахс, давлат ва жамият, узлуксиз таълим, фан, ишлаб чиқариш
4. Ўзбекистон Республикасида узлуксиз таълимни тизимлаштиринг?
Жавоб: Мактабгача таълим, умумий ўрта таълим, ўрта махсус касб ҳунар таълим, Олий таълим, Олий ўқув юртидан кейинги таълим, Кадрлар малакасини ошриш ва уларни қайта тайёрлаш, мактабдан ташқари таълим
5. Обидиддин Маҳмудовнинг “Ота нега фарзандига танбеҳ беради” китобида устозлар ҳақида келтирлган ҳикматли сўзни айтинг?
Жавоб: “Тамасиз устоз - барчага устоз”

дастури» қачон қабул қилинган?

2. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг» бош

мақсади ?

3. «Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг» асосий таркибий қисмларини айтинг?

4. Ўзбекистон Республикасида узлуксиз таълимни тизимлаштиринг?

5. Обидиддин Маҳмудовнинг “Ота нега фарзандига танбеҳ беради” китобида устозлар ҳақида келтирлган ҳикматли сўзни айтинг?

ўзаро қиёсий жиҳатларини изоҳланг.

Эски узлуксиз таъим Янги узлуксиз таъли

САВОЛ:
Таълим ва тарбияни бир биридан ажралишига қандай қарайсиз?

буюк келажаги йўлида хизмат қилиш - энг олий саодатдир” асарларида

шундай дейдилар:

“Дунёда ҳеч нарса тасодифан пайдо бўлмайди. Ҳаммасининг илдизи, томирида албатта қандайдир бир асос, замин бўлади.
Ҳеч қачон бўм-бўш жойда улуғ зотлар пайдо бўлмайди. Агарки кайсидир мамлакатда бир янги кашфиёт қилинибди, ноёб мутафаккир пайдо бўлибди, деб айтса, билиб қўйинглар, ўша ерда қадимий анъана, илмий мактаб бор. Илмнинг, ижоднинг замини бор жой албатта вақти келиб улуғ олимларни етиштириб беради”