Слайд 1
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті
Физиология кафедрасы
«Стоматология» мамандығы
Тақырып:
«Қан айналым физиологиясы. Жүрек және
қантамырлары»
2018
Дәріскер: аға оқытушы
Рамазанов А.К.
Слайд 2Дәрістің мақсаты:
Жүрекшелер мен қарыншалардың жиырылуын қамтамасыз ететін жүрек бұлшықетінің физиологиялық
қасиеттерін талдау.
Слайд 3Дәрістің жоспары:
1. Жүрек бұлшықетінің физиологиялық қасиеттері.
Автоматия. Автоматия градиенті.
Жүрек бұлшықетінің
қозғыштығының ерекшеліктері.
Миоциттер мен кардиомиоциттердің әрекет потенциалы.
Өткізгіштік.
Жиырылғыштық.
2. Жүрек циклі.
3. Жүрек қызметінің жасқа сай өзгерістері.
Слайд 5Қантамырлардың түрлері және қызметтері
Слайд 6Жүрек бұлшықетінің
физиологиялық қасиеттері
Қозғыштық
Автоматия
Рефрактерлік
Өткізгіштік
Жиырылғыштық
Созылғыштық
Эластикалылық
Слайд 7Қозғыштық
- бұл жүректің тыныштық күйден белсенді күйге, яғни қозу жағдайына
ауысу қабілеті.
Қозу жүректің нақты өзінде болатын үрдістердің әсерінен мерзімді
түрде туындап отырады.
Аталған құбылыс автоматия атауына ие болды.
Слайд 8Автоматия
– бұл қозудың өз бетімен пайда болу қасиеті.
Автоматия –
бұл жүрек бұлшықетінде туатын серпіністер арқасында жүректің мерзімді жиырылу қабілеті.
Жүректің
пейсмекер жасушалары немесе І реттік ырғақты жүргізушілер – оң жақ жүрекшенің ерекше бұлшықет жасушалары.
Слайд 10 Жүрек автоматизмінің табиғаты миогендік. Арнайы (атиптік) бұлшықет талшықтарынан тұратын миокардтың
нақты аймақтарының спонтанды белсенділігімен негізделеді.
Арнайы бұлшықеттер жүректе өткізгіштік жүйені
түзеді.
Өткізгіштік жүйеде қозуды өткізу жылдамдығы 4-5 м/с.
Атриовентрикулярлық түйін аймағында 2-5 см/с созылатын атриовентрикулярлық кідіріс болады, ол жүрекшелер мен қарыншалардың іздік жиырылуын қамтамасыз етеді.
Слайд 11 Қалыпты жағдайда жүрек жиырылуының ырғағын
синоатриалдық түйіннің бірнеше аса
қозғыш жасушалары бастап береді,
олар шынайы І реттік ырғақ жүргізушілері
(пейсмекер) деп аталады.
Слайд 12В.Гаскеллдің автоматия градиенті
Синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын автоматизм дәрежесі азая түседі.
Синоатриалдық түйін – І реттік ырғақ жүргізушісі (60-80 имп/мин).
Атриовентрикулярлық түйін
– ІІ реттік ырғақ жүргізушісі (30-40 имп/мин).
Гис шоғыры - 30-40 имп/мин.
Гис шоғыры-Пуркинье талшықтары - 20 имп/мин.
Слайд 13СТАННИУСТЫҢ САЛҒАН ЛИГАТУРАЛАРЫ
ҚАЛЫПТА
1 лигатура
2 лигатура
3 лигатура
Слайд 14ПУЛЬС ЖИІЛІГІ БОЙЫНША АВТОМАТИЯНЫҢ ӨЗГЕРІСІН БАҒАЛАУ
АВТОМАТИЯ ЖОҒАРЫ - ПУЛЬС
ЖИІЛЕЙДІ- ТАХИКАРДИЯ
АВТОМАТИЯ ТӨМЕН - ПУЛЬС СИРЕЙДІ - БРАДИКАРДИЯ
ӨЗГЕРМЕЛІ АВТОМАТИЯ -
ТҮРЛІ ЖИІЛІКТЕГІ ПУЛЬС - СИНУСТЫҚ АРИТМИЯ
Слайд 15ЖҮРЕКТІҢ ЫРҒАҚ ЖҮРГІЗУШІ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ
ӘРЕКЕТ ПОТЕНЦИАЛЫ
1
2
3
1 – БАЯУ ДИАСТОЛАЛЫҚ ДЕПОЛЯРИЗАЦИЯ
(БДД)
2 –ДЕПОЛЯРИЗАЦИЯ
3 –РЕПОЛЯРИЗАЦИЯ
Слайд 16Синоатриалдық түйінде әрекет потенциалының дамуы
Пейсмекер жасушаларының
әрекет потенциалы үшін тән:
Баяу
спонтанды
диастолалық
деполяризация
Шыңға шығудың
баяулығы, кіші амплитуда,
әрекет потенциалының
шың тәрізді формасы
Ерте
шапшаң реполяризация
фазасының болмауы,
"овершут" пен"плато" фазаларының
айқын көрініс бермеуі
Слайд 17Жүректің ырғағын қалаушы жасушаларындағы электрлік потенциалдар пайда болуының иондық механизмдері
Синоатриалды түйінің жасушаларындағы баяу диастолалық деполяризация және ӘП баяу көтеру
кезеңінің дамуында кальций каналдары жетекші роль атқарады.
Баяу диастолалық деполяризацияның жылдамдығы
автономды (вегетативті) жүйке жүйесімен реттеледі.
Симпатикалық жүйке жүйесі әсерінен медиатор норадреналин
баяу кальций каналдарды белсендіреді,
нәтижесінде диастолалық деполяризацияның жылдамдығы
жоғарылайды және спонтандық белсенділігінің ырғағы жоғарылайды.
Парасимпатикалық жүйке жүйесі әсерінен медиатор АХ
мембрананың калий өткізгіштігін жоғарлатады, ол
диастолалық деполяризация дамуын баяулатады немесе оны тоқтатады
және мембрананың гиперполяризацияны тудырады.
Осы себептен ырғақтың сиректеу немесе автоматияның тоқтауы пайда болады
.
Слайд 18Кардиомиоциттердің әрекет потенциалы
0 фаза – шапшаң Na+ каналдарының белсенділігі.
Бастапқы
шапшаң реполяризация фазасы – К+ каналдарының белсенділігі (1 фаза).
Плато
фазасы – жасушадан К+ баяу шығуы жасушаға Са++ иондарының баяу енуімен теңестіріледі (2 фаза).
Реполяризация фазасы - жасушадан К+ сыртқа шығуы (3 фаза).
Тыныштық фазасы мембраналық потенциалдың қалыпқа келуі (4 фаза).
0
1
2
3
4
Слайд 19Қарыншалардың миокард қасиеттерін салыстыру
0 – деполяризация кезеңі,
1 —
алғашқы тез
реполяризация кезеңі,
2 — баяу
реполяризация (плато кезеңі),
3 — соңғы тез реполяризация
4 – тыныштық кезеңі
5 — абсолюттық
рефрактерлік кезең
6 — салыстырмалы
рефрактерлік кезең
7 — супернормалды
Қозғыштық кезеңі
Әрекет потенциалы
Жеке дара жиырылудың сызығы
0
1
2
3
4
5
6
7
Слайд 21Рефрактерлік
- дегеніміз қозбаушылық.
Жүрек бұлшықетінің абсолюттік рефрактерлік кезеңі – 0,27
с, ал салыстырмалы рефрактерлік кезеңі 0,03 с құрайды.
Абсолюттік рефрактерліктің
ұзақ кезеңі жүрек бұлшықетінің жеке дара жиырылу режимі мен оның ырғақтылығын қамтамасыз етеді.
Жүрек бұлшықетіне тетанустық жиырылу тән емес.
Слайд 22Өткізгіштік
дегеніміз – қозуды белсенді күйдегі аймақтардан тыныштық күйдегі аймақтарға өткізу
қабілеті.
Жүректің өткізгіштік қасиеті электротониялық табиғатқа ие.
Ол атиптік және
жұмысшы миокард жасушалар арасындағы нексустардың және кардиомиоциттерді бөліп тұратын қосымша пластинкалардың төменгі электрлік кедергісімен қамтамасыз етіледі.
Нәтижесінде, кез келген аймақты табалдырықтан жоғары тітіркендіру миокардтың түгел қозуын тудырады.
Бұл жүрек бұлшықетінің ұлпасын жекелеген жасушаларға (функционалдық синцитий) морфологиялық түрде ажыратылған деп санауға мүмкіндік береді.
Жүрекшелер бойынша қозуды өткізу жылдамдығы 1 м/с.
Қарыншалар бойынша қозуды өткізу жылдамдығы 0,8 м/с.
Слайд 23Жиырылғыштық
дегеніміз – жүрек бұлшықетінің ұзындығының өзгеруі немесе оның кернеу күшінің
өзгеруі.
Жүрек ырғақты түрде, жеке дара жиырылу режимінде жұмыс атқарады.
Жүректің жиырылуы систола деп алатады. Алдымен жүрекшелер, содан соң қарыншалар жиырылады.
Жиырылу фазасынан кейін босаңсу фазасы, яғни диастола болады.
Слайд 24Жүрек бұлшықетінің жиырылу механизмі
Слайд 25
Созылғыштық – жүрек бұлшықетінің созу күшінің (қысымының) әсерінен өз құрылымын
еш бұзбай отырып, ұзындықты арттыра алу қабілеті.
Эластикалылық – жүрек
бұлшықетінің деформациялайтын күштің әсері аяқталған соң бастапқы күйге қалпына келе алу қабілеті.
Слайд 27
Жүрек циклі – жүректің жиырылуы (систола) мен одан кейінгі босаңсуына
(диастола) жұмсалатын уақыт.
Жүрек циклінің орташа ұзақтылығы = 0,8 сек
(жүрек минутына 75 рет соқса)
Слайд 28ЖҮРЕК ЦИКЛІНІҢ ФАЗАЛАРЫ
Жүрекшелердің систоласы (0.1 с)
Қарыншалардың систоласы (0.33 с)
Қарыншалардың диастоласы
(жүректің жалпы паузасы) (0.47 с)
Слайд 32ҚАРЫНШАЛАРДЫҢ ДИАСТОЛАСЫ
(ЖҮРЕКТІҢ ЖАЛПЫ ПАУЗАСЫ)
Слайд 34Гемодинамиканың негізгі көрсеткіштері
Қанның систолалық көлемі = 50-70 мл
Қанның минуттық көлемі
= 4,5-5 л/мин
Жүрек индексі = қанның минуттық көлемі / дене
беткейінің ауданы (1,76 м2).
Орта есеппен алғанда оның көлемі = 2,84 л/м2.
Слайд 35Егде жастағы адамдарда байқалатын
жүрек қызметінің өзгерістері
Миокардтағы биологиялық тотығу үрдістерінде май
қышқылдарын қолдану баяулайды, соның салдарынан жүректе май жиналып, кардиосклероз дамиды.
Миокардтың энергетикалық субстрат ретінде сүт қышқылын қолдану қабілеті азаяды, ал миокардта сүт қышқылының жинақталуы ұлпалық ацидоздың дамуына әкеледі.
Кардиомиоциттерде миоглобин мен митохондрий саны азаяды.
Слайд 36Егде жастағы адамдарда байқалатын
жүрек қызметінің өзгерістері
Жасушалық тыныс алудың ферменттік жүйесінің
белсенділігі төмендейді.
Тотығу үрдістерінің қарқындылығының азаюы миокардтың жиырылғыштық қызметінің төмендеуіне
әкеледі.
Миокардтың жиырылғыштық қасиетінің азаюы жүректің соғу көлемі мен жүректің жиырылу жиілігінің азаюяна әкеледі.
Миокардтың қозғыштығы мен өткізгіштігі төмендейді, ол жүрек ырғағының баяулауымен, электрокардиограммада P-Q интервалының ұлғаюымен және QRS кешенінің ұзақтығының артуымен көрініс береді.
Слайд 37Проблемалық сұрақ
Неліктен жүрек ырғақты түрде жиырылады:
систоладан кейін диастола,
ал
диастоладан кейін систола болады?