“ Астана Медицина Университеті” АҚ Офтальмология кафедрасы

клиника, диагностика, дифференциальды диагностикасы, емі.

Тексерген: Ауашев А.С.
Орындағандар: Абдрасулова Ж.
Артиков З.
Бақыт М.
403 ЖМ


Астана 2013 жыл

Презентация

мүшелерінің патологиясы
Этиологиясы
Клиникасы
Дифференциальді диагностикасы
III. Қорытынды
IV. Қолданылған әдебиеттер
ЖОСПАР

жас бездері және көз жас шығатын жолдары,көзжас түтігі,көзжас қабы мен

көзжас-мұрын өзегі жатады.
Көзжас безі көзұяның жоғарғы-латеральді бұрышында және көзжас безі шұңқырында жатады да, жас бөліп шығарады. Көзжас безі денесі арқылы жоғарғы қабақты көтеретін бұлшықет сіңірі өтеді,ол көзжас безі денесін екі тең емес бөлікке бөледі: жоғарғы,үлкен көзжасы безінің көздік бөлігі,немесе жоғарғы көзжас безі және қабаққа тиесілі көзжас безінің кіші бөлігі немесе төменгі көзжас бөлігі.
Жоғарғы көзжас безі құрылысының тығыз болуымен ерекшеленеді, бездің көзұяның жоғарғы шеті бойындағы ұзындығы 20-25мм тең, алдыңғы-артқы көлемі 10-12мм.

төмен орналасып, конъюнктива қабатының дәл үстінде жатады. Без біршама бөлектелінген

15-40 үлесшелерден тұрады; жоғарғы шет бойындағы без ұзындығы 9-10мм,ал алдыңғы-артқы көлемі 8мм,қалыңдығы 2 мм.
Жоғарғы көзжас безінің 3-5 мөлшердегі шығару жолдары төменгі бөлік денесі арқылы өтіп, өз құрамына оның шығару жолдарының бір бөлігін қабылдайды да, жоғарғы күмбез конъюнктивасына ашылады.
Төменгі көзжас безі мұнымен қоса, 3 тен 9 ға дейінгі ерекше шығару жолдарына ие, олар жоғарыда баяндалғандар тәрізді жоғарғы күмбез конъюнктивасының латеральді бөлігі маңында ашылады.
Қосымша көзжас бездері көзжас маңында ұшырасады,бұл жерде де, сондай май бездері бар,көз жас көзжасы бездерінен конъюнктива қапшығына түсіп,көз алмасын жуып өтіп,көз жас көліне жиналады.Көзжас көлінен көзжасы көзжас өзектері арқылы көз жасы қабына бағытталады,одан көзжас-мұрын өзекшелері арқылы төменгі мұрын жолына түседі.
Әрбір,жоғарғы төменгі көзжас өзекшесі көзжас емізікшесінің жоғарғы ұшында көздің ішкі бұрышында кішкентай тесіктен басталады, тесікті көзжас нүктесі дейді. Жоғарғы және төменгі көзжас өзекшелерінің тік бөлігінің ұзындығы 1,5мм,ал көлденең бөлігінің ұзындығы 6-7 мм.
Көзжас қабы көзжас қабының сүйекті шұңқырында толығымен оның пішінін алып жанасып жатады.Оның аздап тарылған,жоғарғы тұйық шеті немесе көзжас қабының күмбезі болады.Көзжас қабының төменгі ұшы да аздап тарылып, айқын шекарасыз мұрын-көзжас өзегіне ауысып өтеді.

ойықта орналасқан.Көздің шаралық фасциясы жас безін үлкен шаралық және кіші

қабықтық бөліктерге бөледі. Шаралық фасциясы жас безін үлкен шаралық және кіші қабықтық бөліктерге бөледі. Шаралық бөлігі маңдай сүйегінің салбыраңқы көз үстілік қырымен жасырынып, жас шұңқырына батып тұрады да сыйпауға келмейді. Ол тек патологиялық өзгергенде ғана сыйпауға байқалады. Қабақтық бөлігін қабақты аударып, көз алмасын ішке және төмен бұрғанда көруге болады. Осы жағдайда ол көз алмасының үстіңгі сырт жағында күмбездік дәнекер қабықтың астында шамалы бұдырмақтанып, сарғыш түсті болып көрінеді.

КӨЗЖАС БЕЗІ (GLANDULA LACRIMALIS)

бөлікшелер арасымен өтіп, оның өзекшелерімен бірге кішкентай дәнекер қабықтың

күмбездік бөлігінің сыртқы жартысына ашылады. Жас безін көз артериясының бұтағы жас артериясы қанмен қамтамасыз етеді. Жас безінің нервтенуі күрделі: сезгіштігін үшкіл нервтің бірінші тармағынан шығатын жас нервісі қамтамасыз етеді, бұдан басқа, без парасимпатикалық және симпатикалық нерв талшықтарымен де нервтеледі. Жас шығару орталығы басқа орталықтармен де өзара қарым қатынаста болады және әртүрлі реепторлық зоналаран келген сигналдарға жауап береді. Көздің жасы мөлдір сұйықтық, сәл сілтілі реакциялы,тығыздығы 1008 оның құрамында 97.8 процент су 1.8 процент тұздар, белоктар, липидтер, мукополисахаридтер, гистамин активті заттар, аскорбин қышқылы және басқа да органикалық компоненттер бар. Адамдарда тәулігіне 0.4-1 мл жас сұйықтыы бөлінеді, ал күшті жылағанда 2 шәй қасықтай бөлінеді. Жас сұйықтығының құрамында бактерия жойғыш әсеріне ие фермент бар.

үздіксіз ылғалдап оның оптикалық қабілетін арттыруға,көзге түскен тозаңдарды жуып шығарып

тұруға қажетті.ол қасаң қабық үшін трофикалық та қызмет атқарады. Калыпты жағдайда көз алмасын ылғалдап тұру үшін шамалы ғана тәулігіне 0.4-1 мл жас сұйықтығы керек болады, ал ол қосымша жас бездерімен жасалып шығарылады. Жас безі болса ерекше жағдайларда ғана іске қосылады: көзге ұсақ бөгде заттар түскенде, қоздырғыш газдармен жанасқанда, көзге жарық әсер еткенде, оның кебуі күшейгенде жас безі көп мөлшерде жас сұйықтығын жасап шығарады.

аралық кңістіктің артқы қырына жақын орналасқан жас бүртігінің төбесінде жайғасқан.Олар

көз алмасына қарай бұрылып,жас көлшігі маңында көз алмасымен тығыз жанасқан. Жас тесіктері тік вертикаль (1.5-2мм) көлденең (6-8мм) иіндері бар жас өзекшелеріне айналады.Өзекшелердің көлденең бөліктері қабақтардың ішкі жабысқан байламының артымен жүріп отырып жас қалташасының сырт бетіне келіп оған қосылады. Жас қалташасының ұзындығы – 10-12 мм, диаметрі 3-4 мм үсті жағынан жабылған цилиндр тәрізді қуыс. Ол жас шұңқырында орналасқан. Жас шұңқыры жоғары жақ сүйектің маңдайлық бұтағы мен жас сүйегінің қосылған жерінде орналасып, алдынан

ЖАС ТЕСІКТЕРІ (PUNCTUM LACRIMALE)

ашылады. Оның ұзындығы 14-20мм болады. Қалташа мен өзек іш жағынан

шырыш шығаратын бокалша клеткалары бар цилиндр эпителилі шырышты қабықпен төселген.Шырышты қабаттың асты аденоиды тканьдерге бай. Сыртқы қабаттары тығыз созылғыш талшықты дәнекер ткандерден тұрады.

ЖАС ҚАЛТАШАСЫ (SACCUS LACRIMALIS)

бастым көпшілігі жас сұйықтығының ағып кету жолдарының бұзылуымен ауыратындар.Көзге жастың

көп жинап қалуы көруге кедергі болып,жұмыс қабілеттілігін нашарлатады.

ЖАС АҒУДЫҢ СЕБЕПТЕРІ: 1)Қабақтардың шеттері шамалы сырт айналуының нәтижесінде жас тесіктерінің көздің жас бұлағына батып тұрмауы. 2)Жас өзекшелерінің,жас қалташасының,жас мұрын каналының қабынулары. 3)Жас сұйықтығының ағып кету жолдарының кез-келген жерінің тыртықтанудан тарылып қалуы немесе толық бітелуі.

дамымай қалуы, гипертрофиясы,гипо және гиперфункциясы,төмен түсуі.
Туа пайда болған көзжас бөліп

шығарушы аппаратының ақаулары: аплазия, фистулалар,дивертикулдар.
Көз жас безінің қабынуы: туа пайда болған (бездің жетілмеуі) жүре пайда болған (грипп, травма,паротит, ісік) Дакриоаденит
Эпифора;
Көзжас шығарушы өзектерінің жедел және созылмалы қабынулары: дакриоцистит, дакриоперицистит, каналикулит;
Ісіктер және әр түрлі өспелер

бағытталуы.
Созылмалы блефароконьюктивиттерде, тыртықтық өзгерістерде және қабақтардың қарттық атониясында жиі кездеседі.

Клиникасы:Ауырсыну,қызару,жас ағуына шағымданады.
Емі:Жас тесігінің жеңіл дәрежелі шамалы жанаспауында өзекшенің басталар жерінің артқы қабырғасынан кішкене үшбұрышты қиық кесіп алып тастайды.Ауыр жағдайларда қабақтың айналуын дұрыстайтын операциялар жасау керек болады.

тері гиперемиясы,жас ағу болады.Қолмен немесе шыны таяқшамен жас нүктесін бассақ

шырышты немесе іріңді тығын бөлінеді.Кей жағдайда жас каналын бассақ сары секрет бөлінеді. Емі-бактериологиялық зерттеулер жүргізіледі.

жазылмайтын ауру б.т.
Ол эндогенді факторлардан (грипп,ангина,ревматизм,паротит т.б) дамиды.
Клиникасы: көзде

жас бездерінің ісіну,қызару,ауырсыну болады. бас ауруы,тәбеттің жоғалуы,ұйқының бұзылуы,мазасыздану, температурасының жоғарлауы байқалады.2-3 күнде қатты ауырсыну болады,пальпация жасағанда без ісінген,қатты ауырсыну болады,көзді толығымен қарау үшің наркоз беру керек.Науқас дер кезінде қаралмаса лимфалық түйіндер ісінеді,ісік көз маңайларына таралады,көз каналдарын,жас жолдарын толығымен бітейді,көз қуысы жабылады,осыдан абсцесс дамиды,кейін флегмонаға айналады. Жас безінің жедел қабынуы,жоғарғы қабақ қатты ісінуі ,қызаруы,ауыру сезімі пайда болады.
-Көз қиығы өзгеріп ауруға тән «~» жатқан «S» түріне ие болады.
Екіншілікті симптом:заттарды екі еселеп көру(диопия).
Үшіншілікті:өте көп мөлшерде жас ағу.
Пальпация жасағанда өте қатты ауыру сезімінің болуы,аурудың клиникалық кескінін айқындайды.
Емі-антибиотиктермен, физиотерапия,мазь,антисептикалық .

жас қуысының кеңейгенін байқауымызға болады

өткізгіштігін анықтауға мүмкіндік береді.Жууды орташа жіңішкелікті мұқал қысқа инелі немесе

арнайы түтікті шприцпен жүзеге асырады.Ол үшін стерильді изотониялық натрий хлорид ерітіндісін немесе кез келген антисептикалық ерітіндіні пайдаланады.Ол үшін жас тесігін алдымен сүйір зондымен кеңітеді,содан соң жас өзекшесіне канюланы 5-6 мм-ге дейін енгізіп ,шприц поршеніне жәйлап басу арқылы сұйықты жас жолдарына жібереді.Егер жас жолдарының өткізгіштігі қалыпты болса сұйықтық мұрыннан аңқып шығады.

еңкейту қажет болады.Мұрын –жас каналы тарылған болса сұйықтық мұрыннан тамшылап

шығады,немесе жіңішке болып сорғалайды,ал сұйықтықтың қалған бөлігі екінші жоғарғы жас тесігінен қайта шығып жатса ,онда жас жолдарының бір жері түгелдей бітеліп қалғаны болады.

лимфа түйіндерінің ісінуі,жоғарғы қабақтың абсцесі және орбитальді целлюлит болады.

Этиологиясы: Ревматизм,

ангина,грипп. Эпидемиялық жұқпалы паротитте,шықшыт безінің қабынуы
Клиникасы:ісіну, ауырсыну,қызару,көз формасының өзгеруі,көз алмасының қозғалғыштығының шектелуі,регионалды лимфа түйіндерінің ұлғайуы.
Емі. Ауырған без тұсына құрғақ ыссы,УВЧ қолданылады,сульфаниламидтер,салицилаттар ішуге беріледі,антибиотиктер бұлшықет арасына және көзге енгізу қолданылады.Іріңдеп кетсе ,оны тіліп абсцесті дренаж жасап ,гипертониялық ерітіндімен таңғыш таңып қояды

болады. Созылмалы дакриоциститтің пайда болу себебі мұрын-жас өзегінің тарылуы болып

табылады.Ол жас сұйықтығы мен жас қалташасының дәнекер қабығының бөліністерінің іркілуіне ұшыратады.Қалташа қабырғасы біртіндеп созылады.Оның ішінде іркіліп жиылған сұйықтық ауру қоздыратын микробтардың (стрептококк,пневмококк) өсіп өнуіне қолайлы орта болады.
Этологиясы: қабыну және травма

ДАКРИОЦИСТИТ

артық мөлшердегі жас сұйықтығы.
-Қабақтардың ішкі байлам астында терінің жұмсақ бұршақ

тәрізді томпайып шығып тұруы тән.
-жас қалташасын басқанда көп мөлшерде қоймалжың –іріңді зат ағып шығады.
-Жас қалташасы қатты созылғандықтан жұқа тері астынан сұрғылт-көк рең томпайып көрініп тұрады.

жасайды,яғни дакриоцисториностомия операциясын жасайды.Ол үшін жас сүйегін кесіп алып тастайды.Жас

қалташасының ішкі қабырғасы мен оған және сүйек тесігіне жақын орналасқан мүрынның дәнекер қабығына ұзына бойы тіледі, содан соң тесік шеттерін бір-біріне қосып тігеді.Жас қалташасы мен мұрын қуысы арасында жасалған кең өзек дакриоциститтің белгілерін жояды,сөйтіп жас сұйықтығының кедергісіз ағып кетуін қалпына келтіреді.

флегмоналақ қабыну болып табылады. Құбылыс негізінде іріңдік инфекциясының жас қалташасына

енуі және оның қабынған әрі жұқарған қабығы арқылы өзін қоршаған шелге өтуі жатыр.

қабатарға ,мұрынм ен бет тканьдерге жайылады.
-Күшті ісікті ңсалдарынан көз саңылауы

жабылып қалады.
-Жас қалташасының флегмонасы дененің қызуының көтерілуімен,бастың ауыруымен, жалпы сырқатты күймен жарыса жүреді.Бірнеше күннен кейін инфильтрат босаңсып, ортасында іріңдік пайда болады.Абсцесті ,іріңдікті кесіп ашу қажет болады.

Мысалы, 10 жаста затты 7 см қашықтықтан жақсы көрсе, 45—50

жаста - 33 см-ден жақсы көреді. Ал 70-те жақын тұрған заттар бұлдырап анық көрінбейді, көзілдіріктің көмегімен, әр түрлі линзалар (ойыс, дөңес) арқылы реттеледі. Бұл жағдай көз бұршағының өз пішінін өзгерте алмай, төмендеуінен болады. Мұндайда алыстан көргіштік қалыптасады. Алыстан көргіштік (қырақтық) көбінесе қарт адамдарда кездеседі. Әсіресе, жастарда (мектеп окушыларында) жақыннан көргіштік жиі кездеседі. Жақыннан көретін адамдарға алыстағы заттар бұлыңғырланып көрінеді, оның қандай зат екенін ажырата алмайды. Жақыннан көргіштік көбінесе жарық аз түскен жерде оку, жатып оқу, көлікте жүріп окудан болады. Көз ауруларының ішінде көбірек таралған жұкпалы ауруға - көз қарығуы (конъюнктивит) жатады. Бұл кезде көздің сілемейлі қабығы қабынады. Аурудың болуына көбіне бактериялар,вирустар және т. б. ағзалар әсер етеді. Кейде гүл тозаңдары, химиялық заттар, дәрі-дәрмектер де әсер етуі мүмкін.

С.Ю. «Анатомия глаза и его придаточного аппарата» (под ред. Аветисова

С.Э.), 2003г

Ковалевский Е.И.. Глазные болезни. 1986.
Копаева В.Г.. Глазные болезни. М., Медицина, 2000

Г.И.Должич Офтальмология Москва 2008

Е.И.Сидеренко Офтальмология Москва 2005

Интернет сайттары