7 сынып Астық тұқымдастар - бағалы азықтық өсімдіктер

себебі бар?

– даражарнақтылар класына жататын астық тұқымдас өсімдіктер. Олардың 10 000-ға

жуық түрі бар. Қазақстанда астық тұқымдастардың 418 түрі өседі.

жүгеріде болады. Гүл негізінде 2 (кейде 3) түссіз жұқа қабыршақ

және 2 гүл үлпегі орналасады. Аталығы – 3. Аналығы – 1. 3 жемісжапырақшасынан тұрады. Аналық аузы қауырсын тәрізді екі телімді болып келеді. Жемісі – дәнек.
Гж2А3Ж (3) (Гж – гүлжарғақ).
Тамыр жүйесі – шашақ тамырлы.

– ұзындығы 10–40 см көп масақты сыпыртқыгүл. Гүл қабыршағы қатқыл

қабықшалы, ұзын қырлы болып келеді.
Гүл формуласы: Гс2А3+3Ж (3).

4–6% май болады. Күріш дәні ботқа, палау жасауға пайдаланылады. Күріш

нәруызы ағзаға өте сіңімді. Күріш қайнатпасы – асқазан ауруына қолданылатын тамаша дәрі. Күріштен алынатын өнімдер де (ұн, крахмал) мол. Сабын мен шырақ дайындауға күріштің ұрықтық дәнегінен май алынады. Күріштің сабансабағы жоғары іріктемелі қағаз жасауға жұмсалады. Сабаны, дән жармасы, кебегі – малға азық.

дүниежүзілік рекорд жасады. Екі мәрте Еңбек Ері, Мемлекеттік сыйлықтың иегері

Ыбырай Жақаев әр гектардан 174 центнерден күріш алды.

. Сабағының биіктігі – 100–300 см. Гүлшоғыры – сыпыртқыгүл. Сыпыртқыгүлінің

пішіні әр түрлі: тік өскен, имек басты болады. Кейбір сыпыртқыгүлдері тармақты, қымқырылған, жинақы болып келеді. Құмай (сорго) – азықтық, малазықтық және техникалық өсімдік. Оның отаны – Африка. Бұдан 5 мың жылдан астам бұрын құмайды баптап, өсірген. Құмай – жылу сүйгіш, ыстыққа төзімді, құрғақшылыққа төзімді өсімдік.

2 – дән құмай;
3 – қант құмай;
4 –

Судандық
шөп

Астық тұқымдастар

3 – кәдімгі тары;
4 – африкалық тары;
5 –

қытайлық тары;
6 – чумиза; 7 – могар;
8 – тарақ бидайық;
9 – шалғындық атқонақ;

Астық тұқымдастар

тұқымдастар

негізінен малазықтық өсімдік ретінде пайдаланылады. Сабансабақтардан бидай түптенеді.
Бидайдың гүлшоғыры

– күрделі масақ. Бидай өзін-өзі тозаңдандырады. Жемісі – дәнек.
Тарының гүл шоғыры – масақ тәрізді сыпыртқыгүл, ал сұлының гүлшоғыры – сыпыртқыгүл.

Астық тұқымдастар

– қылтанақты жұмсақ бидай;
4 – егістік қарабидай;
5 –

егістік сұлы;
6 – көпқатарлы арпа;
7 – екі қатарлы арпа

Астық тұқымдастар

формасы – ағаштар мен бұталар
жапырақтары доға жүйкелі
жапырақтары – қатар жүйкелі,

жапырақтары күрделі
жемісі - дәнек
жемісі - тұқымша
гүлшоғыры – себетгүл
гүлшоғыры – сыпыртқыгүл, масақ
гүлінің формуласы -- Гс 2 А3 Ж(1)
гүлінің формуласы - Гс 3+3 А3+3 Ж1
саабағы - бунақты сабансабақ
гүлдері - тілшелі, түтікшелі
гүлдері екі кейде үш түссіз жұқа қабыршақтан тұрады
тамыр жүйесі – кіндік тамырлы
тамыр жүйесі - шашақ тамырлы

6. Қарабидай

және Оңтүстік Америка - ___________________________
Суда өсетін азықтық дақыл - ________________________________
Таңғажайып

жылдамдықпен - тәулігіне 120 см – гн дейін өсетін астық тұқымдас - _________________
Отаны - Африка, жарық сүйгіш, құрғақшылыққа төзімді дақыл - ____________________

А) кіндік

Б) шашақ В) қосалқы
2. Бидай жемісі
А) түйнек Б) дәнек В) жеміс
3. Сұлының гүлшоғыры
А) сыпыртқы гүл Б) масақтәрізді В) шашақ
4. Екпе күріштің биіктігі
А) 30- 50 см Б) 50 – 150 см В) 90 см
5. Күріштің өсімді мерзімі
А) 365 күн Б) 100 күн В) 90 – 165 күн
6. Астық тұқымдас өсімдіктердің сабағын қалай атайды
А) сабан Б) тамыр В) сабансабақ
7. Күріштің гүлшоғыры
А) сыпыртқы гүл Б) собық В) шашақ
8. Бидай тамыр жүйесі
А) шашақ Б) кіндік В) қосалқы
9. Астық тұқымдас өсімдік құмайдың отаны
А) Үндістан Б) Африка В) Қытай
10. Тары өсімдігінің гүлшоғыры
А) масақ тәрізді сыпыртқы гүл Б) сыпыртқы гүл В) собық

4. Екпе күріштің гүлшоғыры
5. Бидайдың тамыр жүйесі

Үйге тапсырма:
§ 32. Астық тұқымдастар

-
бағалы азықтық өсімдіктер
«Ы. Жақаев - күріштің атасы» - баяндама дайындап келу.