Слайд 1А.М. Аксёнаў
Этнічная гісторыя беларусаў
Слайд 2ЭТНАС (ГРЭЧ. – НАРОД) -
ГІСТАРЫЧНА ЎЗНІКШАЯ НА ПЭЎНАЙ ТЭРЫТОРЫІ СУПОЛЬНАСЦЬ
ЛЮДЗЕЙ, ЯКІЯ МАЮЦЬ АГУЛЬНУЮ МОВУ, ЗНЕШНІЯ РЫСЫ І МЕНТАЛІТЭТ, АГУЛЬНУЮ
МАТЭРЫЯЛЬНУЮ І ДУХОЎНУЮ КУЛЬТУРУ, САМАСВЯДОМАСЦЬ І САМАНАЗВУ.
Слайд 3
Асноўныя рысы (прыкметы)
беларускага этнасу:
мова;
этнічная самасвядомасць;
своеасаблівая культура;
этнічная тэрыторыя;
асаблівасці псіхічнага складу (характар);
асаблівыя антрапалагічныя рысы (знешні выгляд);
саманазва (этнонім).
Слайд 4СКЛАДАЮЧЫЯ ЧАСТКІ
ГІСТОРЫІ БЕЛАРУСАЎ
ЯК САМАСТОЙНАГА ЭТНАСА
Этнагенэз (доўгі па часу працэс
фарміравання, станаўлення этнасу (народа) -
прыкладна з 27
тыс. да н.э да сяр. 16 ст.
Гісторыя этнаса – з сяр. 16 ст. да сучаснасці.
Слайд 5ЭТАПЫ РАЗВІЦЦЯ ЭТНАСУ:
І
ІІ ІІІ
ПЛЯМЁНЫ НАРОД НАЦЫЯ
ПРЫСВОЙВАЮЧАЯ ВЫТВОРЧАЯ МАШЫННАЯ
ГАСПАДАРКА ГАСПАДАРКА ВЫТВОРЧАСЦЬ
( Э К А Н А М І Ч Н А Я А С Н О В А )
ПЕРШАБЫТНА- ФЕАДАЛІЗМ БУРЖУАЗНЫ ЛАД
АБШЧЫННЫ ЛАД (КАПІТАЛІЗМ)
ДА 9 СТ. 9-СЯР. 19 СТ. З СЯР. 19 СТ.
(Г Р А М А Д С К А – Э К А Н А М І Ч Н А Я Ф А Р М А Ц Ы Я)
Слайд 6БЕЛАРУСКІ ЭТНАС КАНЧАТКОВА СФАРМІРАВАЎСЯ
Ў 12 – сяр. 16 СТ.
у дзяржаве
“Вялікае княства Літоўскае, Рускае, Жамойцкае і іншых зямель”, складаў яго
аснову, дзяржаўнай мовай ВКЛ была старабеларуская мова, меўшая назву “рускі язык”.
Слайд 7Этнічная тэрыторыя беларусаў
супадала з рассяленнем
асноўных старажытных продкаў беларусаў (
крывічоў, літвы, дрыгавічоў і радзімічаў) і ўключала землі
КРЫВІЦКІЯ (Віцебшчына, Смаленшчына,
Невельшчына);
ГІСТАРЫЧНАЙ ЛІТВЫ (Віленшчына, Гродзеншчына);
ДРЫГАВІЦКІЯ (Цэнтральная Беларусь, Палессе, Берасцейшчына);
РАДЗІМІЦКІЯ (Магілёўшчына, Гомельшчына, Заходняя Браншчына).
Слайд 8Этнічная тэрыторыя -
тэрыторыя капактнага рассялення народа, з якой
звязаны яго фарміраванне і развіццё.
У 14-16 ст.тэрыторыя этнічных беларусаў у
ВКЛ складала прыкладна 260 тыс.кв.км. Тэрыторыя сучаснай Рэспублікі Беларусь роўная 207,56 тыс.кв.км.
Слайд 9Этнічная тэрыторыя беларусаў
Слайд 10СІСТЭМА
ЭТНІЧНЫХ СУПОЛЬНАСЦЕЙ СВЕТУ
МЕТАЭТНАС
СУБЭТНАС
ЭТНІЧНАЯ
ГРУПА
(ДЫЯСПАРА)
ЭТНАС
Слайд 11МЕТАЭТНАС “СЛАВЯНЕ”
УСХОДНІЯ
СЛАВЯНЕ
ЗАХОДНІЯ
СЛАВЯНЕ
ПАЎДНЁВЫЯ
СЛАВЯНЕ
БЕЛАРУСЫ
ВЯЛІКАРОСЫ
( АЛЬБО РУСКІЯ)
УКРАІНЦЫ
ПАЛЯКІ
ЧЭХІ
СЛАВАКІ
КАШУБЫ
ЛУЖЫЧАНЕ
БАЛГАРЫ
СЕРБЫ
ХАРВАТЫ
БАСНІЙЦЫ
МАКЕДОНЦЫ
СЛАВЕНЦЫ
ЧАРНАГОРЦЫ
Славяне – буйнейшая у Еўропе моўная
супольнасць (300-350 млн. чалавек)
Слайд 12СУБЭТНАСЫ БЕЛАРУСКАГА
ЭТНАСУ
Л І Т В І Н Ы
П А Л Е Ш У К І
Б Е Л
А Р У С Ы
Слайд 13Этнічная група (дыяспара, нацыянальная меньшасць) –
частка этнасу, якая пражывае
на тэрыторыі іншага этнасу альбо ў іншай краіне.
Усяго ў свеце
пражывае каля 11 млн. беларусаў, у тым ліку ў замежжы ( беларускія дыяспары) каля 3,5 млн.
Слайд 14Асноўныя канцэпцыі ўтварэння
БЕЛАРУСКАГА ЭТНАСУ
ФІНСКАЯ ( пісьменнік Іван Ласкоў);
БАЛЦКАЯ (Валянцін
Сядоў);
КРЫВІЦКАЯ (Вацлаў Ластоўскі, М. Пагодзін);
КРЫВІЦКА-РАДЗІМІЦКА-ДРЫГАВІЦКАЯ (Яфім Карскі, Уладзімір Пічэта, Мітрафан
Доўнар-Запольскі, Міхаіл Грынблат);
СТАРАЖЫТНАРУСКАЯ (афіцыйная ў савецкі час);
ПОЛЬСКАЯ (Аляксандр Рыпіньскі, Л. Галембоўскі);
ВЯЛІКАРУСКАЯ (праф. А. Сабалеўскі і І. Сразнеўскі);
НОВАЯ (этнограф С. Токараў);
КАНЦЭПЦЫЯ Міколы Ермаловіча;
СУЧАСНАЯ (Акадэміі Навук РБ – Міх. Піліпенка і інш.).
Слайд 15ПЕРЫЯДЫЗАЦЫЯ ЭТНІЧНАЙ ГІСТОРЫІ БЕЛАРУСАЎ
(У ЯЕ АСНОВЕ – ПРЦЭСЫ ФАРМІРАВАННЯ БЕЛАРУСКАГА
ЭТАСУ, ЯГО АНТРАПАЛАГІЧНЫХ, МОЎНЫХ, КУЛЬТУРНА-БЫТАВЫХ АСАБЛІВАСЦЕЙ)
Даіндаеўрапейская эпоха
100-40 тыс.гг.да н.э. –
(супадае з каменным векам) рубеж ІІІ-ІІ тыс.да н.э.
Індаеўрапейская эпоха рубеж ІІІ-ІІ тыс.да н.э. –
да сучаснасці.
Балцкі перыяд рубеж ІІІ-ІІ тыс. да н.э. –
3 ст. да н.э.
Славянскае засяленне 3 ст. да н.э. – 8 ст. н.э.
тры патокі: 1) 400-200 гг. да н.э.(на
Палессе-”паморская культура”)
2) 3 – 5 ст. н.э.
3) 6- 8 ст. н.э. (па ўсёй тэрыторыі Беларусі)
Усходнеславянскі перыяд 9 – 13 ст.
(утварэнне 12 супольнасцей на Русі)
Завяршенне фарміравання беларусаў як энаса (народа) 13- сяр. 16 ст.
Беларускі этнас у складзе федэрацыі
Рэч Паспалітая (паланізацыя, лацінізацыя) 2-я пал.16- канец 18 ст.
Беларускі этнас у складзе Расіі (русіфікацыя) канец 18 ст. – 1917 г.
Беларускі этнас у складзе СССР 1922 – 1991 гг.
Беларускі этнас у самастойнай дзяржаве РБ з 1991 года па сучаснасць