Аға оқытушы : Жабаева Әйгерім Нұршайхы қызы Телевизиялық журналистика

үйрету;
- операторлық өнердің алғышарттарымен танысу, жарықты дұрыс орнатуды үйрету;
- жанрларды

қолдана отырып композициямен сценарий жазудың негіздерін үйрету;
- студенттің бейнекамерамен жұмыс істеу

Телевизиялық журналистика модулінің мақсаты
студенттерге қазіргі журналистика мәтіндерінің жаратылыс пен әлеументтік үдерісетердегі орны мен ролін нақты ұғыну арқылы, журналистика жанларымен таныстыру және теле-видеооператор жұмысының өзгешеліктерін қарастыру.

білу ;
жанрлардың қосалқы функцияларын қолдана білу;
цифрлық фото және бейнекамерамен жұмыс

істей алу;
фото және бейне түсірілім жасай алу;
бейне сигналдарды компьютермен байланыстыра білу;
арнайы бағдарламаларды қолдану арқылы фильмді монтаждай білу;
дайын фильмді тасымалдағышқа шығара білу дағдыларының қалыптасуы.

Техникамен технологияның және ақпарат құралдарының, коммуникацияның толассыз жетілдіруі, журналист білімінің жоғары сатыға көтерілуін қажет етеді. Материалды әлемде болып жатқан оқиғаларды, көріністерді және дүниені видеокамерға және цифрлық фотоапараттарға түсіріп алу мүмкіндіге, оның ары қарай өңделуіне кең мүмкіндіктер ашады. Ең алдымен бұл дербес компьютерде жұмыс істей алумен байланысты. Көптеген адамдар біздің заманымызда компьютердің көмегімен анимациялар жасап, видеомонтаждың көмегімен әртүрлі проекттермен айналысады. Ал сапалы бастапқы материалды алу үшін, фото және видео түсірілімнің жан-жақты мүмкіндіктерін елемеуге болмайды. Айтылмыш бағдарлама студенттерді теле-видеооператор кәсібінің негіздерімен таныстырады.

өткен теориялық қисындарға сүйенеді. Бүгінгі таңда дәстүрлі журналистика жанрлар жүйесі

елеулі өзгеріске ұшырап, публицистика кеңістігіне бірсыпыра жаңа пішіндер аяқ басты, кейбір жанрлардың қызметі модернизацияланды. Сонымен бірге оның ұзақ тарихи мерзімде түбегейлі өзгеріске ұшырамайтын, өмір шындығын бейнелейтін құрылымдық-композциялық сипаты сақталып қалды.
Журналистика және фунционалдық шеберлік, әлеументтк журналистика, интернет журналистика ұғымдарының өзі кәсәби шеберден асып, елдің күнделікті тіршілік салтына, халықтың рухани азығына, өмір сүру әдебіне, пәрменді пікіріне айналдыы, ұлттық құндылық деңгейіне көтерілді.

қиялын қобалжытады.
ақпарат сана мен сезімге сәл әсер етеді, реципиенттің назарын

аудартады.

желісін көркем-публицистикалық жағынан ашу.
деректер мен оқиғалардың өзара интерпретациясы;

заметка, сұхбат, репортаж, есеп.

жөн. Әрбір жанр дербес болғанымен, бүкіл жүйенің тәуелді бөлшегі болып

табылады.

сұхбат және репортаж

ақпараттан қысқа жазба авторлық позиция-сымен ерекшеленеді. Өйткені оның негізі -

оқырманның хаты болып табылады. Егер ақпаратта уақыт факторы маңызды болса, қысқа жазбада әртүрлі уақыт өлшеміндегі деректің өзі маңызды.

Ілікпе сөздің негізгі қасиеті көңіл болып табылады.

бұл қандай-да бір сөз сөйлеуге қысқаша сезімдік лебіз.

бұл оқырман-дардың хаттары, журналистиканың белсенді жанрларының бірі.

Хаттар барлық кезең мен дәуірде, журналистиканың пайда болуының алғашқы күндерінен бастап барлық материалдардың негізі болды. Эпистолярлық жанр түрлері: ұсыным-хат, өтініш-хат, сұрақ-хат, жауап-хат, ашық-хат т.б. болып бөлінеді.

оған қатысушылар) толық баяндайды. Репортажда автор болған оқиғаға қатысушы ретінде

деректі обьективті, эмоционалды түрде аудиторияға жеткізеді. Хабар-ошар мен есеп көркемдеуші құралдарға сараң, қысқа да нұсқа болуы шарт. Ал, сұхбат пен репортажға публицистикада көп қолданылатын барлық әдеби-көркемдеуші құралдарды пайдалануға болады. 

дегеніміз дерек хабарланатын қысқаша хабарлама, журналистиканың ақпараттық жанры. Хабар-ошарды кейде «хроникалық хабар» деп атайды.

Хабар-ошарды кейде «хроникалық хабар» деп атайды. Журналистикадағы хроника – дерек туралы қысқаша хабар, яғни, хабар-ошар мен хроника синонимдес сөздер болып келеді.

зауытта көлемі кемінде 20 тоннаға жуық уландырғыш фторлысутегі қышқылы сыртқа

тарады»,-деп хабарлайды жергілікті БАҚ.
Қауіпті жағдай орын алғаннан кейін ондағы жұмыскерлер мен зауыт маңайын­да тұратын халық тұтастай көшірілді. Әзірге зардап шеккендер туралы ақпарат болған жоқ. Апатты аймақта құтқару жұмыстары жүріп, ақаудың себептері анықталуда». Бұл материал газетте жедел хабарлама берудің үлгісі бола алады.

Оның негізіне қажетті, қоғамдық маңызы бар деректер жатады.

Хабар-ошар – газетке жедел хабарлама берудің ең қарапайым түрі.

Хабар-ошарға жаңалық пен қысқалық тән.

Құбылыс деректерін көріп қана қоймай, оларды бағалап, түсіндіру маңызды.

Хабар-ошардың ең қысқа түрі – хроника, немесе жаңалық.

Мысалы, «Егемен Қазақстан» газетінің  санында «Қытай улануы мүмкін» деген Ертай Нүсіпжановтың материалының мазмұны төмендегідей:

кинематографта бейне хабар-ошарды кейде хроникалық репортаж деп атайды. Хроникалық репортаж

дегеніміз - оқиғадағы негізгі мезеттерді табиғи бірізділікте көрсететін қысқаша материалдар.

Жаңалық бір ғана сөйлеммен кім, не, қайда және қашан болғанын жеткізеді. Оқиғаның себеп-салдарлық байланысы «кадрдан тыс» жерде қалады. Бұл журналистиканың жанры қалай  және неге сұрақтарына жауап бермейді. Егер жаңалық оған лайық болса, ол тиісті бағасын алып, оған комментарий айтылып, сарапталады.

Хабар-ошар – ақпараттық жанрдың ішінде кең тараған жаңалық бюллетенінің негізгі элементі. Хабар-ошар ауызша бейнеқатарсыз беріледі. Оқиға айтарлықтай маңызды болып, ал бейнематериалдар түсірілмесе немесе дайын болмаса, ауызша жеткізу өте қолайлы.

Мысалы, мынадай хабар: «Рейтер» агенттігінің хабарлауы бойынша, мынадай елдің президенті оппозиционерлермен қоршауға алынған резиденциясын тастап, белгісіз бағытта қашып кетті...»

көрермендердің қызығушылығын арттырады. Мысалы, жоғарыда айтылған хабар-ошармен қатар келесідегідей хабар

айтылады: «Бұл арада бұл мемлекеттің елшілігі белгісіз жағдайлармен отанына шақырылып алынған елшісіне қарамастан, жаңа ғимаратта қоныстойын жасады...»

Эфирдегі ауызша хабардың дайындалып, таратылуы үшін іріктеліп, редакцияланады. Іріктеудің критерийлері – қоғамдық маңызы, хабарланатын материалдың мағыналылығы немесе оның танымдық мәні болуы шарт. Сонымен қатар, хабарланатын деректің қоғамдық маңызы болса аудиторияның едәуір бөлігін қызықтырады.

«Есеп» жанрындағы ақпараттар көбінде, пікіралмасу форматында болатын түрлі конференция, отырыс,

симпозиум, мәлімдеме, семинарлардан т.б. іс-шаралардан келіп туындайды.

Осы санаттағы жаңалықтар мазмұны не болды? қандай істер қаралды? немесе қаралады? деген сұрақтар төңірегінде болуы тиіс. Репортаж жанрының ақпаратты беру тәсіліне өте ұқсас. Себебі, олардың мақсаттары бір.

Бірақ деректі берудің тәсілдері әр қилы. Репортаж оқиғаны көркем эмоциямен деректілікті қоса баяндауы тиіс болса, есеп жанрындағы ақпарттарда қаралған, істелген маңызды істерді сөз шығындамай орнымен баяндау басым. Стилінде де ерекшелік бар.

қашан деген сұраққа жауап бермейтін хабарлар тыңдарманды адастырады.
Жеделдік - радионың

басты ерекшелігі.

Радиожурналис-тиканың барлық жанрдан радиохабар мерзімді баспасөз жанрына жақынырақ. Заметка сияқты радиохабар  кім? не? қашан? қайда? қалай? деген сұрақтарға жауап береді.

Сондықтан ақпарат уақытында берілмесе, оның маңыздылығы жойылады.

Мысалы, «Қазақ радиосы» жаңалықтары. Қазақ спортшылары Канададағы әлем чемпионатын жеңілуінен бастады. Ойынның бірінші бөлімінде 3:4 көрсеткішпен жеңілді. Бұл мәтіндегі кемшіліктер: ойынның уақыты, күні жоқ, спорттың түрі  аталмаған.

жалғасатын хабарлар да эфирден орын алып жатады. Мұнда маңызды мәселелерге

сипаттама беріліп, мысалдар келтіріледі.

Сондықтан аудитория ықыласын баурап алатын алғашқы сөйлемді шебер жеткізу аса маңызды. Дерек, негізгі ой, аттар, географиялық атаулар хабардың басында, соңында қайталанады.

журналистің мәтінді жазу тілі мен стилі; дауыстың тазалығы, жүргізушінің дикциясының талапқа сай болуы шарт.

Ақпараттық хабардың тілі қарапайым, көпшілікке түсінікті, стилі қысқы, нұсқа болуы қажет.

Мұнда дерек - радиожурналистиканың негізі, түпқазығы рөлін атқарады.

Радиохабар құрылымы маңызды, жаңалықты жедел жеткізуіне байланысты.

Көңіл аударуға тұрарлық жағдайлар:

Жалпы ақпараттың тілі ауызекі сөйлеу стиліне неғұрлым жақын болғаны дұрыс.

Дыбысталған радиохабар-ларда оқиға орнына жазып алған деректі дыбыс таспасы қолданылады. Мұндай радиохабар қысқа репортаж сияқты. Ақпараттық радиохабарда журналист, басқа мамандар, сарапшылар қатыса алады.

Астана маңындағы пәленше ауылында деп айту дұрысырақ).
Қысқартылған сөздерді пайдалану. Біріншіден,

айтылуы жағынан қиын болуы әбден ықтимал. Екінші жағынан, тындарманға түсініксіз болуы мүмкін.

Терминдерді көп  пайдалануға болмайды.

бөлінген бірыңғай жүйе секілді. Мұнда ақпарат қоғамдық маңызына қарай жіктеледі

(саясат, экономика, мәдениет, спорт, ауа райы. т.б).

жаңалықтардың қорытындысын шығарады. Олар берілу уақыты жағынан ұзақтау болады. Мұнда корреспонденция, сұхбат, шолу, комментарий сынды жанрлар қолданылады. Жүргізуші мұндай бағдарламаларда белсенділік танытып, өз ойын білдіре алады.

«Шалқар» уақыт көлемі аз болғанымен, радиохабар таратудың жүйесінде жиі беріліп отырады. Мұнда да ақпараттық-сараптамалық хабарлар сияқты саясат, экология, мәдениет, спорт, әлеумет тақырыптарына уақыт бөліну үрдісі қолға алынған.

шетелдік радиожурналистика тәжірибесінде жиі қолданылады. Қазіргі кезде Қазақстанның мемлекеттік, коммерциялық радиостанциялары шетелдік әріптестерінің тәжірибесін қайталауда.

Ақпараттық-көңіл көтеретін бағдарламалар

Жарнаманы тиімді тәсілмен ойлап табудың нәтижесінде ақпараттық- жарнамалық хабарлар көрініс тапты. Алғашқыда жарнаманы ақпараттық мәтіннен кейін қоятын. Уақыт өте келе жарнаманы ақпараттық хабардың ортасына қосу кең етек алды.

Жарнама

Алматы: Білім, 2014.
2.Гейнс.А.К. Әдеби еңбектерінің жинағы. 1 том. – М.:

2015.
3. Бекхожин Х. Қазақ баспасөзінің даму жолдары – Алматы: Қазақ мемлекеттік баспасы, 2014.