Ақша қаражаттарының қозғалысы есептілігін талдау

преподавателя )

Бизнес және менеджмент (кафедра) Қаржылық талдау және жобаны бағалау
(пәні
Лекция №5
2

академиялық сағат

қозғалысы туралы есептілікті талдау

активтердің ең өтімді активтерінің бөлігі –айналым капиталының құраушысы болып табылады.

Ақша қаржаттарына кассадағы ақша, есептік арнайы, валюталық және депозиттік шоттардағы ақшалар жатады.
Ақша қаражаттарын талдау және ақша ағымдарын басқару дегеніміз ақша қаражаттарының айналым уақытын (қаржылық циклды) анықтаудан, ақша ағымдарын талдаудан, оны болжамдаудан, ақша қаражаттарының оңтайлы деңгейін анықтаудан, ақша қаражаттарының бюджетін құрастырудан және т.б. тұрады.

негізгі міндеттері болып :
Кәсіпорын кассасында қолма қол ақша құралдарының және

бағалы қағаздарының сақталуына жылдам, күнделікті бақылау жасау;
Ақша құралдарын тек мақсаттық бағыты бойынша пайдалануға бақылау жасау;
Бюджетпен, банктермен және жеткізушілермен дер кезінде және дұрыс есеп айырысуға бақылау жасау;
Сатып алушылар мен жеткізушілермен келісім шартқа сәйкес орнатылған есеп айырысу формаларын сақтауға бақылау жасау;
Уақытында төленбеген қарыздарды болдырмау үшін дебиторлар мен кредиторлармен есеп айырысуды дер кезінде салыстырып отыру;
Кәсіпорынның абсолютті өтімділік жағдайын диагностикалау;
Кәсіпорынның орнатылған мерзімде туындаған міндеттемелерді өтеп отыру мүмкіндігін болжамдау;
Кәсіпорынның ақша ағымдарын сауатты басқаруға көмектесу.

тиімді жұмсап жатқындығы жөнінде, сондай ақ акционерлер мен басқа да

қолданушыларға ақша қаражатарының қозғалысын (өсімін) болжамдауға мүмкіндік беретін маңызды ақпараттар бар.
Ақша қаражаттары компанияның ең маңызды ресурстары болып табылады және оны үздіксіз талдап, тиімді басқаруды талап етеді.
Осы орайда ақша қаражатарының қозғалысы туралы есептілік ең маңызды ақпарат көзі бола отырып, төмендегідей маңызды сұрақтарға жауап береді:
Кезең бойы компания қаншалықты ақша құралдарын алды және қандай көздерден алды?
Кезең ішінде ақша қаражаттары қанша және қандай мақсаттарға жұмсалды?
Кезең ішінде ақша қаражаттарының қалдығы қаншалықты өсті және кеміді?
 осы сұрақтарға жауап алу үшін ақша ағымдарына келесідей қаржылық көрсеткіштердің әсерін түсіну қажет

Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

және нәтижесінде олардың пайда болуына сай жіктеледі:
Негізгі шаруашылық операциялары (операциондық

қызмет);
инвестициялау (инвестициондық қызмет);
қаржыландыру (қаржылық қызмет).
Қызметтің бұл бағыттары ақша төлемдері мен түсімдерінен тұратындықтан, әр бағытта ақша ағымдарымен және таза ақша өзгерістерінде (өсім немесе жетіспеушілік) не болып жатқындығын білу үшін Ақша қаражаттарының қозғалысы Есебі әр қызмет түрі бойынша жеке жеке көрсетілуі тиіс.

2.Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті талдау

үшін пайдаланылуы мүмкін, оларды келесі түрде көрсетуге боады:
Бастапқыда ақша қаражаттары

операционды және (немесе) қаржылық қызмет нәтижесінде алынуы мүмкін:
Операционы қызмет барысында алынған
Тартылған заемдық қаражаттар және меншік иесінің капиталы (қаржылық)
 сосын, алынған ақша қаражаттары операционық және (немесе) инвестициялық қызметті жүргізуге қолданылады:
Операциондық қызмет барысында шығындарды төлеу үшін
Табыс алу мақсатында инвестиция алуға (инвестициялық) жұмсау
Кейінгі ақша қаражаттарын басқару
Қаражат жетіспеген жағдайда (шығындардың түсімдерден асып кетуі) компания бұрын алынған инвестиция құнын қайтару жолымен (инвестициялық қызметтен түсімдер) немесе заемдық қаражаттарды тарту (қаржылық қызметтен түсімдер) жолымен ) өтімділікті сақтауына болады
Еркін қаражаттар болған жағдайда (түсімдердің қолданғандардан асқан жағдайында) компания еркін ақша қаражаттарының қалдығын инвестиция алуға (инвестициялық қызметтен шығыстар) немесе бұрын тартылған заемдық қаражаттарды қайтаруға (қаржылық қызметтен шығыстар (отток)) жұмсауы мүмкін.

Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

шаруашылық операциялар нәтижесінде пайданы қалай жұмсайтыны (генерирует) туралы көрініс береді.

Пайда және зияндар туралы есеп табыстар мен шығыстарды есептеуге негізделген компанияның пайдалығы немесе зияндылығын өлшеу критерийлерін көрсететін таза пайданы көрсетеді.
Дегенмен, пайда және зиян туралы есепті дайындау кезіне негіз болатын есептеу принципі ақшаны немесе төлемді алу фактісіне байланыссыз есептеу әдісіне сәйкес табыстар мен шығындарды ескеруді талап ететіндіктен қаржылық мәселелер нәтижесінде банкроттыққа ұшырауы мүмкін екендігін түсіну керек.
Бұл жағдайда операциондық қызметтен алынатын таза есептік пайда мен таза ақша қаражаттары арасындағы айырмашылық туындайды.
Айырмашылық бухгалтерлік баланста ағымдағы активтер мен ағымдағы міндеттемелер (дебиторлық берешек (сатып алушылардан алынған аванс)) өзгерісі ретінде, төленуі кейін ақша қаражаттарының келуі мен кетуіне әкелетін төлемге есептелген төлемдер (аванспен есептелген төлемдер) ретінде көрсетіледі..

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

таза ақша түсімдері мен еркін ақша ағымы.
2. Ақша қозғалысы туралы

есептілікті талдау

туралы есепте көрсетіледі (яғни, пайдаға әсер етеді), бірақ қолма қол

ақшаны көрсетпейді. Аммортизация басқаша айтқанда фирманы салық төлейтін табысты төмендету арқылы салықтарды төлеуден қорғайды, ақша қаражаттарының түсімі ретінде анықталады.
Операциондық қызметтен түсетін таза ақша ағымы = салықтар төлегеннен кейінгі таза пайда + Амортизация және басқа да ақшалық емес операциялар.

Мысалы, жыл бойғы төлеуге тиіс шоттардың (кредиторлық қарыздың) $1 000 өсуі ақша ағымдарының түсімі ретінде қарастырылады. Егер компанияның қорлары $2 500, өссе бұл фирма үшін ақша қаражаттарының кетуі болады.

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

ақша қаражаттарына
Табысты түзету
Шығындар мен шығыстарды
Төленген ақша қаражаттарына
түзету
Кассалық әдіспен есепке алу

Есептеу

әдісімен есепке алу

Кезеңдегі
пайда

Алынған табыстар

Шеккен зияндар

Операцион
дық
Қызметтен
Түсетін ақша
Қаражаттарының
түсімі

Компанияның операциондық қызметтен түсетін пайданы табу процесінде жетістікке жетті мен әлде сәтсіздік болғандығын Пайда және зияндар есебі көрсетеді, бірақ ол осы қызметтен ақша қаражатының түсуі мен кетуін көрсетпейді.
Себебі пайда және зияндар есебі есептеу (начисления) принципі негізінде құрастырылады. Табыстар олар бойынша ақша қаражаттары міндетті түрде алынбаса да тіркеледі, ал шығыстар олар бойынша тікелей төленбесе де тіркеледі.

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

ақша қаражаттарына
Табысты түзету
Шығындар мен шығыстарды
Төленген ақша қаражаттарына
түзету
Кассалық әдіспен есепке алу

Есептеу

әдісімен есепке алу

Кезеңдегі
пайда

Алынған табыстар

Шеккен зияндар

Операцион
дық
Қызметтен
Түсетін ақша
Қаражаттарының
түсімі

Нәтижесінде операциондық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының ағымын анықтау үшін Пайда және зияндар туралы есепте көрсетілген сандарды есептеу принципінен кассалық әдіске сатудан алынған тапқан табыстарды ақша қаражаттарына түзету, Шығындар мен шығыстарды төленген ақша қаражаттарына түзету арқылы түрлендіру керек.

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

есептеу принципінен кассалық әдіске түзетіледі. Нәтижесінде сатып алудар бойынша ақша

қаражаттарын төлеу, операциондық шығыстар, пайыздар бойынша төлемдер мен пайдаға салынатын салық алынып тасталатын сатудан түскен түсімдер деп басталатын есеп беру пайда болады.

Тікелей әдіс – бұл негізгі қызмет бойыша түсімдер мен төлемдер негізінде операциондық қызмет салдарынан қалыптасатын таза аұша ағымдарын есептеу әдісі.

Есептіліктің «операциондық қызметтен түсетін ақшаның таза өзгерісі» бөлімін дайындауда екі әдіс: тікелей және (немесе) жанама әдіс қолданылады. 

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

төлемдерінің негізгі түрлері ашылып көрсетіледі:


2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

әр статьясына түзету енгізуді талап етпейді, тек таза пайданы операционды

қызмет кезеңіне келтіруге қажетті түзетулерді енгізеді.

Косвенный метод - это метод расчета чистого денежного потока от основной деятельности путем корректировки чистой прибыли/убытка на результаты неденежных операций, начисления и отсрочки платежей по основной деятельности, суммы доходов и расходов, связанные с финансовой или инвестиционной деятельностью.

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

зияндар туралы есепте көрсетілген таза пайда мен операционды қызмет нәтижесінде

түсетін таза ақша ағымдары арасындағы айырмашылыққа назарды шоғырландырады, бұл компанияның операционды қызметін қаржыландыру көздерін түсінуде маңызды болып табылады:

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

свои преимущества и недостатки.
Преимущество прямого метода в том, что

он показывает конкретные источники валовых операционных поступлений и выплат денег, знание которых может оказаться полезным при оценке движения денежных средств и их эквивалентов в будущем.
Однако прямой метод не дает ответа на вопрос: почему чистое движение денежных средств отличается от чистой учетной прибыли за год?
На этот вопрос ответ можно найти в отчете о движении денежных средств, представленном косвенным методом.
Поэтому, для анализа движения денег от операционной деятельности рекомендуется использовать отчет о движении денег, составленный двумя методами.
Использование обоих методов приводит к одинаковым результатам движения денег от операционной деятельности, а значит, и в целом по всем направлениям хозяйственной деятельности компании, так как расчет денежных потоков и их изменения в результате инвестиционной и финансовой деятельности при обоих методах одинаков.

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

әкеледі. Сату ақша қаражаттарының тікелей ағымына жатады. Несиеге сату тікелей

ақша ағымына жатпайды, себебі басынан олар алатын шоттар (счета к получению) болып табылады. Оларды жинау барысында ақша қаражаттарының ағымына кіреді.

+ алатын шоттардың азаюы
Сатудан түсетін түсімдер = Сатулар немесе
- Алатын шоттардың өсуі

Продажи
клиентам

Получение денежных
средств от клиентов

706 000 = 698 000 + 8 000

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

зияндар туралы есептен) сатылымдар бойынша ақша қаражаттарының төлемінің сомасын есептеу

үшін баланстың екі шотындағы өзгерістерге түзету қажет. Таза сатылымдар сомасына келу үшін ең алдымен сатылған тауарлар өзіндік құнын қорлар өзгерісіне түзету керек. Содан кейін сатылымдар бойынша ақша қаражаттарының төлемдерін есептеу үшін таза сатылымдарды төлеуі тиіс шоттар (счета по оплате) өзгерісіне түзету қажет.

+ Увеличение + Уменьшение
запасов счетов к оплате
Сатылымдар бойынша
Ақша төлемдері себестоймость или или
о закупкам = продаж - Уменьшение - Увеличение
запасов счетов к оплате

547 000 = 520 000 + 34 000 – 7 000

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

жай куйінің кепілі болап табылады, осы көрсеткіштің негізінде компанияның ақша

ресурстарына қатысты барлық шешімдер қабылдануы тиіс. Сондықтан бұл көрсеткіш компанияның өтімділігі мен төлемқабілеттігі сияқты қаржылық көрсеткіштерді есепеуде қолданылады:
Ағымдағы заемдық қаражаттарды ақша қаражаттармен жабу коэффициенті (немесе қаржылық өтімділік коэффициенті) = Операциондық қызметтен түсетін таза ақша қаражаттары / ағымдағы міндеттемелердің орташа мәні
 Этот коэффициент показывает, способна ли компания оплатить свои текущие обязательства в данном году, используя денежные средства, заработанные в ходе операционной деятельности. Чем выше данный показатель, тем меньше вероятность того, что у компании будут проблемы с ликвидностью. Например, коэффициент близкий к 1: 1 – хороший показатель, потому что он указывает, на то, что компания может выполнить все свои текущие обязательства, используя заработанные денежные средства.
 заемдық қаражаттарды ақша қаражаттарымен жабу коэффициенті (немесе Қаржылық икемділік коэффициенті)= Операциондық қызметтен түсетін таза ақша қаражаттары / барлық міндеттемелердің орташа мәні
 Это более долгосрочный показатель, который показывает способность компании оплатить свои обязательства (в том числе и долгосрочные) за счет чистых денежных средств от операционной деятельности без ликвидации активов, занятых в операционной деятельности компании. Чем выше показатель, тем меньше вероятность того, что компания будет испытывать трудности при оплате обязательств, когда наступит срок их погашения.
 Еркін ақша ағымдары = операциондық қызметтен түсетін таза ақша қаражаттары – негізгі активтер мен дивидиенттерге кететін шығындар.
 еркін ақша ағымдары – бұл компанияның қосымша инвестиция алуға , меншікті акцияларын қайта сатып алуға, қарызды өтеуг қолдана алатын ақша ағымдарының сомасы. Бұл көрсеткіш компанияның қаржылық икемділігін өлшейді.

2. Ақша қозғалысы туралы есептілікті талдау

КноРус, 2016г.
Н.А Казакова. Финансовый анализ: Учебник и практикум Учебник –

М.: Юрайт, ЛКИ, 2015г.
Донцова Л.В., Никифорова Н.А. Анализ бухгалтерской (финансовой) отчетности. Практикум  5-е изд., перераб. – М.: Издательство «Дело и сервис», 2015г.
Герасимова Е. Б., Бариленко В. И., Петрусевич Т. В. Теория экономического анализа: Учебное пособие. Серия: "Высшее образование" М.: Инфра-М, Форум, 2014г.
Ефимова О.В. Финансовый анализ – современный инструментарий для принятия экономических решений Учебник. 5-е изд., испр. М.:Омега-Л, 2014г.