Ауырлық орталығы

центрін анықтау

координаталарымен айқындалады. Әр бөлшектің Жерге тартылыс күшін параллель күштердің жүйесі

деп санауға болады, бұл күштердің тең әсерлі күші дененің ауырлық күші немесе дене салмағы деп аталады. Дененің ауырлық орталығы- бұл ауырлық күшін түсіру нүктесі.

орналасуы мүмкін (мысалы, тесігі бар диск). Біртекті жазық жұқа пластиналардың

ауырлық орталығын анықтаудың іс жүзіндегі маңызы зор. Олардың қалыңдығын елемеуге де болады, сөйтіп, ауырлық орталығын жазықта орналасқан деп санауға болады.

(1)


yc= (2)

Мұндағы Ғі- фигураның бір бөлігінің ауданы, мм2 (см2);
хі; уі- фигураның бір бөліктерінің ауырлық орталықтарының координаталары, мм(см)

Егер хОу координаталық жазықты фигураның жазығымен сәйкестірсе, ауырлық орталығының жағдайы екі координатамен табылады:

координаталары берілген.

1.10 кесте

Оны төрт қарапайым фигураға бөлуге болады, бұлар: үшбұрыш, квадрат, жарты

шеңбер және тікбұрыш. Әрбір қарапайым фигураның хОу координаталар жүйесін жүргізіп, ауырлық орталығы координаталарын анықтаймыз:
 

олардың ауданы :
Ғ1=ah/2; Ғ2=a2; Ғ3= -πR2/2; Ғ4=bH.
Ауданның алдындағы минус белгісі бұл саңылаудың алаңы екенін көрсетеді.
Бүкіл фигураның ауырлық орталығының координаталарын (1.9) және (1.10) формуласымен есептейді.

арналған құралдар ине жіп(1), жүктеме(2), жазық фигура (3) .

Жазық фигура (3) картоннан, қалайыдан немесе оңай тесілетін басқа да материалдан жасалады. А және В тесіктері еркін орналасқан нүктелерде тесіліп жасалады (бір бірінен алыс нүктелерде тесілгені жақсы). Жазық фигура әуелі А нүктеде, содан соң В нүктеде инеге(1) ілінеді. Сол инеге(1) бекітілген салмағы бар жүктеменің (2) көмегімен фигураға карындашпен тік сызық сызады, бұл салмақтың жібіне сәйкеседі. Фигураның (С) ауырлық орталығы фигураны ілгенде А және В нүктелерінің тік сызықпен қиылысқан нүктесінде болады.
Жазық фигуралардың ауырлық орталығының ауданы мен координаталары.

құрылғымен танысайық.
3-4 қарапайым фигурадан (үшбұрыш, тікбұрыш, шеңбердің бір бөлігі

т.б.)тұратын күрделі жүйенің фигурасын сызыңыз және мөлшерін қойыңыз.
Координаталар осін бүкіл фигураны қамтитындай етіп сызыңыз.
Күрделі фигураны қарапайым бөліктерге бөліңіз, әрбір қарапайым фигураның ауданын анықтап, ауырлық орталығының координаталарын таңдалған координаталар жүйесіне қатысты анықтаңыз. Мәлеметтерді 1.11 кестеге жазыңыз.

есептеңіз.
Осы фигураны жұқа картоннан немесе фанерадан қиып алыңыз. Екі тесік

тесіңіз, тесіктердің шеттері тегіс болуы тиіс, ал тесік диаметрі фигураны іліп қоюға арналған иненің диаметрінен аздап үлкен болуы тиіс.

содан соң қарындашпен салмақ жібіне сәйкес сызық сыз. Фигураны басқа

тесіктен іліп қойғанда да осыны қайталап істеу керек.
Жүргізілген сызықтардың қиылысу нүктесінде тесік-ауырлық орталығын жасаңыз. Фигураны оның бірдей масштабта сызылған қағаздағы суретімен сәйкестіріңіз. Фигураның талдау тәсілімен табылған ауырлық орталығы мен тәжірибе тәсілімен табылған ауырлық орталығы дәл келуі тиіс.

әр фигураның ауырлық орталығының координаталары көрсетілген сызбаны кесте түрінде сызыңыз.

координаталарын (1.19), (1.10) формулалармен есептеңіз (ауырлық орталығының жағдайын фигура сызбасына

салыңыз).
3. Фигураны екі нүктеде ілгенде: Хс(тәжірибе); Ус (тәжірибе) табылған ауырлық орталығының координаталары мәндері.
4. Талдау және тәжірибе әдісімен анықтаған кездегі ауырлық орталығы туралы қорытынды.
5. Бақылау сұрақтарына жауап.

күші ретінде қарастыруға бола ма?
2. Дененің ауырлық центрі денеден тыс

жатуы мүмкін бе?
3. Жазық фигуралардың ауырлық центрін анықтау не үшін керек?
4. Күрделі пішіннің ауырлық центрін қалай анықтаймыз?