Ауыздың кілегейлі қабығының эндокриндік жүйесінің аурулары және гипо-және

болатын өзгерістер. Клиникасы, диагностикасы, емі, дәрігер-стоматологтың тактикасы

барлық ағзалардың қызметін реттеп,бір қалыпта жұмыс істеун қамтамасыз етеді. Ауыз

қуысындағы патологиялық өзгерістер кейбір эндокриндік аурулары кезінде бірінші пайда болады, сондықтан диагностика жағынан өте маңызды. Себебі: аурудың бастапқы кезендерінде симптомдарын біле отырып, эндокриндік жүйенің ауруының диагностикалауға болады.

жетіспеушілігінен дамиды.
Қант диабетінде ауыз қуысындағы патологиялық өзгерістер ең алғашқы аурудың

симптомдары болып табылады.

тәбеті жоғары болады, ауызы кебеді.
Ксеростомия Микулич, Шегрен аурулар кезінде

де болғандықтан, қан анализін жүргізу қажет. Қант диабетінде әлсіздік байқалады.
Қызыл иекте, кілегейлі қабатында катаральды қабынуын байқауға болады. Тіндер ісініп, қызарады, бүртіктердің пішіні өзгереді. Тез дамыған пародонт қабынуы үрдісі байқалады.

болады, қызарған, ісінген, аурады.
Тілдегі кандидоз тілдің бетін қызыл түске өзгертеді,

тіл ашиды, бүртіктері атрофияға ұшырайды. Дәм сезуі бұзылады. Ас қабылдау қиын болады.
ҚД декомпенсацияланған кезеңіндеауызда жаралар пайда болады. Ангиопатия үрдістер байқалады.
Қант диабеті+гипертониялық ауру+қызыл жалпақ теміреткі = Гриншпан синдромы.
Парестезиялар – тілде, таңдайда ашу, күйген сезімі пайда болады, сонымен қатар үшкіл нервтің невриті, невралгиясы. Тәтті, қышқыл, түзды дәмдерге сезімталдығы төмендеген.

Тахикардия, бұлшық еттердің әлсіздігі, аяқ-колдың дірілдеуі, терлеу, субфебрильді температура, тәбетінің

жоғарлауымен сипатталады. Қалқанша без ұлғайған, жұмсақ, науқаста экзофтальм байқалады.
Ауыз қуысында тілде күю, ашу сезімі, жіп тәрізді бүртіктер атрофияланған. Дәм сезімі бұзылады. Ұрттың, ауыздың кіреберістің кілегейлі қабығы десквамацияланады.ерін құрғап, қабыршақтармен қапталады. Науқастың жалпы жағдайы нашарлайды. Тілде десквамативті глоссит белгілері байқалады, АҚКҚ ісінген мен ақшыл түсті.

болады немесе гипофиз-гипоталамус жағдайы бұзылғанда. Кортикостероидтардың көп мөлшерде болғандықтан сүйек

тіндері остеопорозға ұщырайды. Ауыз қуысында пародонт аурулары болады, ерінде- макрохейлит, сонымен қатар кандидоз, терең жаралар да кездеседі.

кездеседі. Негізгі симптомы- барлық кілегейлі қабықтарының ісінуі. Бұл патология лимфаның

жүріуінің бұзылғаннан болады.макроглоссия, кілегейлі қабық құрғақ. Науқастың дауысы өзгереді, себебі көмекей мен дауыс қатпарларының ісінуі болып табылады. Жалпы жағдайы да өзгереді: әлсіздік, ұйқышлық пайда болады, есту қабылеті төмен. Жас балаларда қалқанша бездің қызметі төмендесе, кретинизм ауруы дамиды.

мен кілегейлі қабықтарында пигментация пайда болады. Ауыз қуысында, ерінде, тілде,

қызыл иекте, ұртта қара дақтармен сызаттар пайда болады, науқаста ешқандай шағымы болмайды.

физиологиялық үрдістерге тікелей қатысады. Олар биологиялық катализатор болып табылады, себебі

фермент пен гормондармен байланысты, олардың синтезіне қатысады. Ферменттер мен гормондар зат алмасу үрдістерін қалыптастырады.

А,С және В тобы;
2. инфекцияға қарсы организмнің қабілетін көтеру –

В тобы, А и С (фагоцитоз);
3. антигеморрагиялық – С, Р, К;
4. кілегейлі қабықтарды және теріні қорғайтын – А, В тобы.

Алиментарлы- адам организміне дәрумендердің аз түсуі
2. Резорбтивті- асқазан-ішек жолдарында дәрумендердің

ыдырауы
3. Диссимиляциялық- зат алмасу үрдістер бұзылуынан

өте аз мөлшерде болғандықтан, бұл біріншілік гиповитаминоз. Ал эндогендік –

екіншілік ас қорыту жолдардың ауруларынан дамиды.
Дәрумендер бір-бірімен өте тар байланысты. Бір витаминнің жетіспеушілігі кездеспейді. Витаминдер бір-бірімен синергизм немесе антогонизмда болуы мүмкін. Мысалы: А мен Д – антогонистер, ал В1 мен С синергистер.

жағдайда болуына қатысады (эпителийдің жетілу және мүйіздену үрдістерін жөнге салады),

әр түрлі жарақаттаушы факторларға кілігейлі қабықтың тұрақтылығын жоғарылатады.

бөлінуы төмендейді. Ауыз қуысымен ерін құрғақтайды. Көздер зақымданады: гемеролопия, ксерофтальм.

Науқас адам азиды, тері бозарады, шаштары түсіп, жылжыры жоғалады, тырнақтары-тез сынады. Жаралардың жазылуы ұзаққа созылады, себебі, грануляциялық тіннің пайда болуы төмендеген.
А дәруменнің емдік дозасы 10 000-25 000 МЕ/тәул.

мл – 100 000 МЕ) 5-10 тамшы;
3,44% ретинол ацетат ерітіндісі

бұлшық етке;
Каротолин
Облепиха майы

минералдар алмасуға қатынасады.
Е гиповитаминоз кезінде бұлшық еттердің дистрофиясы байқалады, шаш

түсіп қалады. Бұл витамин жүкті әйелдерге өте пайдалы. Ауыз қуысындағы жараларды тез жазады.

В1 (тиамин).
Бұл

витамин бауырда, аш шекте кокарбоксилазаға ауысады, зат алмасу үрдістерді реттейді. Және белок алмасуында нуклеин қышқылдарының синтезіне қатысады. Көмірсулардың алмасуында ацетилхолин және холинэстеразаның белсенділігін жоғарлатады.
Гиповитаминоз В кезінде аппетит төмендейді, әлсіздік, азып кету байқалады, ұйқы бұзылады.

В2 витамині
Бұл витамин зат алмасу үрдістеріне және өттегілік

фосфорилированияға қатысады.
В2 гиповитаминоз кезінде қілегейлі қабықта спецификалық өзгерістер байқалады. Ауыздың бұрыштарында тіліктер пайда болып, эпителий түлейді, ерінде құрғақтық, түлеу анықталады. Тілде ашу сезімі, құрғақтану, бүртіктерінің атрофиясы, жұқа жаралар, кілгейлі қабықтың қызаруы болады. Көздер зақымданады, жалпы жағдай нашарлайды.

табылады. Белок алмасудың реттейді, гемоглобинның мөлшеріне әсерін тигізеді, лейкоциттердің фагоцитарлық

белсенділігін жоғарлатады.
В6 гиповитаминоз кезде тәбет төмендеп, науқас тез ашулы, полиневрит, хейлит, стоматит, глоссит белгілері болады, қан құрамында лимфопения.

кеңейтеді. Бұл витамин микробтардың және өсімдік жасушалырынан бөлініп шығарылады.
Вс

гиповитаминоз кезінде кілегейлі қабатта ісіну, қызару байқалады. Хейлит, глоссит, жаралы стоматит, гингивит ауруларын тудырады. Вс витамин клеткалардың жаңаруына, эритроциттердің түзілеуіне әсер етеді.

спецификалық пеллаграға қарсы препарат болып табылады.
Гиповитаминоз кезде тәбет бұзылады, тіл

ісініп, бүртіктері алғашқыда гипертрофияланады, тілдің үстінде көп мөлшерде қақ. Бірааз уақытан кейін қақ алынып, астында тілдің беті жылтырап, бүртіктері атрофияланып, ауру сезімі пайда болады. Пеллагра кезінде деменция, диарея, дерматит (триада) өзгерістер байқалады.
Емі: РР 0,1 г. 2-3 рет/күн 15-20 күн. Бірге В1, В2, В6 витаминдер қабылдау қажет.

статусқа және көмірсулармен майлардың алмасуына. Бір тәулікте В12 қажеттілігі 2-3

мкг.
В12 гиповитаминоз Аддисон-Бирмен анемиясына әкеледі. Осы кезде асқорту, нервтік және кроветвордық жүйелердің қызметі бұзылады.
Ерте белгісі: тілде ашу, бүртіктердің атрофиясы (полированный язык), ауыз кебеді.

және анестезия.
Қанда қатты өзгерістер: эритроцитердің, гемоглбиннің мөлшері азаяды, мегалоциттер пайда

болады, лейкоциттердің саны төмендейді. Анемияның түрі – гиперхромдық.
Емі: В12 вит. басқа В тобы вит. қабылдау. В12 100-200 мкг 2 күгде 1 рет. В12 витаминді фолий қышқылымен бірге қабылдау қажет.
В витаминднрдің комплек – пангексавит, декамевит және т.б. поливитаминдер.

белок алмасу үрдіс – С витаминнің атқаратың ролі.
С гиповитаминоз: геморрагиялық

синдром-ауыз қуыста кілегейлі қабықта петехиялар, қызыл иек бүртіктері ісініп, некрозданады, жалпы жағдай нашар, тері құрғақ.