Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ - түрік университеті №1 медицина факультеті

А. Абдиев А. Күнешов Қ.
Тобы: ЖМ-022
Пәні: Ішкі аурулар пропедевтикасы

Түркістан – 2013ж

Жоспар: 1.Кіріспе: Сарғаю дегеніміз не? 2.Негізгі бөлім: Сарғыштықтың жіктемесі. Механикалық сарғыштану Бауырлық сарғыштану Гемолиздік сарғыштану 3.Қорытынды бөлім: Студенттерге қорытынды сұрақтар 4.Пайдаланылған әдебиеттер

көз ағының сарғыш түске боялуымен көрінетін синдром. Қандағы қалыпты билирубин

деңгейі бір литрге шаққанда 8,55-20,5ммоль, 75%-ына жуығы тура емес, 25%-ына жуығы тура билирубин болып табылады. Сарғаюда билирубин,және оның метаболиттерінің деңгейі өседі.

Сарғаю

шамадан тыс ыдырауынан дамиды гемолиз салдарынан
Б) механикалық сарғаю өттің ішекке

өтуіне кедергі пайда болғанынан дамиды, өт құрамындағы билирубин өт жолдарында , бауырда жиналып қанға сіңіп адамды сарғайтады.
В) паренхиматозды сарғаю бауыр паренхимасы қабынғаннан, созылмалы гепатит, бауыр циррозы салдарынан дамиды. Сарғаю түрлерін бір бірінен ажырату клиникалық жағдайда өте маңызды.

пайда болады. Ол іштен туа және жүре дамыған гемолитикалық анемияларға

тән. Бұл ауруларда эритроциттердің осмостық қысымы төмендейді. Осыған байланысты қанда тікелей емес билирубин мөлшері көбейеді.Бауыр клеткалары оларды глюкурон қышқылымен қосып тікелей билирубинге айналдырып үлгере алмайды.Осыдан бауыр клеткаларының секрециялық және өт өндіру қызметтері әлсірейді. Тікелей емес билирубин майға жақсы еритін болғандықтан ми липидтарымен ұсталады, нерв жүйесінің жарақаттану симптомын шақырады, құрысып дене еттері сіреспесіне әкелуі мүмкін.

сарғаю
Егер резус оң нәрестенің, анасының резусы теріс болса,

нәресте эритроциттері ана қанына түссе, оның ағзасында иммундық өзгерістер туғызады, резуске қарсы денелер жасалады. Ана ағзасында жасалған қарсы резус денелер қайталап жүкті болған жағдайда резусы оң нәресте ағзасына түсіп, иммундық “жанжал” туғызады, нәресте дүниеге гемолитикалық сарғаюмен туады.

билирубин мөлшері біршама артады. Зәрде билирубин болмайды, бірақ түсі қанық

сары болады, өйткені уробилиноген мөлшері артады (5-10 есе) және де нәжісте стеркобилиноген артады, себебі гемолиздік сарғаю дамыған адамда жиі бауыр қызметі бұзылады. Нәжіс түсі де қанық қоңыр болады, стеркобилиногеннің көп бөлінуінен. Қанда нормохромды анемия, анизоцитоз, пойкилоцитоз, ретикулоцитоз. Эритроциттердің осмостық беріктігі 0,32-0,30-0,28%-ға дейін төмендейді.

ішінен таспен, құрттаремн, қою өтпен бітеліп қалғанда өт ішекке түспейді,

өт жодарында іркіліп, оның қысымы арта түседі, өт капиллярлары кеңиді, жыртылады. Содан өт қанға тікелей немесе лимфамен түседі. Осыдан қанда тура билирубиннің мөлшері көтеріледі, адамның терісі мен шырышты қабықтары сарғыштанады,сосын билирубиннің биливердинге тотығуынан жасыл түске және қошқыл-зәйтүн түске енеді.

Ұзақ сарғаю болғанда бауыр қызметі бұзылуынан бос билирубин мөлшері де

біршама артады.
Байланысқан билирубин зәрде пайда болады (өт пигметтері), зәрдің түсі қоңыр түсті және ашық-сары көбікті болады. Нәжістің түсі ақ болады, кейде оқтын-оқтын ағарып тұрады (жиі таспен жартылай бітелгенде), кейде ұзақ уақыт бойы ақ түсті (ісікпен бітелгенде) болады.

түспеуі (синдром ахолия). Екіншісі өттің қайта сорылып қанмен және лимфамен

денеде айналуы (синдром холемия) яғни қанда өт қышқылы және холестерин көбейеді де, зәрмен билирубин және өт қышқылы шығарыла бастайды. Сондықтан зәр түсі қою қоңыр болады.

ішекке мүлдем түспей қалады. Осының салдарынан ішектерде ас қорыту бұзылады.

Ішектерде өт қышқылы болмауынан липаза ферменті әсерленбейді, майлардың эмульсиясы болмайды. Осыдан тағаммен түскен майлардың 60-70% қорытылмай үлкен дәретпен сыртқа шығарылады. Бұны стеаторея дейді. Бұл кезде майлардың сіңірілмеуінен майда еритін витаминдердің сіңірілуі бұзылады. Сондықтанда А,Д,Е,К витаминдерінің жеткіліксіздігі дамиды.
Сондай-ақ ахолияның нәтижесінде: ішектерде стеркобилиноген құрылмауынан нәжістің түсі ақ топырақ түстес болады, зәрде де уробилиноген болмайды. Ішектердің қимылдық әрекеті әлсіреп іш қату байқалады, бірақ артынан өттің бактерияларды жоятын әсері болмауынан ішектерде тамақтың іріп шіруі артып, қатты іш өтулер пайда болады.

қайта сорылып түседі. Бұл кезе өт қышқылдары:
Кезбе жүйкенің рецепторлары мен

орталығын қоздырады, жүректің синустық торабын тежейді. Сондықтан артериялық қан қысымы төмендейді,брадикардия дамиды.
ОЖЖ уытты әсер етеді. Осыдан организмнің жалпы әлсіздігі, қызбалығы, түнде ұйқының қашып,күндіз ұйқы басуы, бас ауруы және адамның тез қалжырауы байқалады.
Терідегі сезімтал жүйкелердің аяқшаларын қоздырып, қатты қышыну сезімін тудырады.
Эритроциттердің, лейкоциттердің ыдырауына, қан ұюының әлсіреуіне әкеледі.

ұстап, глюкурон қышқылымен байланыстырып, өтпен бірге шығара алмайды. Қан сарысуында

бос және байланысқан билирубин көбейеді. Зәрде билирубин және өт қышқылдары пайда болады. Нәжіспен бөлінетін стеркобилиноген азаяды.

сүзегі).
Улы заттардың (саңырауқұлақ уы, химиялық улы заттар, ішімдік, кейбір дәрі

дәрмектер) әсерлерінен бауыр жасушаларының тікелей бүліністері.
Ұзақ мерзім өттің бауырда іркіліп тұрып қалуы
Тура емес билирубиннің қаннан бауыр. жасушаларының қабықтары арқылы тасымалдануын, олардың ішінде глюкурон қышқылымен байланысуын және тура билирубиннің бауыр жасушаларынан өт қылтамырларына шығарылуын қамтамасыз ететін ферменттердің генетикалық яғни тектік ақаулары.

қышумен, оң қабырға доғасы тұсы ауырсынумен білінеді, қызу көтеріледі. Тері

қышуы механикалық сарғаюдан бәсеңдеу, өйткені паренхиматозды сарғаюда зақымдалған бауыр клеткаларының өт қышқылдарын синтездеуі бұзылады. Сондықтан брадикардия, жалпы әлсіздік және бірқатар диспепсиялық белгілер пайда болады. Бүл сарғаюдың ауыр түрінде бауыр қызметінің айқын жетіспеушілік белгілері пайда болады.

анықталады. Өт ішекке өтіп жарымайды. Нәжісте стеркобилин анықталмайды не тым

аз, сондықтанда нәжіс ақшыл не ақ түсті, уробилин зәрде болмайды. Бауыр клеткалары некрозы қанда ферменттер деңгейі көтерілуне әкеп соқтырады. Трансминаза, альдолаза, трансфераза, сорбитдегидрогеназа, кейде негіздік фосфотаза да өседі.

кездесуі

перкуссия,пальпация).
Иммунологиялық зерттеу әдістері(полимерлік тізбекті реакция әдісі).
Функциональдық лабораториялық әдістер(қандағы жалпы билирубин

мөлшері,бауырдың белоктарды синтездеу функциясы және алмасуы,көміртегін синтездеу функциясы, май алмасуы анықталады).
Аспаптық әдістерге(лапароскопия, пункциялық биопсия, холецистография, спленопортография,целиакография, эндоскопиялық холангиопанкреатография,бауырдың радиоизотопты тексеруі,бауыр функцияларын радиометриялық тексеру, УДЗ, рентгендік тексерулер жатады.)

кезінде қандай қызметтің бұзылысы болады?
Механикалық сарғаюда қай билирубиннің мөлшері көбейеді?
Гемолиздік

сарғаю кезінде нәжістің түсі қандай?

дәрістері”
Ә.Нұрмұхамбетов, Е.Дәленов “Патологиялық физиология”
www.google.kz
www.youtube.com
Жолдықайыр Сүндетұлы “Патологиялық физиология”
Б.Н. Айтбембет “Ішкі ағза

ауруларының пропедевтикасы”