Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығының негіздері

түсінігі, құрамы.
Әкімшілік жауаптылық: түсінігі, түрлері.

және әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін жауаптылықты белгілейтін Қазақстан Республикасының

қолданыстағы құқығының саласы. 

(Үкімет, министрліктер, әкімдер және басқалар) мемлекеттік басқару аясында өз міндеттері

мен қызметтерін тікелей жүзеге асыруына байланысты қоғамдық қатынастардың жиынтығын құрайды.

Азаматтардың, мемлекеттің ,қоғамның қауіпсіздігн қамтамасыз ету;
3) Жүзеге асырылуы атқарушы билікпен

байланысты азаматтардың, олардың бірлестіктерінің құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруға жағдай жасау;
4) Экономиканы дамытуға жағдай жасау;
5) Әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруға жәрдемдесу;
6) Азаматтарды және қоғамды мемлекеттік әкімшіліктің өзіндік билігінен, немқұрайдылықтан және билікті заңсыз пайдалануынан сақтауды қамтамасыз ету.

әкімшілік соттар Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінде белгіленген

шараларды қолданылады. Әкімшілік құқық іс жүзінде құқықтық реттеудің барлық әдістемелерін пайдаланады. Әкімшілік-құқықтық нормалар мен қоғамдық қатынастарға ықпал ететін әдіс-тәсілдерді әдістеме деп түсінеміз.

құқықпен белгіленген қандай да бір нақтылы әрекетті жасау міндеті;
-рұқсат ету

– бұл құқық шеңберінде субьектіге қандай бір әрекет жасауға немесе өз қалауы бойынша оны жасаудан қалыс қалуға рұқсат беру;
-тыйым салу – бұл заңмен тыйым салынған әрекеттерді жасауға тыйым салу.

реттейтін әкімшілік-құқықтық нормалардың реттелген жиынтығы. Әкімшілік құқық жүйесі жалпы және

ерекше бөлімнен тұрады.

негізгі институттарын құрайтын нормалар жатады.
Бұлар: - мемлекеттік басқарудың негізгі

қағидалары,
әкімшілік құқық субъектілерінің әкімшілік құқықтық мәртебесі,
мемлекеттік басқару нысаны мен әдістері,
әкімшілік құқықтық жауаптылық,
әкімшілік іс жүргізу тәртібі,
мемлекеттік басқарудағы заңдылықты сақтау тәртібі.

функциялары туралы айтылады.
Бұлар: - сыртқы істерді басқару,
ішкі істерді

басқару,
әділетті басқару,
қорғанысты басқару,
денсаулық сақтауды басқару,
білім беруді басқару,
көлік және коммуникацияны басқару, т.б.

қоғамдық қатынастарды реттейтін мінез-құлықтың мемлекет белгіленген жалпыға міндетті ережелері. Әкімшілік-құқықтық

нормалармен тиісті мінез-құлықтың белгілі бір нұсқасы беріледі, яғни нормаларда көзделінген шарттарды сақтау кезінде ерік беріледі, яғни белгілі бір әрекеттерді жасауға тыйым салынады.

түрлі бөлімдерінің өзара қатынасын реттеу және жөнге салу;
-басқару функцияларына

ие субъектілер мен оларға бағынышты, объектілердің заңды талаптарын орындауға қатысты ғылыми тұрғыдан негізделген және мақсатқа сәйкес келетін орынды өзара қатынасын баянды ету;
-басқару қызметінің әр түрлі салаларының байланысын және мемлекеттік органдардың басқа да құқық субъектілерімен өзара әрекеттестігінің (қатынасының) тәртібін белгілеу.

2. процессуалдық нормалар болып екіге бөлінеді.
Материалдық нормалар – азаматтардың

әкімшілік-құқықтық мәртебесін, атқарушы билік органы мен ұйымдарды біріктіретін ережелер.
Процессуалды нормалар – мемлекетпен бекітіліп, санкцияланған материалдық нормаларды жүзеге асыру барысында және мемлекеттік басқару органдарының жаңа нормативті актілерді шығарумен сипатталады.
Процессуалды нормалардың материалдық нормалардан айырмашылығы: а) өзінің тағайындалуымен, яғни материалдық нормалар субъектілерінің әкімшілік құқықтық мәртебесін тағайындаса. ал процессуалдық нормалар олардың орындалуы мен міндеттелуін заңды түрде жүзеге асырады;
б) талап ету, яғни процессуалды нормалар, ең алдымен материалдық нормалардың орындалуын талап етеді;
в) іске асыру, яғни әкімшілік құқықтық материалдық нормалардың қабылдануын, олардың жүзеге асырылуын талап ету арқылы іске асыру.

қатынастарды әкімшілік құқық нормаларымен реттеу.
Әкімшілік-құқықтық

қатынастарға, ең алдымен, олардың айрықша билігі табиғатынан тұратын ерекшеліктері өзіне тән болып келеді. Бұл құқықтық қатынастар өзінің мәні жөнінен өкімет пен бағыныштылардың қатынастарында құралған билік қатынастар болып табылады.

тұлғалар; мемлекеттік органдар, қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктер, мемлекеттік қызметшілер мен

қоғамдық ұйымдар қызметшілері.
Әкімшілік құқықтық қатынас объектісі: әкімшілік құқықтық қатынас бағытталған мақсаты оның мазмұнын құрайды, сол бағытталған мақсатқа жету барысында құқықтық қатынастар туындайды.

тоқтатылуына әсер ететін мән-жайлар.
Заңды фактілер 2 түрге бөлінеді: оқиға

және іс-әрекет. Оқиға адамдардың еркінен тыс болатын мән-жайлар.

болып бөлінеді.
Мазмұны бойынша - материалдық және процессуалдық болып бөлінеді.

Құқықтың функциялары бойынша – реттейтін және қорғайтын.
Заңды фактілерінің сипаты бойынша – заңды іс-әрекеттер туғызатын, заңсыз іс-әрекеттер туғызатын, оқиғалар туғызатын болып бөлінеді.
Қорғау тәсілі бойынша - әкімшілік тәртіппен қорғалатын, сот тәртібімен қорғалатын болып бөлінеді.

бекітілген субъективтік құқықтарының, заңды міндеттерінің және жауаптылығының жиынтығы.
Азаматтардың әкімшілік

құқықтық мәртебесі азаматтардың әкімшілік құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігінен, олардың мемлекеттік басқару саласындағы құқықтары мен міндеттерінен тұрады.
Азаматтардың әкімшілік әрекет қабілеттілігі – азаматтың құқығымен берілген өзінің іс-әрекетін жүзеге асыруға, өзінің жүріс-тұрысына заңды жауапты болуға және белгіленген міндеттерді орындауға бейімделген қабілеті. Әрекет қабілеттілік толық (18 жастан), шектеулі (16 жастан) және ішінара (7 жастан) боп бөлінеді.

бұзғандығы үшін әкімшілік жауаптылық пен жазаға тартылатын заңға қайшы, қоғамға

қауіпті кінәлі әрекет немесе әрекетсіздік
Әрекет дегеніміз – белсенді түрде заң талаптарын, міндеттерін орындамау және тиым салынған әрекеттерді жасау. Әрекетсіздік дегеніміз - өзіне жүктелген міндеттерді орындамау (енжар түрде).

тарағандығы.
әкімшілік жазаланатындығы.
қоғамға қауіптілігі.
Құқыққа қайшылығы –

құқық нормаларын бұзатын әрекетті жасаудан тұрады.
Кез-келген әрекеттің кінәлілігі, оның қасақана немесе абайсызда жасалғандығын білдіреді. Кінәнің болуы - әкімшілік құқық бұзушылықтың міндетті белгісі.
Әкімшілік құқық бұзушылық әкімшілік жауаптылықтың фактілік негізі болып есептеледі.

әкімшілік жауаптылыққа тартуға толық негіз беретін белгілердің жиынтығы.
Құқық бұзушылықтың

құрамы мына 4 элементтен тұрады:
Объект
2) Объективтік жағы
3) Субъект
4) Субъективтік жағы.

- әкімшілік құқық бұзушылықтың сыртқы жағын сипаттайды.
Субъектісі – 16-жасқа

толған, есі дұрыс, кінәлі адам, арнаулы субъект болуы да мүмкін. Субъективтік жағы – қасақана немесе абайсызда болуы мүмкін.
Әкімшілік құқық бұзушылық құрамы толық болғанда ғана, оны жасаған адам әкімшілік жауаптылыққа тартылады.

жауаптылықтан босату негіздері көрсетілген.
Бұл негіздерге – құқық бұзушының жеке

тұлғасы, құқық бұзушылықтың сипаты мысал болалады. Мұнда жауаптылықты жеңілдететін мән-жайлар, құқық бұзушылық кінәсінің деңгейі, оның мүліктік жағдайы, шын жүректен өкінуі, зиянды зардаптарын жоюы және тағы басқа ескеріледі.

уәкілетті органы (судья, ІІМ, т.б.) қолданатын мемлекеттік мәжбүр ету шарасы.

Әкімшілік жаза құқық бұзушылық немесе келеңсіз салдарлары үшін – құқықтары мен бостандықтарынан айыру немесе шектеу қою.
Әкімшілік жаза түрлеріне ӘҚБ Кодексінің 45-бабында белгіленген ескерту, айыппұл, арнайы құқығынан айыру т.б. жатады.