Балалардағы гиповитаминоздар

бұлар біріншілік (алиментарлық) – авитаминоздар мен гиповитаминоздар.

эндогенді (ішкі).
 

тек сиыр (С, В тобы, РР, Д витаминдерінің тапшылығы) не

ешкі сүтімен (фолаттар кемістігі) қоректендіру;
Көкөністік қосымша тамақ, шырындардың кеш еңгізілуі, олардың дұрыс дайындалмауы;
Көкөніс пен жемістердің аз қолданылуы ( С гиповитаминозы);
Рационда көмірсулар молдығы, олардың тазаланған, калориясы көп тағамдарын – қант, ақ нан, кондитерлік өнімдерін (Д, В1, С гиповитаминоздары) қолданғанда;
Ұзақ уақыт майы аз қоспалармен тамақтандыру (майда еритін витаминдердің тапшылығы – А, К, Д, С);
Таза вегетериандық тамақтанумен қоса тағамда жануарлар белогінің аз болуы (В12, Д, В2);
Тағамдық заттарды дұрыс сақтамау және даярламау (қайта қыздыру, қайнату, ұзақ мезгіл дұрыс сақтамау т.б)
Ерекше топқа «дәрілік» гиповитаминоздар жатады, көбінесе оған «кінәлі» дәрілерге сульфаниламидтер мен триметоприм (фолаттар кемістігі), дифенин мен фенобарбитал (Д, К, В, С), изониазид (В6), антибиотиктер (К), антацидтер (темір, кальций, фосфат кемістігі), дигиталис (Мg, Са кемістігі), минералдық майлар (майда еритін витаминдер – А, Е, К - тапшылығы), пеницилламин (В6) жатады.

не сорылу бұзылысына байланысты
Диссимиляциялық, яғни тіндердің витамин сіңіру қабілетінің бұзылуы

Резорбциялық гиповитаминоз аурулармен байланысты болуы мүмкін:
Асқазан ауруларында (қышқыл түзу қабілеті төмендесе, әсіресе, ахилияда В1, С, РР витаминдері ыдырайды; ал асқазан түбі жарақаттанса гастромукопротейн түзілісінің бұзылысы бой алып, В12 витаминінің сорылуы бұзылады, сөйтіп мегалобластық анемия дамиды; гиперацидтік жағдайларда А, С, РР гиповитаминоздары дамиды);
Өт қабы науқастарында ( созылмалы гепатит пен цирроз, өт – тас ауруы, өттің қоюлану синдромы, өт жолдарының атрезиясында оның жеткіліксіз түсуіне байланысты майда еритін А, К, Е, Д витаминдерінің тапшылығы дамиды);
Ішек кеселдері (целиакия және басқа мальабсорбция синдромдары, энтероколиттер) А, К, U, Д, Р, С және В тобының гиповитаминоздарына соқтырады.

әсіресе қызуы аса жоғары болғанда дамиды; бұдан басқа себепші жағдайлар:

тамақта көмірсулардың мол болуы
Белоктар кемістігі
Шамадан тыс жүктемелер әсері т.б

тобын біріктіреді. Ю.Е. Вельтищев бойынша бұл ауруларда негізгі кемістік себептері

төмендегідей болуы мүмкін:
Апофермент молекуласының мутациясы салдарынан кофермент пен апофермент байланысының өзгеруі
Витаминдердің кофермент немесе аллостериялық заттарға ауыстыратын ферменттер мутациясы
Витаминдерді қанмен не мембрандық тасымалдауға қатысы бар белоктардың мутациясы
Витаминтәуелді жағдайларда аздап болса да ферменттердің қалдық белсенділігі болады, осыдан организмге витаминдердің көп мөлшері түскен кезде (витаминдердің фармакологиялық мөлшері) фермент кемістігі бар белокпен қосылып, оның белсенділігі артады. Кей кезде витаминдердің фармакологиялық мөлшері фермент түзілісін күшейтіп, олардың қатысуымен белсенді қосылыстар мен кофакторлар пайда болады.
 

гиповитаминоздың өзіне ғана тән сипаты жоқ. Мәселен, глоссит РР, В6,

В2, В12 гиповитаминоздарында, ал фолликулярлық гиперкератоз А, С т.б витаминдер кемістігінде байқалады. Бұл жағдайларда негізгі синдромды бөліп алу керек, анамнез талданып, аурудың клиникалық көрінісі биохимиялық тексерілулер қорытындысымен салыстырылуы жөн. Мәселен, ангулярлық стоматиттің көздің мөлдір қабатының қанталауымен қабаттасуы, ауыз, ерін шырышының құрғақтығымен қатар білінуі рибофлавин тапшылығында, ал ангулярлық стоматиттің тіл бүршіктерінің гипертрофиясымен қосарлануы никотин қышқылының кемістігінде байқалады. Ангулярлық стоматиттің гиперхромдық анемиясымен және қол тырнақтарының қисық тәріді деформациясымен қабаттасуы тағам арқылы темірдің жеткіліксіз түсуі кезінде көрінеді.
 
 
 

ересектерге қарағанда әжептәуір жоғары болып келеді. Бұл бала организміндегі зат

алмасу процесінің қарқындылығына байланысты. Витаминдер алмасуына организмде ферменттер құрамының негізгі бөлігі болып есептелетін, белоктың мөлшерінің әсері үлкен болып келеді. Организмде белок жетіспеушілігі гиповитаминоздардың пайда болуының негізгі себептерінің бірі болып табылады.

кулинарлық дайындауда аскорбин қышқылы ыдырайды

босауы мен қанталауы. Шаш түбінің петехийлері. Экхимоздар. Фолликулярлық гиперкератоз (ІІ-типі).

Анемия. Бозғалдық. Ерін, мұрын, құлақ цианозы. Табан ісіңкілігі. Тістің түсуі. Аяқ, әсіресе табан ауыруы. Эпифиздер өсуі,ауырсынуы. Гиповитаминоздың жеңіл түрінде суыққа сезімталдық, ұйқышылдық, ашушандық, тез шаршау, аяқ талуы, жүрек қағуы

төмендеуі, апатия, анорексия, субфебрилитет, етішілік, субпериосталдық гематомалар, эпифиздің өсуі, қабырға

«таспихтары», бірақ рахитке қарағанда үшкірлеу. Аяқтары алшақтап, қозғалмауы, (псевдопаралич), «құрбақа» кейпін алуы. Гиперестезия, қозғалу және қол тигенде ауырсыну. Диафиздердің ауырсыну мен ісінуі. Анемия (темір мен фолаттар тапшылығынан). Үлкен балаларда аяқ тырысуы, жараның ұзақ жазылмауы. Егер балада тіс болмаса, қызыл ет қанталамайды, бірақ гингивит болады. Аяқ, арқада петехиялар, гематурия, мелена. Субфебрилитет. Балтыр ісінуі. Гипотрофия.

0,05 г-нан кем. А.И.Нестеров бойынша капиллярлар резистенттілігі – 15 петехийден

көп. Түтікше сүйектері R-граммасында (тізе буынында аса көрнекті): күнгірттік пайда болуы, сүйек арқауының жұқаруы (әйнек тәрізді), деструкция аумағы, периосталдық кальцификаттар,метафизде сынықтардың көптігі.

жолмен)

салат, сәбіз, бұршақ, итмұрын, капуста, помидор, шырғанақ, көк пияз.

соқырлық – гемералопия. Көздің конюктивасында Бито дақтары. Тері бозғылдығы. Кератомаляция,

тері ксерозы фолликулярлық гиперкератозбен (1 тип). Соқырлық. Терінің іріңдеуге бейімділігі, безеулер. Шаш құрғақтығы, түссізденуі, тырнақтағы сызықтар. Гипероксалатурия, зәр қоюлануы, бүйректің интерстициалдық реакциясы, кальцийлік нефролитиаз.

тері құрғақтығы мен іріңдегіштігі, тері мен шырышты қабаттар кератинденуі, тұмау

жиілеуі, пневмониялар, пиуриялар, гипероксалатурия, бүйрек интерстициінің бұзылысы, уролитиаз, қайталамалы іріңді отит, анорексия, салмақ қосу мен психомоторлы даму іркілісі, гипертензионды – гидроцефалдық синдром, анемия, апатия, гепатоспленомегая, сүйек эпифиздері мен тіс эмалінің түзілу кемістігі.

қараңғыға адаптация (Рипак бойынша қалыптан) төмен.

мөлшерін тәулігіне 2500 ХБ – дейін көтеріледі (500-1000 ХБ/кг тәулігіне)

күріш кебегі.

параличтер. Әсіресе саусақ, табан, тірсекте ұю сезімі тән. Кейде тырысулар

байқалады, бүйрек үсті бездерінің кемістігі орын алады.

жеке дара түрі зерттелмеген.

ірімшік, жаңғақ.

хейлоз, жаралы гастрит, іш өтуі. Себореялық дерматиттің гиперкератозбен жүрісі. Макроцитарлық

мегалобласттық анемия. Нейтрофилдердің аса сигменттенуі.

физиологиялық және ақыл – есінің дамуының тежелуі. Әдетте, мальабсорбциясы бар

және антифолийлық дәрілер қабылдайтын балаларда.

глоссит, перифериялық нейропатия, витилиго (алапес), жұлын – ми бұзылысы

және басқа үлкендерге тән белгілер (фуникулярлық миелоздан өзгерісі), лейкопения, нейтрофилдердің

аса сигменттенуі, тромбоцитопения. Терінің ашық жерінің гиперпигментациясы, психомоторлық дамудан қалу, тырысулар, кома.

тауық, қарақұмық, жасыл өсімдік, көкөністер, жер жаңғағы.

дерматит, деария, деменция. Неврастениялық синдром (ашушандық, мазасыздық, тежелгіштік), пеллагралық дерматоз,

гипертрофиялы алқызыл тіл, кейін бүршіктері семіп, көлденең жарықтар болып, тістің іздері қалады. Глоссит, стоматит,. Күн тиетін жерлерде симметриялық эритема («пеллагралық қолғап», «шұлық», «жаға», «галстук»). Гиперкератоз салдарынан түлеу. Ұрты мен маңдайында қоңыр-қошқыл пигментация.

Анорексия. Диарея. Афтозды және жаралы стоматит, алқызыл бүршіксіз тіл, асқазан

мен ішіектің атониялық жағдайға бейімділігі (метеоризм)

ал сағаттық мөлшерінде 0,3 мг – нан аз. Пиридиннуклеотидтер (НАД

пен НАДФ)қанның 1 мл – де 0,3 мкг-нан кем.

100 мг.

шошқа, бұзау еті, қара нан

және тізе рефлекстерінің төмендеуі, қол, саусақ, табан параличтері, дауыс қырылы,

бұлшықет әлсіздігі (отырып – тұру сынағы), тірсек еттерінің тартылуы, қол, аяқ, табан парастезиясы, шаншу сезімі; нерв жолдарындағы ауырсыну, сезімталдық жойылуы, атаксия, бас ауруы. Психикалық шаршау. Жүрек шекарасының кеңеюі, тахикардия, ентігу. Тәбет жоғалту, іш тоқтауы, алғашқы кезде шаршағыштық, қозғыштық, эмоционалбды босаңдық. « Дымқыл түрінде» бұған қоса аяқ ісігі, (кейде іш қуысында ад), жүрек жетіспеушілігі, анемия.

дамыған , тырысулар, кома, олигоурия, кенет өлу; анорексия, құсу, апатия,

тері бозаруы,; Іркілістік жүрек жетіспеушілігі, жүрек аритмиялары, ісінулер. Тапшылығы азырақ кезде тіл мен ауыз шырыш қабатының алқызыл түсі, тіл бүрлерінің аласаруы, терінің бозғыл, мрамор түс алуы; бәсең дыбысты айқай,; бұлщықет әлсіздігі (әсіресе іщке қатысты), қабақ птозы, іш ауыруы, гипоацидті гастрит, іштің ұлғаюы, іш тоқтауы, лоқсу, құсуға бейімділік, гиперестезия, парестезия, ентігу, тахикардия, болбырлық, апатия, ұйқы бөлінуі, анорексия, салмақ қосу тежелісі, зәрде альбуминурия, цилиндрурия.

ден кем, тәуліктік зәрде 30 мг – нан аз, қанда

0-14 пммоль/л – ден (0,01 г)л/аз

жүрек жетіспеушілігі болғанда дұрысы етке 5 % - тік ерітіндісін

0,5 мл – ден енгізу

скумбрия, треска, ет, бұршақ, жапырақты көкөністер.

еріннің құрғақ, қызыл, не көкшіл тартып, ауыруы, хейлоз; құрғақ алқызыл

тілдің (фуксин түстес) бүрсізденуі. Анемия, сүйек миының гипоплазиясы.

Гипотрофия. Анорексия. Мұрын – еріндік себорея; қабақ, құлақ қалқанының дерматиті.

Тітіркенгіштік, кейін болбыр, енжарлық, парестезиялар, атаксия, тырысулар, бой өсуінің тоқтауы, гипотрофия. Сәбилерде клиникалық көрінісі жұтаң. Әдетте, жеке В2 гиповитаминозы болмайды. Көбіне В тобының полигиповитаминозы дамиды.

– дан аз немесе 1 г креатининге 125 мкг/нан кем.

рет, ауыр түрінде 2 мг бұлшықетке күніне 3 рет

жаңғағы.

парездер, атаксия, эпилепсияға ұқсас құрысулар; құрғақ себорейлік дерматит, хейлоз, глоссит,

лоқсу, құсу, лимфопения, микроцитарлық анемия,эритроциттегі сидерофагтар, оксалурия, инфекциялар. Триада тән: перифериялық нефрит, дерматит, анемия. Нефропатия болуы ықтимал (гипероксалатурия негізді).

тырысулар, тері құрғақтығы, көз, мұрын, ерін төңірегінің түлеуі, хейлоз, глоссит,

фотодерматоздар, экзема, неврологиялық бұзылыстар (қорқақтық, жоғары қызбалы тырысулар, перифериялық неврит),гипохромдық микроцитарлық анемия, құсу, диарея, гипотрофия, бой өсуінің тоқтауы, гипероксалатурия.

қышқылы 30 мкг-/нан кем, тәуліктік мөлшерінде 0,0005 г/-нан кем. 10%

хлорлы темірді қосқанда зәр жасыл түске боялады.

пиридоксинге 0,001 ксантурен қышқылы. Тырысуда 5 % ерітіндісі бұлшықетке 2,0

мл/ден

балық бауырында көп болады.

түсіп сорылады. Ішек қарын жолдарының перестальтикасы ауруларында және өт қышқылдары

жетіспегенде бұзылып Д гиповитаминозы дамиды. Кальцийдің сорылуы энергия жолымен жүреді. Д3 витамині және оның активті метоболиттері кальцийді тасымалдайтын альфа глобулин тобына жататын белоктың түзілуін стимуляциялайды. Кальций байланыстырушы белоктың пайда болуы оның қанға түсуін қамтамассыз етеді.

жотасы» деген сөзінен шыққан. Рахит туралы алғашқы мағлұматтар 98-138 жылдарда

өмір сүрген Римнің бірінші балалар дәрігері Соран Эфесскийдің жұмыстарында табылған.
Рахит (мешел) – балалардың алғашқы 2-3 жасында кездесетін ауру. Көбінесе 1 жасқа дейінгі балалар ауырады және негізінен ауру сәбидің 2-3 айлығынан басталады.

тамақтандыруды ерте бастау, сапасыз тамақтандыру, тамағында Д витаминінің, белоктың, кальцийдің

жетіспеуі, күтімнің нашарлығы
климаттық жағдайлар
Созылмалы аурулар
Кальцийдің ішек қарын жолдарпы арқылы көп шығарылуы т.б полиэтиологиялық себептер

дәрежелі рахитпен ауыратын баланың қолдарының қисаюы және кеуде қуысында айқын

білінетін «Гаррисонов жырасы»

тобы Тексерген : м.ғ.д, профессор Жұмалина А. Қ