Слайд 1
Дәріс жоспары:
Аллергия, анықтама, этиологиясы, аллергендердің түрлері;
Аллергиялық серпілістердің (АС) жіктелуі;
АС-дің
даму сатылары; Сенсибилизация туралы түсінік;
АС-дің реагиндік түрі, этиологиясы, патогенезі.
Слайд 2АС-дің цитотоксиндік түрі, этиологиясы, патогенезі.
АС-дің имундық-кешендік түрі, этиологиясы, патогенезі.
Жасушалардың
қатысуымен өтетін АС-дің түрі, этиологиясы, патогенезі.
Гипосенсибилизация туралы түсінік.
Слайд 3Аллергия – (грек. аllos – басқаша, ergon – іс, жұмыс)
организмнің өз тіндерінің бүліністерімен көрінетін бөтен текті заттарға өзгерген, бұрмаланған
түрде жауап қайтаруы.
Слайд 4Аллергия туындататын заттарды аллергендер дейді.
Аллерген болып толық және шала антигендер
есептеледі.
Слайд 5Толық антиген – деп бөтен текті ақпараты бар, организмге енгенде
иммундық серпілістер туындататын заттарды айтады.
Шала антиген - организмге түс-кенде
тін нәруыздарымен байла-нысып, меншік тінді бөтен текті антигендерге айналдыратын қарапайым химиялық (дәрілік) заттар. Оларды гаптендер дейді.
Слайд 6Аллергендер:
Экзоаллергендер
Эндоаллергендер
Слайд 7АЛЛЕРГЕН
АЛЛЕРГЕН
АЛЛЕРГЕН
АЛЛЕРГИЯ
1
Слайд 8
Экзоаллергендер:
Өсімдік тектес;
Жануарлар тектес;
Микроорганизмдер;
Тұрмыстық;
Тағамдық;
Химиялық;
Дәрілік;
Өндірістік
Слайд 13Дәрілер
Стивенс-Джонсон синдромы
Лайелл синдромы
Слайд 14ӨНДІРІСТІК
МИКРОБТЫҚ
САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР
Слайд 15ЭНДОАЛЛЕРГЕНДЕР
(АУТОАЛЛЕРГЕНДЕР)
ТАБИҒИ (БІРІНШІЛІК)
ЖҮРЕ ПАЙДА БОЛҒАН (САЛДАРЛЫҚ)
Слайд 16ТАБИҒИ ЭНДОАЛЛЕРГЕНДЕР
МЫЙ ТІНІ
КӨЗ БҰРШАҒЫ
Слайд 17Қалқанша безінің коллоиды
Атабез тіні
Слайд 18Жүре пайда болған немесе салдарлық аллергендер
Құрамы өзгерген меншік тін нәруыздары:
ИНФЕКЦИЯЛЫҚ
БЕЙИНФЕКЦИЯЛЫҚ
Слайд 19Аллергия дамуына колайлы жағдайлар:
Әлеуметтік жайттар
Екпелер, емдік қан сарысуларды енгізу, қоршаған
ортаның ластануы, химиялық заттарды және дәрілерді жиі пайдалану.
Организм ерекшеліктері:
Тұқым қуалаушылыка
бейімділік;
Аллергиялық медиаторлардың ыдыра-тылуы бұзылуы;
Биотосқауылдардың өткізгіштігі көтерілуі;
Слайд 20Аллергиялық серпілістердің (Кук бойынша) жіктелуі
Аллергиялық серпілістер
Дереу дамитын жоғары сезімталдық
Баяу
дамитын жоғары сезімталдық
Слайд 21Джелл, Кумбс бойынша аллергиялық серпілістердің жіктелуі
Аллергиялық серпілістердің реагин-дік немесе анафилаксиялық
I-түрі;
Аллергиялық серпілістердің цитоток-синдік II-түрі;
Аллергиялық серпілістердің иммун-дық кешендік III-түрі;
Аллергиялық серпілістердің
жасуша-лардың қатысуымен өтетін IV-түрі.
Слайд 22
Алдыңғының соқпағын артқы түзер,
Ғылым деген нәрсе емес күдер үзер.
Мінін алып,
міндіге мінсіз қосып,
Бұрынғыны жаңартып, жастар түзер.
Өңдіге тағы өң беріп қырған
қалай,
Түзетілмей шаң басып тұрған қалай.
Түзеймін деп қиратып күншілдікпен,
Дұрыс істі теріске бұрған қалай?
(Шәкәрім Құдайберді ұлы)
Слайд 23
АЛЛЕРГИЯЛЫҚ СЕРПІЛІСТЕРДІҢ ПАТОГЕНЕЗІ.
Аллергиялық серпілістер үш сатыда дамиды:
● 1 -
иммундық серпілістер сатысы;
● 2 - патохимиялық өзгерістер сатысы;
●
3 - патофизиологиялық бұзылыстар сатысы.
Слайд 24Иммундық серпілістер сатысында
+
IL-12
IL-1
Тх0
Тх1
Тх2
Т-жендет
Макрофаг
БДЖС
В-Лимфоцит
Плазмалық жасуша
Иммундық глобулиндер (Ig A, M, G,
E)
IL-4,5, 6, 9, 10
IL-2
Аллерген
макрофаг
Слайд 25Иммундық серпілістер сатысында
организмде пайда болған аллергенге арнайыланған антиденелер
немесе сезімталдығы көтерілген Т-лимфоциттер өндіріледі.
Слайд 26Арнайыланған иммундық глобулиндер немесе анти-денелер өзгермейтін тұрақты Fc және антигенге
арнайы-ланған, соған сәйкес өзгеріп тұратын Fab бөлшектерінен тұрады.
Слайд 27арнайыланған антиденелер мен сезімталдығы көтері-лген Т-лимфоциттері өнді-рілуінен сол антигенге организмнің
сезімталдығы көтерілуін сенсибилизация (лат. sensibillis — сезімтал) дейді.
Слайд 28Белсенді сенсибилизация
- антиген енгеннен кейін оған жауап ретінде
органи-змнің өзінің иммундық жүйесінің қатысуымен, 10-14 тәулік ішінде, дамиды.
Слайд 29Енжар сенсибилизация
белсенді сенсибилизацияланған жануарлардың қан сарысуын немесе сезімталдығы көтерілген лимфоцит-терін
сау жануарларға енгізгеннен кейін 18-24 сағаттан соң дамиды.
аллергиялық серпіліс
белсенді сенсибилизация кезінде организмнің сезімталдығын көтерген антигенге (аллергенге) ғана байқалады.
Слайд 31 - аллерген мен арнайы анти-дене немесе сезімталдығы көтерілген Т-лимфоциттер
байланысулары нәтижелері-нде аллергияның дәнекерлері (медиаторлары) босап шығуын патохимиялық өзгерістер сатысы
дейді.
Слайд 32Патофизиологиялық бұзылыстар
- сатысында аллергия дәнекерлерінің нысана жасушаларға әсерлерінен:
1. қан тамырларының
жергілікті және жүйелік өзгерістері (терінің қыза-руы, артериалық қан қысымының төмендеуі
т.с.с.) байқалады;
2. қан тамырлары қабырғаларының өткізгіштігі жоғарылауынан ісіну дамиды;
Слайд 333. тегіс ет жасушаларының қатты жиырылып қалуынан бронхоспазм, ішектердің бұрап
ауыруы, іш өту т.с.с. құбылыстар пайда болады;
4. қан ұю және
ұюға қарсы, фибри-нолиздік жүйелердің бұзылыста-рынан тамыр ішінде қан қатпалары пайда болуы немесе қан ұйымауы-нан қанағыштық синдром дамуы байқалады;
Слайд 345. эпителий жасушаларының шырыш шығару қабілеті көтерілуінен кеңір-декшелерде тұтқыр қақырық
өндіріледі;
6. сезімтал жүйке аяқшалары қозды-рылудан ауырусыну, қызу, қышыну сезімдері болады;
7.
тіндерде жасушалардың сіңбелері-мен көрінетін қабыну дамиды;
8. аллергені бар нысана-жасушалар-дың ыдырауы (цитолизі) байқалады.
Слайд 36Аллергиялық серпілістердің реагиндік 1- түрінің патогенезі
1. Иммундық реакциялар сатысы:
Аллерген
(өсімдік тозаңдары,
нәруыздар, дәрілік заттар)
Аллергенді тану, макрофагтар, Тх2 және В – лимфоциттерінің
бірігіп әсерлесуі
В – лимфоциттерінің плазмалық жасушаларға айналуы
IgE түзілуі
Слайд 37
IgE Fc – бөлшегімен лаброциттер мен базофилдерге жабысуы
Қайталап енген аллерген
лаброциттердің сыртқы беттеріндегі IgE – нің Fab бөлшегімен байланысады
Слайд 38Аллергиялық серпілістің реагиндік түрінің даму нұсқасы
Слайд 39Мес жасушаларының түйіршіктерін шығаруы
(D.Lawson бойынша)
1 –
қалыпты мес жасуша,
2 – мес жасушаның түйіршіксізденуі
1
2
7
Слайд 40
2. Патохимиялық өзгерістер сатысы:
Лаброциттердің түйіршіктері сыртына шығарылудан
гистамин, гепарин, эозинофилдер мен нейтрофилдердің хемотаксистік факторлары босап шығуы.
Лаброциттердің мембаранасында фосфо-липаза А2 әсерленуінен фосфолипидтер ыдырап, арахидон қышқылынан лейкотриендер мен простагландиндер өндірілуі
Слайд 41Аллергиялық реакциялардың 1-түрінде мес жасушалары медиаторларының маңызы
МЕДИАТОРЛАР
ӘСЕРЛЕРІ
лейкотриен В4, эозинофил-дер
мен нейтрофилдердің хе-мотаксистік факторлары, тро-мбоциттерді әсерлендіретін фактор
Жасушалардың
сіңбеленуі
гистамин, тромбоциттерді әсерлендіретін
фактор, лейко-триендер C4, D4, E4, компле-мент и кининдер, проста-гландин D2
вазодилатация, тамыр қабырғаларының өткізгіштігі артуы
лейкотриендер C4, D4, E4, гистамин, простагландин-дер
Тегіс салалы еттердің жиырылуы, эпителий жасушаларында шырыш өндірілуі
Слайд 42
3. Патофизиологиялық бүліністер сатысы:
Қан тамырларының кеңуі, олардың қабырғаларының өткізгіштігі көтерілуі,
ісіну, бронхоспазм, эпителий жасушаларынан көп шырыш бөлінуі, ринит, коньюктивит, есекжем
дамуы
Слайд 43Аллергиялық серпілістердің цитотоксиндік 2-түрінің патогенезі
1. иммундық реакциялар сатысы:
Аллерген
(аутоаллергені бар
жасушалар, тіректік мембрана бөлшектері)
Аутоаллергенді тану, макрофагтар, Тх-және В-лимфоциттері бірігіп
әсерлесуі
Плазмалық жасушаларда JgG,JgM өндірілуі
Аутоаллергені бар жасушалардың беттерінде аллергенге антиденелер (JgG) жабысуы
Слайд 442. патохимиялық өзгерістер сатысы
Комплемент бөлшектерінің әсерле-нуі, лизосомалық ферменттер мен оттегінің
бос радикалдары (О−, ОН●, Н2О2) босап шығуы
3.патофизиологиялық бүліністер сатысы
аутоаллергені бар жасушалардың ыдыратылып кетуі
(аутоиммундық аурулар (гемолиздік анемия, тромбоцитопения, тиреоидит т.б.)
Слайд 45Аллергиялық реакцияның цитотоксиндік
2-түрінің сурет нұсқасы
I – цитотоксиндік ыдырау; II
– комплемент-тәуелді лизис
1 – жасуша мембранасы аллергендері; 2 –IgG; 3
– комплемент; 4 – Т-киллер; 5 – нысана-жасуша; 6- цито-токсиндік әсер.
I
5
2
4
6
II
1
5
2
3
лизис
11
Слайд 46Білмегеніңді үйреніп,
Білгенді қылса есті сол.
Білмегенін - білмеген,
Білгенді қылмау - сол
жаман.
Сусағанның сусыны бол,
Су сықылды сұп-суық.
Бірақ ондай болма салқын,
Ел көңілін қалдырып.
(Шәкәрім
Құдайберді ұлы)
Слайд 47Аллергиялық серпілістердің имму-ндық кешендік 3-түрінің патогенезі
1. иммундық реакциялар сатысы
Аллерген
(еритін
нәруыздар, дәрілер, емдік сарысулар)
Макрофагтар, Т-және В-лимфоциттерінің әсерлесуі
Плазмалық жасушаларда
JgG, JgM өндірілуі
Қанда және басқа сұйықтарда аллерген+антидене кешені құрылуы, олар майда тамыр қабырғаларына бекуі
Слайд 482. патохимиялық өзгерістер сатысы
Комплемент бөлшектерінің әсерле-нуі;
Лизосомалық ферменттер мен оттегі-нің бос
радикалдары босап шығуы;
Лаброциттерден гистамин, хемотак-систік факторлар, простагландиндер мен лейкотриендер босап
шығуы;
Қан ұю, ұюға қарсы және фибрино-лиздік жүйелердің әсерленуі.
Слайд 49Иммундық кешендік түрінің даму нұсқасы
Слайд 50
“антиген+антидене” кешені тамыр қабырғасына жиналады. Олар ней-трофилдермен фагоциттелінеді. Бұл кезде
лизосомалық ферменттер бо-сап шығады. Базофилдерден гиста-мин,тромбоциттерді әсерлендіретін фактор, тромбоциттерден серотонин
босап шығады. Олардың әсерле-рінен тамыр қабырғаларының өткіз-гіштігі көтеріледі, тромбоциттердің агрегациясы күшейеді.
Слайд 513. Патофизиологиялық бүліністер сатысы
Қан тамырларының ауыр бүліністері, қарқынды некроздық қабыну
дамуы
(сарысулық ауру, аллергиялық васкулит, жүйелі қызыл жегі, жайылмалы гломерулонефрит,
Артюс феномені)
Слайд 52Иммундық кешендік түріндегі аллергиялық реакцияның патогенезі
ЛФ
Аг
Ад
+
АГ+АД кешені
базофил
Эндотелий
гистамин
Тромбоцитті
әсерлендір.
фактор
Н
Тамыр қабырғасы
14
фагоцитоз
Слайд 53* Анафилаксиялық сілейме дамуы
Лаброциттер мен базофилдердің түйіршіктерінен
биологиялық белсенді заттар босап
шығуы
Артериола
лар кеңуі
Тамыр қабыр-ғасы өткізгіш
тігі артуы
Шырыш
құрылуы
Бронхиола
жиырылуы
Артериалық қысым
төмендеуі
Өкпе желдетілуі
бұзылуы
Микроциркуляция бұзылуы
ГИПОКСИЯ
Тыныстық және тамыр қимылдатқыш
орталықтардың қызметі бұзылуы
Өлім
21
«антиген – антитело» кешені құрылуы
Слайд 54Анафилаксиялық сілейме кезіндегі өкпе өзгеруі
Слайд 55Сарысулық ауру кезіндегі тіндердің бүліну тетіктері
«АНТИГЕН – АНТИТЕЛО» КЕШЕНІ
Комплемент әсерленуі
Тромбоциттердің
агрега
циясы
Хагеман факторы
әсерленуі
хемотаксистік
факторлар
С3а
и С5а компле-
мент түзілуі
Микротромбы
құрылуы
Нейтрофилдердің
агрегациясы
ишемия
Иммундық кешендер
фагоциттелінуі
Гистамин, серотонин
босап шығуы
Лизосомалық фер-
менттер босауы
Майда тамырлар
кеңуі және ісіну
НЕКРОЗ
22
Кининдер
әсерленуі
Слайд 56Жасушалардың қатысуымен өтетін аллергиялық серпілістерің IV-түрі
1.иммундық серпілістер сатысы:
Аллерген
(иммуногендік
қасиеті әлсіз молекулалық массасы төмен тін нәруыздары, микробтар, химиялық заттар)
Макрофагтар
мен Т-лимфоциттердің бірігіп әсерлесуі
Сезімталдығы көтерілген Тх1 және Т-жендет жасушалары өндірілуі
Слайд 572. Патохимиялық сатысында:
Сезімталдығы көтерілген Тх1 жасушалары әртүрлі цитокиндер өндіреді. Олар:
√ лимфоциттерге әсер ететін;
√ макрофагтарға әсер ететін;
√ нысана-жасушаларға әсер ететін
-болып ажыратылады.
Слайд 593. Патофизиологиялық бүліністер сатысында
Тін жасушаларының бүліністері:
√ гамма-интерферон, өспені жоятын фактор
т.б. цитокиндердің;
√ макрофагтардың лизосомалық фер-менттерінің, оттегінің еркін радикал-дарының және нитроксидтің;
√
Т-жендет жасушаларының әсерлері-нен - болады.
Слайд 61Гипосенсибилизация
- аллергенге организмнің жоғары сезімталдығын төмендету шаралары.
Специфи
калық
Бейспецифи
калық
Сезімталдықты
көтерген арнайы аллергеннің өте аз өлшемдерін тері ішіне енгізу
Слайд 62Спецификалық гипосенсибилизация
кезінде аллергиялық IgE-нің орнына IgG өндіріледі. Олар аллергенмен тез
бай-ланысып фагоцитозға ұшырайды. Аллергиялық медиаторлар тез бейтарап-талып үлгереді.
Слайд 63Бейспецификалық гипосенсибилизация
Физиотерапиялық, шипажайлық емдеулер, магнитпен, инемен емдеу арқылы организмнің реактивтілігін
көтеру;
Иммундық тежегіш дәрілер;
Глюкокортикоидтық гормондар;
Цитостатиктер, иондағыш сәулелер,
Плазмоферез жасап қанды аутоанти-денелерден тазарту.
Слайд 64Сонымен, аллергияның түрлеріне қарай көптеген түрлі организмнің бүліністері мен дерттері
дамиды.