Дәріс Несеп айдағыш дәрілер

(ренин, эритропоэтин).

(ренин, эритропоэтин).

шығарады) және ісінулерді шеттетеді.
Адам ағзасындағы
су тепе-теңдігі
Түсуі
Шығаруы:
1-1,2 мл/кг/сағ,
0,4 – олигурия
0,2

- анурия

бүйрек шокта)
- АГ (гиперволемиялық түрі)
- ТСА мен ҚНТ бұзылыстар
- Жедел

интоксикациялар
- БМЖ (ми ісінуі)
- Глаукома
- Асцит, гидроторакс
- Нефротикалық синдром
- Жүктілік токсикоздар (эклампсия)

REN

шок,
бүйрек инфаркты, краш-синдромы)
- Гипоренальді олигурия
(НШЖ бітелуі -

таспен, ісікпен,
ісінумен, тромбамен)

REN

құрылыс элементі - әр қайсысында 1 млн. жуық), онда несеп

түзілуінің 3 процесі жүреді:
1. Фильтрация – плазмадан шумақтарда біріншілік зәрдің түзілуі (120 мл/кг/сағ).
2. Реабсорбция – түтікшелер ішінен сұйықтың қайта сіңірілуі
3. Секреция – қайта реабсорбция процесі – зәрге әртүрлі заттардың бөлінуі.

(люменальды) мембрана – біріншілік зәрге қаралған түтікшелердің іші
2. Базальды

мембрана – интерстициальды сұйықтыққа қаралған
3. Латеральды мембраналар – жасуша
аралық саңылауларды құрайды.

несеп

50% дейін)
Фильтрация
л/тәу

100

110


100
Реабсорбция


99 %

99 %


89

%

Диурез,
л/тәу

1

1,1


11

Фильтрация мен реабсорбцияның 10% өзгеру салдары

Ионды түтікшелер бойынша тасымалдау (эл-хим.)
4. Жеңілдетілген диффузия (тасымалдаушы -ақуыз)
а. Унипорт

(электро-химиялық градиент бойынша)
б. Симпорт (контр-транспорт) (катион мен анион үшін жалпы ақуыз, бір жақты тасымалдау)
в. Антипорт (анти-транспорт) (бір зарядты иондар үшін жалпы ақуыз, тасымалдау әртүрлі бағытта)
5. Белсенді транспорт базальды мембранада:
3 Na+ дың 2 К+ алмасуы (Nа+ және K+-тәуелді АТФ-аза)
Са2+ мен Мg2+ шығарылуы (Са2+ мен Мg2+- тәуелді АТФ-азы)

натрий иондарының шығарылу фракциясы)
Күшті диуретиктер (15-25%)
Ілмекті (симпорт ингибиторы Na+-K+-2Cl-)

- Фуросемид (Лазикс - 0,04; 1% - 2,0), Буметанид (Буфенокс, Юринекс), Этакрин қышқылы (Урегит).
2. Орташа диуретиктер (5-10%)
Осмотикалық - Маннитол (Маннит 15% - 200,0), Карбамид пероксид (Мочевина),
Тиазидті – Гидрохлоротиазид (Гипотиазид - 0,25; 0,1), Циклопентиазид (Циклометиазид),
Тиазид тәрізді (тиазидті емес) сульфаниламид туындысы (симпорт Na+-Cl баяулатқышы-) - Хлорталидон (Гигротон, Оксодолин - 0,05), Клопамид (Бринальдикс).
3. Әлсіз диуретиктер (3-5%)
Метилксантиндер - Теофиллин (0,1-0,3, 1,3-диметилксантин), Аминофиллин (Эуфиллин, еритін теофиллин (80% теофиллина + 20% этилендиамина), Теобромин - 3,7-диметилксантин,
ИКА - Ацетазоламид (Диакарб - 0,25),
К+-сақтаушы (альдостерон антагонисті және Na+-каналдарының тежегіштері) - Спиронолактон (Верошпирон - 0,025), Триамтерен, Амилорид

ұзақ емес
Осмотикалық, Ілмекті
2. Күші және ұзақтығы орташа
Ксантиндер, ИКА,

Тиазидтер, К+-сақтаушы (Триамтерен, Амилорид)
3. Мерзімі ұзартылған, ұзақ
Тиазид тәрізді, Спиронолактон

(шамалы)
2. Алкалоз
Ілмекті, Тиазидті және Тиазид тәрізді

Осмотикалық диуретиктер
2. Салуретиктер
(біріншілік Na+, К+, Cl-

реабсорбциясын тежейді) – қалған барлығы
Нефротоксикалық (қайтымды)

= 1:1)
ИКА, Тиазид және Тиазид тәрізді
2. Орташа калийуретиктер

(диурез/калийурез = 1:0,75)
К+-сақтаушы
3. Әлсіз калийуретиктер
(диурез/калийурез = 1:0,25)
Осмотикалық диуретиктер

тиазид тәрізді – ТБА кезінде тиімділігі – 100%!
2. Са2+ экскрециясын

төмендететін Ілмекті диуретиктер

төмендетеді
Проксимальды иректі түтікше - ИКА
Нефрон ілмегінде - Осмотикалық диуретиктер
Ілмектің

жуан сегментіндегі бастапқы бөлігі - Ілмекті диуретиктер
Иректі түтікшелердің дистальды - Тиазидтер, Тиазид тәрізді
Иректі дистальды түтікше мен жинайтын түтікшеде - К+-сақтаушы

еритін теофиллин (80% теофиллина + 20% этилендиамина)
Теобромин - 3,7-диметилксантин

Шумақты аппарат

деңгейінде гемодинамиканы жоғарылатады және проксимальды түтікшеде Na+ и Cl- иондарының реабсорбциясын төмендетеді.

мөлшерлері -
А1-аденозинді рецепторларды тежейді  олардың аденилатциклаза мен цАМФ

синтезіне тежегіш әсер етеді
2. Үлкен мөлшері - III, IV және V типті фосфодиэстераза тежегіші  циклдік нуклеотидтердің инактивациясын тежейді

оң инотропты ықпал
- оң хронотропты ықпал
- Бүйрекке келетін артерияны кеңейтеді
2.

Су реабсорбциясын тежейді, нефрон ілмегінің төменгі бөлігінде
3. проксимальды түтікшелерде Na+ реабсорбциясын тежейді (цАМФ нефронның базальды мембранасында симпорт Na+ - HCO3- баяулатады)

айналым бұзылысы,
- Бүйрек қан айналымын төмендететін диуректиктермен біріктіру.

Фармакокинетика:
Енгізу жолы

- ішке, б/е, к/тамырға
Ықпалдың басталуы - 15-30 мин.
Ықпал ұзақтығы - 2-3 сағ.

енгізгенде – бастың айналуы, бас ауыру, жүрек соғуы, құсу, тырысу,

ҚҚ төмендеуі
Этилендиаминге сенсибилизация кезінде – қызба және эксфолиативты дерматит.
Кері көрсеткіші: гипотензия, аритмия, инфаркт, қояншық

Карбамид пероксид (Мочевина)

Шумақтар эндотелиясынан проксимальды түтікшелердің ішіне жақсы

сіңіріледі және нефрон қуысында жоғары осмостық қысымды ұстап тұрады, себебі реабсорбциялану қабілеті жоқ.

Жедел улану
3. Жедел тоқыраулы глаукома.
Карбамид пероксидтен айырмашылығы маннитол гистогематикалық кедергіден

өтпейді, сондықтан тек көк тамырға енгізіледі.
Сонымен қатар маннитол бүрек жеткіліксіздігі кезінде қалдықты азоттың жоғарылауын туғызбайды.

фильтрация жолымен шығарылады.
Карбамида пероксид
К/т енгізгеннен кейін 15-30 минуттан

соң диурезді күшейтеді, ең жоғары шегі 1 сағ және 6-10 сағ созылады.
Энтеральды тағайындаған кезде ықпалы 30-40 минуттан соң дамиды.
Карбамид пероксид жартылай өзгертілмеген күйінде шығады, бауырда жартылай инактивацияға ұшырайды.

0,25)
Ацетазоламид – проксимальды түтікшенің апикальды мембранасында карбоангидраза ферментін баяулатады.

диурездің күшеюіне және қан мен тіндерде бикарбонат қорының таусылуына әкеледі.

2. Сонымен қатар апикальды мембранада Na+,Н+- деңгейінде Na+ ионының реабсорбциясы бұзылады.

өзгертеді.
Ацидоз, өзінің кезегінде диакарбтың диуретикалық белсенділігін төмендетеді.
Сондықтан тиімділігін

ұстап тұру үшін 5 күн қабылдағаннан кейін 2 күн үзіліс жасау керек, содан кейін негіздік қор қалпына келеді.
Диакарб ішке қабылдағаннан кейін жақсы сіңіріледі. Оның ықпалы 30-40 минуттан кейін дамиды, максимум 2 сағ дамиды және 10-12 сағат сақталады.

диуретиктер.
Тиазидті диуретиктер
Гидрохлоротиазид (Гипотиазид - 0,25; 0,1)
Циклопентиазид (Циклометиазид)




Тиазид

тәрізді (тиазидті емес) диуретиктер, сульфаниламид туындысы
Хлорталидон (Гигротон, Оксодолин - 0,05)
Клопамид (Бринальдикс)

және Cl- иондарының тасымалдануын басады.
2. Ca++иондарының реабсорбциясын жоғарылатады, ол

түтікшенің эпителиальды жасушаларында Na+ иондарының концентрациясын төмендеуі мен базальды мембранада Na+,Ca++-АТФ-азы қызметінің белсенуімен байланысты.
3. Антикарбоангидраза белсенділігін көрсетеді және проксимальды түтікшелерде гидрокарбонатты ион мен К+ иондарының реабсорбциясын тежейді.
Бұл топтың препараттары ацидозда да алкалоздада айқын диуретикалық әсер көрсетеді.

Гипертониялық ауру
Нефропатия, пре- және экламсия
Нефролитиаз, гиперкальциуриямен
Қантсыз (нефрогенді)

диабет
Глаукома.

жиілеуі.
Кейде осы препараттарды қабылдағанда жүрек айну, іш өту, жалпы

әлсіздік және аллергиялық реакциялар болуы мүмкін.
Препараттардың өз ара айырмашылықтары олардың белсенділігі мен фармакокинетикасы бойынша ерекшелінеді:
Циклопентиазид (1 мг  1 рет күніне)
Клопамид (20-60 мг  1 рет күніне)
Гидрохлоротиазид (25-100 мг /тәу  1 рет күніне)
Хлорталидон (25-100 мг  2-3 рет аптасына)

(ілмекті салуретиктер)

Фуросемид (Лазикс - 0,04; 1% - 2,0),
Буметанид (Буфенокс, Юринекс),
Этакрин

қышқылы (Урегит)

Фуросемид

Әсер ету механизмі

Генле ілмегінің өрлеуші бөлімінің жуан сегментіндегі апикальды мембранадағы эпителиальды жасушалар арқылы Na+, К+, Mg++ және Cl- иондарының транспортын басады.

Ацидозда және алкалоз кезінде тиімді.

ісінуі)
2. Жедел уланулар (форсирленген диурез)
3. Жүйелік артериальды гипертензия
4. Бауыр

циррозы, портальды гипертензия көріністері
5. Созылмалы мен жедел бүйрек жетіспеушілігі
6. Асцит, гидроторакс
7. Гиперкальциемия

Ішке қолданғанда тез сіңіріледі.

Фуросемид өз әсерін 0,5 сағаттан кейін көрсетеді (5-6 сағ әсер етеді), буметанид – 30-40 мин кейін (4-6 сағ әсер етеді), этакрин қышқылы – 1 сағ (6-8 сағ әсер етеді).
Шумақты фильтрация арқылы шығарылады және проксимальды түтікшелер секрециясымен (жартылай - АІЖ).

тағайындайды (көрсеткіштерге және жағдайдың ауырлығы байланысты).
Жанама ықпалдары
1.

К+ иондарының экскрециясын жоғарлатады
2. Гипокалиемиялық алкалоз
3. Гиперурикемия, проксимальды түтікшелерде несеп қышқылының жоғары реабсорбциясына байланысты,
4. Гипомагниемия
5. Қайтымды ототоксикалық (құлақта шу)
6. Аллергиялық реакция.

ететін диуретиктер
(калий сақтаушы диуретиктер)

Спиронолактон (Верошпирон - 0,025)

Триамтерен
Амилорид

Бұл - әлсіз диуретиктер
Бір мезгілде зәрмен Na+ иондарын шығарып, К+иондарының экскрециясын басатын қабілеті бар.
Бұл препараттар кез келген рН деңгейінің өзгерісіне қарамастан диуретикалық белсенділікті көрсетеді, қышқылды-негізді теңдікті бұзбайды.

Спиронолактон Триамтерен

дезоксикортикостерон, дистальды түтікшенің соңғы сегменті мен жинақтайтын түтікше.
Ықпалы шамалы

және басталуы 2-5 тәуліктен соң басталады қабылдағаннан кейін.
Спиронолактонның метаболизмі мен инактивациясы бауыр жасушасында жүреді.

жасуша ішінде Na+ ионының белсенді транспортын басады.
Бұл жасушаның базолатеральды

мембранасы арқылы К+ иондарының түсуін төмендетеді және оның зәрмен секрециясын азайтады.
Триамтерен мен амилорид сіңіріледі спиронолактонмен салыстырғанда және өзінің әсерін анағұрлым тез көрсетеді (ішке қабылдағанда 2-3 сағаттан кейін).

төмен.
Олардың натрийуретикалық және калийсақтаушы әсері 10-12 сағатты құрайды (амилорид

анағұрлым ұзақтау 24 сағ).
Бұл диуретиктерді бірнеше рет қабылдауға тағайындайды (2 реттен 4 ретке дейін тәулігіне).
Триамтерен бауырда метаболизимге ұшырайды.
Триамтерен мен амилоридтің метаболиті өзгермеген күйде зәрмен шығады.

Асцит,
Нефротикалық синдром,
Гипертониялық ауыру.

Бұл топтың дәрілерін аш қарынға күннің

бірінші жартысында бірнеше рет қабылдау керек.
Жиі біріктірілген препараттардың құрамына кіреді (триампур, модуретин.)

Кейде емдеу курсында жүрек айну, құсу, гипотония, гинекомастия (спиронолактонды қолдану

кезде), тері бөртпелері байқалады.
Ренин немесе ангиотензин ІІ түзілуін басатын дәрілермен (-тежегіштер, СЕҚҚД немесе ААФ баяулатқыштар) біріктіріп қолданған кезде гиперкалемия даму тәуекелі жоғарылайды.