"Габдулла Тукайны? тормыш юлы ??м и?аты" презентация

–Тукай безне җырлы итте!”
Тукай иҗаты буйлап

Төзеде: Арча

районы Сеҗе урта мәктәбенең китапханәчесе
Закирова Солтания Расим кызы

абзый, Зөхрә апа
Казан.
Мөхәммәтвәли һәм Газизә гаиләсе

Җаек.
Галиәсгар (җизнәсе)

Кушлавыч.
Шәрифә карчык

нәселенең дәвамчысы
Тукайның шигырТукайның шигырьТукайның шигырьләре, әкиятләре, хикәяләре
Кушымта: Тукай әсәрләренә укучылар

иҗаты
Тукай музееннан күренешләр
Кулланылган әдәбият

апрелендә элеккеге Казан губернасының Мәңгәр волесте ( Хәзерге Татарстан Республикасының

Арча районы ) Кушлавыч авылында мулла гаиләсендә туа. Аның тормыш юлы бәяләп, С.Хәким үз вакытында: “ Тукай биографиясе – дөнья әдәбияты тарихында иң драматик биографияләрнең берсе”. Болай караганда шагыйрь узган юл озын түгел. Аның төп урыннары Кушлавыч – Кырлай - Өчиле- Казан- Уральск.
5 айлык вакытында әтисе, ә 4 яше тулып килгәндә әнисе дә үлеп ятим калган бала кулдан-кулга йөреп, байтак авырлыкларны башыннан кичерә. 1895 елда, 9 яшьлек малайны җизнәсе белән апасы Газизә Җаек шәһәренә алдыра. Габдулла бу йортка сыймый, “Мотыйгыя” мәдрәсәсенә күчә, үз көнен үзе күрә башлый.
1907 елда Тукай Казанга килә. 1910 нче елда шагыйрьне туберкулезның беренче билгеләре борчый башлый. 1912 елда инде аның чирек үпкәсе генә кала . Ләкин Тукай эштән туктамый. Шагыйрь 1913 елның 2 нче апрелендә, кичке 8 тулып 15 минутта Казанның Клячкин шифаханәсендә вафат була.

содержание

татар халкының йөз аклыгы ул. Мондый шагыйре булган милләт –

зур, талантлы, үткәне һәм киләчәге булган милләт.

Тукайның Г.Тукай яңа гасыр башында – 1900 нче еллардан ук каләм тибрәтә башлый. 1905 нче елда аныә матбугатта беренче әсәре булып “ Гыйлемнең бакчасында күңел ачып йөрик...” дигән юл белән башланган исемсез шигыре санала. 1905 нче елның 11 декаберендә беренче тапкыр “Фикер” гәзитендә “Габдулла Тукайев” имзасы белән “Хөрият хакында” шигыре басыла.
Татар милләтенең фикерен үткенәйтү, шул нигездә аны берләштерү Тукайның төп гамнәреннән берсе булып әверелә. Газета битләрендә ул бу фикерен ачыктан- ачык белдерә. Байтак шигырьләрен ул Төрек теленә якын итеп яза, чөнки аның остазы Мотыйгулла хәзрәт Мисырда укып кайткан кеше була.

содержание

укый һәм татар сүзләренең шигырьдә матур яңгырашына соклана. Димәк Казанга

кайту Г.Тукай өчен халкыбызның теленә кайту була.
Г.Тукайның күп шигырьләре үзеннзн – үзе җырлап тора. Бүгенге көндә аның “Туган тел” җыры милләтнең гимны булып зверелде.
И туган тел, и матур тел, әткәм әнкәмнең теле!
Дөньяда күп нәрсә булдем син туган тел аркылы.

содержание

Шул рәвешчә аның җырлар дәфтәре барлыккы килгән. Бу

дәфтәр 1946 нчы елда табыла һәм бастырып та чыгарыла. Дәфтәрдә барлыгы 30 якын җыр язылган.
Казанда төпләнеп калгач, 1911 елның ахырына кадәр туган якларыннан башка чит якларга йөрмәсәдә крестьянның йөрәк тибешен тоеп яши. Аның 1910 елда чыгарылган “Халык моңнары” дигән аерым җыентыгы моны раслый.
Тукайның дуслары бик күп була.
1911 нче елны Тукай күтәренке күңел белән каршыламый. Аның үпкә авыруы көчәя. Больницада ятканда да тормыштан аерылмаска тырыша, газета – журналларны укып бара. Яраткан шигырьләрдән “400 сәхифәлек” җыентык чыгарырга карар бирә. Тукай иҗатының чәчәк аткан чагында вафат була.

содержание

дә гаҗәеп дәрәҗәдә күпкырлы, әһәмиятле. Ул- талантлы балалар язучысы, тәрҗемәче,

мөгаллим һ.б. 1906- 1909 нчы елларда Г.Тукай балалар өчен иҗат итә. Аның шигырьләре бүгенге көндә дә балаларны тәрбияләүдә беренче урында тора. Ул шигырьләрендә табигатькә мәхәббәт тәрбияли. Яшь үзенчәлекләрен исәпкә алып иҗат итә.

содержание

Тукайның иҗади эшчәнлегенең тагын бер юнәлеше. «Аю мәҗлесе», «Мактанчык куян»,

«Чүлмәк илә казан». « Ике күгәрчен», һ.б. хикәятләрен укып балалар тәрбия һәм тәҗрибә алалар. Тукай балалар өчен әдәбиятны беренчеләрдән булып өйрәнүче һәм тәнкыйть итүче, җыючы да. Балалар өчен дәреслек - хрестоматия авторы да. Тукайның балалар өчен булган әсәрләре бүгенге яшәешебездә дә киң кулланылышта.

содержание

авылында Тукай нәселен дәвам итүче шәхес бар.
Тукайның туганнан

туган апасы Гөлчәһрә Арча районы Сикертән авылына Габдулхак абзыйга тормышка чыгып бер ул үстерә. Аңа Мөхәммәт дип исем кушалар. Гөлчәһрә апа кыска гомерле була. Габдулхак абзый икенче тапкыр өйләнеп кечкенә Мөхәммәткә иптәшкә Гандәлиб исемле кыз алып кайталар.
Бу балаларның әти- әниләре авырып үлеп китәләр., тормыш авырлыгы 17 яшьлек Мөхәммәт җилкәсенә төшә. Кечкенәдән сәләтле балалар икесе дә укытучы һөнәрен сайлыйлар.

содержание

авылына килеп мәктәптә укытучы булып эшли башлый. Ул 9 бала

тәрбияләп үстерә. Бүгенге көндә аның 7 баласы исән . 8 нче бала булып туган Зарипова Әлфия Шариповна бүгенге көндә Мүлмә мәктәбендә рус теле һәм әдәбияты укыта.
Шунысы кызыклы , Габдулхак абыйның бертуган абыйсы Сөнгать, Арча районы Гөберчәк авылында яшәгән. Ике бертуган икесе дә улларына бер исем кушалар. Берсе Мәһдиев Мөхәммәт Габдулхак улы – Тукай нәселен йөртүче, икенчесе Мәһдиев Мөхәммәт Сөнгать улы – халык язучысы.

содержание

кәҗә.

Аю мәҗелесе
Бала белән күбәләк Мактанчык куян
Кызыклы шәкерт Чүлмәк илә казан һ.б.
Туган тел һ.б
Әкиятләре:
Шүрәле
Су анасы
Кәҗә белән сарык һ.б

содержание

Кәҗә
содержание

Шүрәле
содержание

Су анасы
содержание

Кырлайга юл
содержание

содержание

әдәбияты [Текст] =Детская татарская литература / Мингазова, Л.И. Мияссарова, И.Х

.- Казан : Татарстан республикасы “Хәтер” нәшрияты (ТаРИХ) , 2003. 350, [1] б.

Габдулла,Т. Сайланма әсәрләр [Текст] / Тукай Габдулла ; төз . Ф.Галимуллин.- Казан : ТаРИХ , 2002. – 510[ 1]б. – ( Мәктәп китапханәсе ; VII т.) .
Марданова, Г. Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукайның тормыш эзеннән [Альбом] / Г.Марданова // Альбом. – 2004. – Б. 56

содержание