Слайд 1
Гинекологиядағы нейроэндокринді синдромдар
№2 акушерия және гинекология кафедрасы
Слайд 2Дәрістің жоспары
Гинекологиядағы нейроэндокринды синдромдарға түсініктеме беру (НЭС)
Етеккір алды синдром. Этиологиясы,
патогенезі, клиникасы, диагностикасы, емі.
Климактерлік синдром. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы, емі.
Посткастракциялық
синдром. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы, емі.
Слайд 3Нейроэндокринді синдромдар
Етеккір алды синдром
Климактерлік синдром
Посткастракциялық синдром
Слайд 4Нервті-психикалық симптомдар
Депрессия
Жылағыштық
Эмоциональды тұрақсыздық
Қауіпті белгілерінің айқын болуы
Агрессивттілігі, қарсыластық, ашуланшық
Жалпы іс
әрекеттерге көңіл күйінің болмауы
Жыныстық жетілудің бұзылысы
Слайд 5Вегето-тамырлық симптомдар
Артериальды қысымның жоғарылауы немесе төмендеуі
Жүрек соғысы
Бас айналу
Бас ауру
Жүрек аймағындағы
ауру сезімі
Ыстықтау
Терлегіштік
Қалтырау
Симптомды-адреналды және ваго-инсулярлы криздер
Слайд 6Алмасу-эндокринді симптомдар
Сүт бездерінің ұлғаюы
Ісінулер
Диурездің төмендеуі
Салмақ қосу, семіру
Тиреоидты дисфункция
Глюкозаға толеранттылығының
бұзылуы
Бұлшықет-буындардағы ауру сезімдер
Остеопороз
Гениталидің атрофиясы
Слайд 7
Етеккір алды синдром – физикалық және
психологиялық симптомдармен сипатталатын, циклдың
лютеинді фазасында болатын, етеккірден кейін бірнеше күнге созылатын фертильді жастағы
әйелдер арасында кездеседі (Rubinow, 1984).
ЕАС нейроэндокринді синдромдар арасында 25-75% кездеседі
Қазіргі кезде – етеккірі бар 95% әйелдерде жеке симптомдары кездеседі
5-10% әйелдер уақытша еңбекке жарамсыздығынан айырылады
Межеветинова Е.А., Прилепская В.Н. (2005),
Сметник В.П., Тумилович В.Г. (2005),Gold J.N. (2001)
Етеккір алды синдром (ЕАС)
Слайд 8
Биологиялық или психологиялық механизмдерге дәлелді ақпараттар жоқ.
Этиологиясы қосарланған болуы
мүмкін (Э2/серотонин,
прогестерон-аллопрегнанолон/ГАМК)
Симптоматиканың дамуына овариальды функциясы маңызды орын алады Studd (1979)
ЕАС:
этиологиясы қазіргі кезге дейін белгісіз
Слайд 9 «ЕАС овариальды активтілігінсіз жүзеге аспайды»
Роберт Франк, 1931
«Шындығында ЕАС
пубертатты кезеңге дейін, менопаузадан кейін, жүктілікке кезінде, овариоэктомиядан кейінгі әйелдерде
пайда болмайды»
Т.Ф.Татарчук, Я.П.Сольский, 2003
Етеккір алды симптомы
Слайд 10!!! Жыныстық гормондардың деңгейі ғана емес, олардың етеккір циклы кезіндегі
ағымы маңызды
Прогестерон алмасуының бұзылуы мен олардың мидағы метаболиттерінің бұзылыстары жатады
ЕАС:
патогенезі туралы қазіргі кездегі көзқарастар
Слайд 1147%
20%
Әр түрлі жас кезеңдеріндегі ЕАС жиілігі
18-29 жас
30-39 жас
40 жоғары
55% дейін
Межеветинова
Е.А., Прилепская В.Н. (2005),
Татарчук Т.Ф., Шевчук Т.В., Косей Н.В.
(2001), Дубосарская З.М. (2005)
Слайд 12ЕАС дамуының қауіп факторлары (1)
Европеоидты тип
Мегаполисте тұратындар
Интеллектуальды еңбек
кеш
репродуктивті жас
Стрессті
жағдайлардың болуы
Жиі жүктіліктер
Сексуальды қанағаттанбау
Түсіктер немесе анамнезіндегі
артифициальды түсіктер
Босанғаннан кейінгі
депрессия
Анамнезінде
жүктілік
кезіндегі токсикоз
Т.Ф.Татарчук, И.Б.Венцковская, Т.В.Шевчук (2007)
Слайд 13ЕАС дамуының қауіп факторлары(2)
Гениталийдің қабыну аурулары
гениталий кандидозы
бас-ми жарақаттары және нейроинфекция
семіру,
гипокинезия
Дұрыс тамақтанбау
Т.Ф.Татарчук, И.Б.Венцковская, Т.В.Шевчук (2007)
Слайд 14ЕАС бар күнделікті іс әректтерінің түрлері
Global Study of PMS/PMDD Prevalence
by Bayer Schering Pharma AG, data on file
* Ең болмағанда
бір түрі кездесетін әйелдер
Партнер, жанұя
Еңбекке жарамсыздық
Еркін уақыт
Үй жинау
Достармен қарым қатынас
Жыныстық өмір
Оқу
толық немесе жекелей ставкада істейтін еңбекке жарамсыз 63% әйелдер
Слайд 15Арнайы етеккір симптоматикасы кездесетін әйелдер бөлігі
Schultz-Zehden B. et al. Treat
Endocrinol. 2006; 5(4): 251-6
Депрессивті
көңіл күйі
Қозғыштық
Сүт бездерінің тырысуы немесе ауру
сезімі
Ішінің кебуі
Тері мен шаша аурулары
Аяқ қолдарының
ісінуі
Слайд 16
Психовегетативті
Ісіну
Цефалгиялық
«Кризді»
ЕАС негізгі клиникалық формалары
Слайд 17
Жеңіл формасы – етеккірдің 2-10 күн алдында 3-4 симптомдарының болуы,
айқын белгілерінде 1-2 симптомының болуы
Ауыр формасы – етеккірдің 3-14 күн
алдында 5-12 симптомының болуы, айқын белгілерінде 2-5 симптомының болуы
ЕАС ауырлық дәрежесіне байланысты жіктелуі
Слайд 18Компенсирленген сатысы – ПР лютеинді фазасы кезінде симптоматиканың манифестациясы және
олардың етеккір алдында реттелмеуі; аурудың ағымы өршімейді
Субкомпенсирленген сатысы – аурудың
ағымы жыл өткен сайын ауырлай түседі; симптоматика ұлғаяды, реттелгеннен соң аяқталады
Декомпенсирленген сатысы – етеккір біткеннен кейінде клиникалық көрінісі жалғаса береді; «ашық аралық» манифестация аралығында ауру ұзақтығы қысқарады
ЕАС даму сатылары
Слайд 19Етеккір алды дисфориялық бұзылыстар
Психиатрлардың Америкалық Ассоциацисы бойынша анықтамасы:
Симптомдар
лютеинді фазаның соңғы аптасында пайда болады да етеккір басталғаннан кейін
аяқталады
Аталғандардың ішінде 5 және одан да көп симптомдардың болуы, алғашқы төрт симптомдардың біреуі болса.
Слайд 20Етеккір алды дисфориялық бұзылыстар
Аффективті тұрақтылығы
Үнемі және тұрақты қозғыштық
Қорқынышпен үрейленген
Көңіл күйінің
тез түсуі
Қалыпты іс әрекетке қызығушылығының төмендеуі
Әлсіздік
Қиындықты субъективті сезу
Тәбетінің өзгеруі
Ұйқысының бұзылысы
Физикалық
симптомдар (ісіну, масталгия, дене салмағының жоғарылауы және т.б.)
Слайд 21Диагностикасы
Шағымы
Анамнез
Жалпы қарап тексеру
Гинекологиялық тексеру
Кіші жамбас ағзаларын УДЗ
Гормональды зерттеу әдістері
(ЛГ, ФСГ, пролактин, ТТГ, кортизол, эстрадиол, тестостерон)
ЭКГ, ЭЭГ
Бас сүйегінің, түрік
ер тоқымының рентгенографиясы
Терапевттің, невропатологтың, окулисттің, эндокринологтың кеңесі
Слайд 22ЕАС емі
Психотерапия
Диета
Физикалық жаттығулар
Физиомен емдеу (Щербак бойынша жағасы)
Витаминотерапия
Психотропты заттар (анксиолитикалық және
антидепрессанттар )
Гормональды терапия: прогестагендер, монофазалы ҚОК, антиэстрогендер, ауыр формаларында
келесі add-back терапиясымен ГнРГ агонистері қолданылады
Екі жақты оофорэктомия
Слайд 23Климактерлік синдром
КС –вазомоторлы, эндокринді-алмасу және нервті-психикалық бұзылыстардан жиналатын, перименопауза кезеңінде
пайда болатын және климактерлік кезеңнің ағымының асқынуымен сипатталатын клиникалық симптомокомплекс.
Слайд 24Менопауза
жасы (жылдар)
50
45
40
65
12
Пременопауза
Постменопауза
Пери
менопауза
Климактерий
климактерлік кезеңнің фазалары
Слайд 25Климактерлік синдром
перименопауза кезеңіне тән :
Аналық безінің фолликулярлы аппаратының
үдемелі истощение
Қандағы эстрадиол деңгейінің үдемелі төмендеуі
Қандағы ФСГ деңгейінің үдемелі жоғарылауы
Овуляторлы
циклдардың жиілігінің азаюы
Фертильдіктің төмендеуі
Слайд 26Климактерлік кезеңде стероидты гормондардың деңгейі
Слайд 27Климактерлік бұзылыстардың жіктелуі
Ерте симптомдары
Вазомоторлы: ыстықтау сезімі, қалтырау, терлегіштік, басының ауруы,
гипотония немесе АГ, жүрек соғысының жиілеуі
Эмоциональды-вегетативті: қозғыштық, ұйқышылдық, әлсіздік, мазасыздану,
депрессия, ұмытшақтық, либидо төмендеуі
Слайд 28Климактерлік бұзылыстардың жіктелуі (2)
Уақытша симптомдар
Урогенитальды: қынаптың құрғауы, жыныстық
қатынас кезіндегі ауру сезімі, қышу және күйдіру сезімі, уретральды синдром,
цисталгия, зәр ұстау қабілетінің төмендеуі
Терісі мен қосалқылары: тырнақтың сынғыштығы мен құрғақтығы, әжімдер, шаштың түсуі мен құрғақтығы
Слайд 29Климактерлік бұзылыстардың жіктелуі(3)
Кеш алмасу бұзылыстары:
жүрек-қан тамыр аурулары
(ЖИА, атеросклероз), менопаузадан кейінгі остеопороз, менопаузадан кейінгі метаболикалық синдром, Альцгеймер
ауруы
Слайд 30УРЕТРА МЕН ҚЫНАПТАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР
Уретра
Лактобациллы, рН 4
аралас флора,
рН 6-8
Жастық шақ
Эстрогендердің
дефициті
Уретраның кеңеюі
эластикалық қасиетінің төмендеуі
Шырышты қабатының жұқаруы
Жасушаның беткей
қабатының жоғалуы
Васкуляризацияның төмендеуі
Шырышты қабаты ашық қызғыш түсті
Бездердің секрециясының
төмендеуі,
шырышты қабаттың құрғауы
Қынатың микрофлорасы
мен қышқылдығының
өзгеруі
Шырышты қабатты кесіп қарағанда
Қынап
Флора
Слайд 31Сүйек жүйесіне жыныстық гормондардың әсер етуі
Эстрогендердің жетіспеушілігі остеопорозға алып келеді:
Түтікті
сүйектердің сынуы
Омыртқа бағанасының деформациясы
Омыртқа биіктігінің төмендеуі
Бойының қысқаруы
Слайд 32Клиникалық көрінісі бойынша жіктелуі
Типті формасы – жиі сау әйелдерде дамиды
КС
асқынған формасы қосымша аурулары бар (артериальды гипертензия, қант диабеті, созылмалы
инфекциялық аурулар, неврологиялық бұзылыстар және т.б.)әйелдерде кездеседі
Атипті формасы – симпато-адреналды криздер, бронх демікпесі
Слайд 33КС ауырлық дәрежесіне байланысты жіктелуі
Жеңіл дәрежесі –«тер басу» саны тәулігіне
10 нан көп, жалпы жағдайы мен жұмыс істеу қабілеті өзгермейді
Орташа
дәрежесі– «тер басу» саны тәулігіне 10-20 дан көп, КС айқын көп түрлі симптомдар (бас ауру, ұйқысының, есте сақтау қабілетінің бұзылуы, және т.б.), жалпы жағдайы мен жұмыс істеу қабілеті төмендейді.
Ауыр дәрежесі– КС айқын симптомдары, жұмыс істеу қабілетінің толық жойылуы.
Слайд 34Диагностикасы
Шағымы
Анамнез
Жалпы және гинекологиялық тексеру әдістері
Кіші жамбас ағзаларының УДЗ
Маммография
Биохимиялық зерттеу әдістері
(холестерин, үшглицеридтер, глюкоза)
Гормональды зерттеу әдістері (ЛГ, ФСГ, пролактин, ТТГ, кортизол,
эстрадиол, тестостерон)
ЭКГ, ЭЭГ
Денситометрия
Терапевттің, невропатологтың, эндокринологтың кеңесі
Слайд 35Климактерлік бұзылыстардың емі
Диета
Өмір сүру образы, физикалық жаттығулар
Психотерапия
Седативті заттар
Орынбасушы гормональды терапия
Остеопороздың
алдын алу және емдеу (кальций препараттары, Д витамині, кальцитонин, бисфосфонаттар)
Слайд 36ОГТ препараттарының түрлері
Құрамында эстрогені бар препараттар (Эстрофем, Прогинова, Климара, Овестин)
Эстрогендердің
прогестагендермен комбинациясы (циклды немесе үздіксіз режим)
Эстрогендердің андрогендермен комбинациясы (Гинодиан Депо)
STEAR
(эстрогенді активтілікті тінді селективті реттеу)- ливиал
Слайд 37Посткастракциялық синдром (постовариэктомиялық синдром, хирургиялық менопауза)
Аналық безін толық алып тастағаннан
кейін немесе сәулелендіруден соң фолликулярлы аппараттардың қызметі жойылғаннан кейін дамиды.
Слайд 38Аналық безін алып тастау эстроген активтілігін – эстрадиол деңгейінің төмендеуіне
алып келеді. Аналық бездерінің «өшуі» гонадотропиндер гормондар деңгейін жоғарылатады ЛГ
3-4 есе, ФСГ 10-15 есе.
Жыныс гормондарының дефициті тез дамиды, ең алдымен эстрогендердің, ағзалар мен тіндерде жүйелі өзгерістердің болуы.
ПКС оперативті араласулардан кейінгі жағдайлардың 60-80 % дамиды. Ауыр ағымы 60% жағдайда, орташа ауырлық дәрежесі 26% жағдайда, жеңіл ағымы 14% жағдайда кездеседі.
Жұмыс істеу қабілетінің тұрақты төмендеуі 25% жағдайда кездеседі.
Слайд 39ПКС
клиникасы
Көп түрлі вегето-тамырлық, нервті-психикалық, алмасу-эндокринді симптомдар, жыныстық стероидтардың дефицитке байланысты,
бірінші орында эстрогендер.
Слайд 40ПКС диагностикасы
Шағымы
Анамнез
Жалпы қарап тексеру
Гинекологиялық тексеру
Кіші жамбас ағзаларын УДЗ
Гормональды зерттеу
әдістері (ЛГ, ФСГ, пролактин, ТТГ, кортизол, эстрадиол, тестостерон)
ЭКГ, ЭЭГ
Бас сүйегінің,
түрік ер тоқымының рентгенографиясы
Терапевттің, невропатологтың, окулисттің, эндокринологтың кеңесі
Слайд 41ПКС емі
Психотерапия
Диета
Емдік дене шынықтыру
Витаминотерапия
ЗГТ: Сақталған жатырда – кешенді емдеу
(эстрогендер + гестагендер)
Алып тасталған жатырда –эстрогендермен монотерапия, егер жатыр эндометриозға
байланысты алынған болса– кешенді емдеу
Слайд 42НАЗАР АУДАРЫП ТЫҢДАҒАНДАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!