Gruźlica człowieka

(Mycobacterium tuberculosis).
Gruźlica dotyczy najczęściej płuc (gruźlica płucna) lecz również

może atakować ośrodkowy układ nerwowy, układ limfatyczny, naczynia krwionośne, układ kostno-stawowy, moczowo-płciowy oraz skórę.
Mycobacterium tuberculosis-z reguły nie infekują zdrowych osób dorosłych, natomiast są często spotykane u osób z upośledzeniem odporności, np. w przebiegu AIDS.

Co to jest gruźlica?

który wyniki swoich badań opublikował 24 marca 1882 roku. W

nazewnictwie polskim wspomniany drobnoustrój jest często nazywany na cześć tego bakteriologa prątkiem Kocha.

Historia

klatki piersiowej
• Badania plwociny (flegmy)
• Badania krwi lub

moczu.

W jaki sposób stwierdza się gruźlicę?

Osoby z gruźlicą płuc lub gardła są więc potencjalnym źródłem

zakażenia dla innych
osób. Do infekcji dochodzi jednak tylko w przypadku długiego i bliskiego kontaktu z
zakażoną osobą (rodziną, przyjaciółmi, opiekunką do dzieci, współpracownikiem).
Większość przypadków gruźlicy przestaje być zaraźliwa po około dwóch tygodniach
leczenia. Gruźlica innych części ciała takich jak nerki czy kręgosłup zwykle nie jest
zakaźna.

Innym typem gruźlicy jest Mycobacterium bovis, której przyczyną jest picie
zakażonego mleka. Ten rodzaj gruźlicy obecnie występuje rzadko, gdyż pasteryzacja
mleka niweluje ryzyko zachorowań.

Jak dochodzi do zakażenia gruźlicą?

Dzieci
• Starsze osoby
• Cukrzycy
• Osoby biorące steroidy

• Osoby biorące lekarstwa osłabiające układ odpornościowy organizmu
• Nosiciele wirusa HIV
• Osoby zamieszkujące przeludnione i biedne osiedla
• Osoby uzależnione od narkotyków lub alkoholu
• Osoby o stale utrzymującym się słabym stanie zdrowia
• Osób z osłabioną odpornością zależną od limfocytów T

Osoby z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę to:

z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę to:

ogólne osłabienie, bladość skóry, poty, itp.). Są to więc objawy

niecharakterystyczne. Niemniej takie objawy – zwłaszcza przewlekające się oraz występujące u dzieci lub dorosłych pozostających w środowiskowym (lub domowym) kontakcie z osobami chorującymi na gruźlicę – powinny zdopingować do szybkiego zgłoszenia się do lekarza. Wczesne bowiem rozpoznanie i odpowiednie leczenie tego początkowego okresu choroby jest najskuteczniejsze i nie pozostawia żadnych śladów ani następstw.

Pierwotna

do tego po wielu latach, a dochodzi do tego na

skutek dołączenia się dodatkowego czynnika ryzyka: zakażenie HIV, leczenia immunosupresyjne, dłuższe leczenie kortykosteroidami, białaczki, chłoniaki, cukrzyca, skrajna niewydolność nerek, czy znaczna utrata masy ciała w krótkim czasie. Nacieki gruźlicze w gruźlicy popierwotnej ulegają serowaceniu, a masy serowate są wykrztuszane – powstaje jama płucna. Towarzyszy temu rozsiew prątków do innych części płuc. W zależności od stanu chorego, jego odporności i szybkości wdrożenia leczenia zmiany w płucach mogą się wchłaniać, włóknieć lub postępować doprowadzając do całkowitego zniszczenia płuc, a ostatecznie do śmierci.

Popierwotna

osób zakażonych jest w stanie zwalczyć szkodliwe prątki. Bakterie stają

się nieaktywne, ale pozostają w organizmie w postaci uśpionej i mogą się uaktywnić w późniejszym okresie. Taki stan nazywa się utajonym zakażeniem gruźlicą.

Jaka jest różnica pomiędzy utajonym zakażeniem gruźlicą a czynną gruźlicą?

chorzy
• Nie mogą zarażać gruźlicą
• Mają dodatni wynik

testu skórnego
• Mogą zachorować na gruźlicę w późniejszych latach życia.

Osoby z utajonym zakażeniem gruźlicą

takie jak:


• Ostry kaszel trwający 3 tygodnie
lub dłużej

• Ból w klatce piersiowej
• Krwioplucie i wykrztuszanie
plwociny
• Osłabienie i zmęczenie
• Utrata wagi
• Brak apetytu
• Dreszcze
• Gorączka
• Nocne poty

• Nie ma żadnych objawów

Różnice pomiędzy utajonym zakażeniem gruźlicą a gruźlicą czynną

takie jak:

• Może zarażać
• Zwykle ma dodatni wynik w

teście
skórnym lub w badaniach krwi
• Prześwietlenia klatki piersiowej
wykazują niepokojące zmiany a
wyniki badań plwociny (wymaz lub
hodowla) są dodatnie.

• Nie czuje się chora
• Zwykle ma dodatni wynik w teście
skórnym lub w badaniach krwi
• Prześwietlenie klatki piersiowej
oraz badania plwociny nie wykazują
żadnych niepokojących zmian.

Różnice pomiędzy utajonym zakażeniem gruźlicą a gruźlicą czynną

reaguje na podawane antybiotyki a pacjent bierze je zgodnie z

przepisami lekarza. Lekarstwa na gruźlicę należy brać przez 6 miesięcy. W dawnych czasach na skutek braku skutecznych metod walki z chorobą wiele przypadków zachorowań kończyło się śmiercią. Dlatego tak istotne jest regularne branie tabletek i zakończenie pełnego cyklu przyjmowania lekarstw.

Czy gruźlicę można wyleczyć?

tylko bliskie kontakty są źródłem zakażenia gruźlicą. Konieczna może być

wizyta w klinice chorób płuc i wykonanie testu skórnego lub prześwietlenia klatki piersiowej. Czasami pielęgniarka lub lekarz mający listę osób pozostających w bliskim kontakcie z chorym mogą pierwsi się z nimi kontaktować. To nie oznacza jeszcze, że osoby te są zarażone, ale stanowi szansę na wykluczenie ryzyka zachorowania. Dlatego tak ważne jest, aby pójść do lekarza, gdy zajdzie taka konieczność.

Co należy zrobić w przypadku kontaktu z chorym na gruźlicę?

cierpiących na czynną gruźlicę. Po dwóch tygodniach leczenia większość pacjentów

traci zdolność zarażania.
2. Szybkie zbadanie osób pozostających w bliskim kontakcie z chorymi w klinice chorób płuc. Po wykluczeniu gruźlicy czynnej osoby z utajonym zakażeniem gruźlicą i osoby o podwyższonym ryzyku zachorowania mogą poddać się leczeniu zapobiegawczemu.

Czy można gruźlicy zapobiegać?

(szczepionka przeciw gruźlicy). Wskazane jest także szczepienie dzieci w wieku

od 10 do 15 lat, którym wcześniej szczepionki BCG nie podano i których wynik skórnego testu tuberkulinowego jest ujemny. Szczepionkę tę podaje się również dorosłym narażonym na zachorowanie w wyniku odbytych lub przyszłych kontaktów z zarażonymi osobami.

Czy można gruźlicy zapobiegać?

gruźlicy odporną na działanie izoniazydu i rifampicyny, czyli co najmniej

dwóch najważniejszych leków pierwszej linii stosowanych w leczeniu gruźlicy. Leczenie MDR-TB jest zatem znacznie trudniejsze i dłuższe ze względu na konieczność zastosowania leków drugiej linii, które są droższe i mają więcej efektów ubocznych

Co to jest gruźlica wielolekooporna (MDR-TB)?

bardzo rzadką odmianą gruźlicy typu MDR-TB odporną na działanie wszystkich

leków z grupy tak zwanych fluoroquinolonów oraz na przynajmniej trzy ze wstrzykiwanych przeciwgruźliczych leków drugiej linii (kapreomycyna, kanamycyna lub amykacyna). Możliwości leczenia XDR-TB są bardzo ograniczone, gdyż odmiana ta jest odporna na leki pierwszej i drugiej linii. Poprawioną definicję XDR-TB zatwierdzono w październiku 2006 roku przez Międzynarodową Grupę ds. XDR-TB działającą przy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Co to jest gruźlica odporna na leczenie (XDR-TB)?

obecną chorobę
• Zapobieganie lekooporności
• Eliminacja prątków pozostających w organizmie w

stanie latentnym (zapobieganie późniejszej reaktywacji zakażenia)

Leczenie

długotrwałe (6–9 miesięcy)
• Określone leki, w określonych dawkach, podawane w

określonym rytmie.

Zawsze należy stosować do pewnych określonych zasad:

Etionamid
Stosowane są także tzn. leki przeciwgruźlicze drugiego rzutu:

cykloseryna, PAS oraz inne leki II rzutu);
• Leki wyjaławiające

(rifampicyna, pirazynamid);
• Leki odprątkowujące, powodujące, że prątki znikają z plwociny (izoniazyd).

Leki przeciwgruźlicze można podzielić też na 4 grupy:

stosowane od starożytności.

Ocenę leczenia przeprowadza się co kilka miesięcy w

oparciu o kryteria kliniczne, radiologiczne i bakteriologiczne.

Inne metody leczenia:

stan ogólny)
Możliwe przyczyny niepowodzenia terapii

lekoopornej, działanie bakteriostatyczne dla prątka gruźlicy i prątków z grupy

MAC
• Rifabutyna – lek pokrewny rifampicynie, stos. w leczeniu gruźlicy i mikobakterioz u zakażonych wirusem HIV
• Rifapentyna – lek pokrewny rifampicynie
• Tiocetazon – lek pokrewny izoniazydowi

Nowe i alternatywne leki przeciwgruźlicze

i ocena stanu osób, które miały kontakt z pacjentami chorymi

na gruźlicę dla określenia, czy przypadkiem nie ulegli infekcji
• Prowadzenie badań wśród grup wysokiego ryzyka, aby zidentyfikować kandydatów do leczenia zakażenia latentnego i zapewnić ukończenie leczenia.

Profilaktyka

gruźlicy zaliczyć możemy również reakcje alergiczne, które objawiają się czerwono-sinymi

plamami na nogach, które są bolące. Obserwuje się również zapalenie spojówek, nagły spadek wagi i ból w klatce piersiowej. Zaawansowana postać gruźlicy daje objawy w postaci powiększonych węzłów chłonnych, obfite plwociny z domieszką krwi. Gruźlicę należy leczyć. Jeśli zlekceważymy leczenie, nieczynny obszar płucny będzie się powiększał, zaś prątki gruźlicy przedostaną się również do do innych organów takich jak mózg, wątroba czy śledziona.

Gruźlica płuc

ale jest bardzo odporna na czynniki zewnętrzne. Zarażony gruźlicą może

latami nosić w sobie prątki, które uaktywnią się przy spadku odpornośc.

Przyczyny gruźlicy płuc

mózgowo-rdzeniowych oraz gruźliczak mózgu lub rdzenia. Choroba rozpoczyna się przebiciem

zawartości serowaciejącego gruzełka tzw. ogniska Richa do przestrzeni podpajęczynówkowej. W odpowiedzi na antygeny prątków gruźlicy na podstawie mózgu rozwija się najsilniejsze zapalenie, gdzie gromadzi się gęsty, galaretowaty wysięk. Zapalenie uszkadza nerwy czaszkowe, hamuje krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego prowadząc do wodogłowia oraz w innych przypadkach obejmuje naczynia krwionośne, prowadząc do zawałów mózgu. Zmiany zapalne naczyń są przyczyną najgroźniejszych powikłań gruźlicy ośrodkowego układu nerwowego.

Gruźlica układu nerwowego

rozsiewu prątków gruźlicy drogą krwi do mózgu i rdzenia kręgowego,

gdzie tworzą się podkorowo lub małe ogniska zapalne na oponach – tzw. gruzełki. Odstęp między rozsiewem krwiopochodnym a zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych trwa w zależności od przypadku od kilku tygodni do wielu lat. Szybki przebieg choroby zdarza się u małych dzieci lub u dorosłych z upośledzeniem odporności.

Przyczyny choroby

kilka tygodni lub miesięcy objawy są mało swoiste, występują bóle

głowy, rozdrażnienie, chudnięcie. Potem objawy szybko narastają, pojawiają się wymioty, po czym dochodzi do napadów drgawkowych i śpiączki. Nie leczona choroba zawsze kończy się zgonem. Gruźliczaki dają objawy guza mózgu lub rdzenia.

Objawy

metod należą rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa, które wykrywają wodogłowie,

zapalenie na podstawie mózgu i zawały.

Jakie badania należy wykonać, aby zdiagnozować chorobę?

ryfampicynę, pirazynamid i etambutol lub streptomycynę.
Jakie są metody leczenia?

HIV, osób rasy czarnej. Chorują pacjenci w każdym wieku ale

najczęściej jest stwierdzana między 30 a 50 rokiem życia. Zakażenie w większości przypadków powoduje zapalenie osierdzia, znacznie rzadziej zapalenie mięśnia serca, wsierdzia lub dużych naczyń jak aorta.

Gruźlica układu sercowo-naczyniowego

nocne poty, często kaszel (38-94%) i duszność (54-80%). Charakterystyczne dla

zapalenia osierdzia są bóle w klatce piersiowej. Według różnych autorów występują u 39 do 76% pacjentów. Ból może mieć charakter nagły, ostry, przeszywający, nasilający się w czasie oddychania, zmianie pozycji i kaszlu. Może też być odczuwany jako uczucie ucisku w klatce piersiowej. Przedmiotowo stwierdza się tachykardię, tętno paradoksalne, tarcie osierdziowe, które znika gdy pojawi się płyn w osierdziu; a wówczas stwierdza się ściszenie tonów.

Objawy

wycinku z osierdzia lub w płynie osierdziowym
• Stwierdza się ziarninę

gruźliczą w badaniu histologicznym wycinka z osierdzia
• W przypadku potwierdzonej bakteriologicznie lub histologicznie gruźlicy o innej lokalizacji gdy stwierdza się obecność płynu w worku osierdziowym oraz znaczne pogrubienie osierdzia w badaniu echokardiograficznym

Diagnostyka

wymaga różnicowania z wirusowym zapaleniem oraz idiopatycznym zapaleniem osierdzia. Wysiękowe

zapalenie, którym towarzyszą cechy niewydolności krążenia różnicuje się z niewydolnością krążenia o innej etiologii głównie z kardiomiopatią. Zajęcie osierdzia oraz innych błon surowiczych obserwuje się w kolagenozach. Płyn w osierdziu może być również wynikiem przerzutów nowotworowych raka płuca, sutka, chłoniaków. Choroby przebiegające z wysiękiem bogatym w limfocyty to kolagenozy oraz nowotwory szczególnie krwi.

Różnicowanie

Stosuje się typowe leczenie przeciwprątkowe.
Leczenie

obserwowane są dopiero po upływie 5-15 lat od wystąpienia pierwotnego

zakażenia.Gruźlica układu moczowego nie należy do częstych jednostek chorobowych. U znacznego odsetka pacjentów leczonych na gruźlicę układu moczowego, stwierdza się współistniejące zmiany w płucach, które są nieprawidłowościami o charakterze pierwotnym.

Gruźlica układu moczowego

częste oddawanie moczu lub ból albo pieczenie podczas mikcji. Często

objawy są dyskretne, pomimo znacznego zaawansowania procesu chorobowego. U kobiet ponadto może dojść do zajęcia narządów miednicy, co objawia się dolegliwościami bólowymi umiejscowionymi w tych okolicach. U niektórych pacjentek dochodzi do wtórnego zatrzymania miesiączki.

Objawy

wykazuje podwyższenie wydalanych ilości białych krwinek (leukocyturia), przy ujemnych wynikach

posiewu moczu. Stan ten nazywany jest jałowym ropomoczem. W późniejszym okresie trwania choroby w badaniu ogólnym moczu wykazuje się obecność białka i krwinek czerwonych.Rozpoznanie gruźlicy układu moczowego zwykle wymaga wykonania wielokrotnych posiewów moczu w kierunku wyhodowania prątków gruźliczych. Rzadko diagnozę stawia się w oparciu o cechy histologiczne pobranych podczas endoskopii dróg moczowych tkanek i ich hodowlę (nie są to badania wykonywane rutynowo).

Rozpoznanie

działaniu przeciwgruźliczym przez okres co najmniej półroczny (podobnie jak w

przypadkach gruźlicy płuc).W terapii gruźlicy układu moczowego znalazły zastosowanie takie leki jak izoniazyd, ryfampicyna, etambutol, pyrazynamid, czy streptomycyna. Dostosowanie się do ogólnych zaleceń leczenia przeciwgruźliczego w większości przypadków przynosi zadowalające efekty terapeutyczne.

Leczenie