Слайд 1Кальций
Орындаған: Калиева С.Д.
Қабылдаған: КусаиноваА.К.
Слайд 2Ca – 4 период, ІІ топтың негізгі топшасының элементі, сілтілік
жер металы, s элемент.
Реттік нөмірі 20, 20 протон, 20 нейтрон,
ядро заряды +20,
Электрондар саны – 20. Ar – 40.
Электрондық формуласы 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
Валенттілігі: ІІ
Тотығу дәрежесі: 0, +2
Слайд 3Алты тұрақты изоптоптың қоспасынан құралған тұрақты элемент:
40Ca,
42Ca,
43Ca,
44Ca,
46Ca
48Ca,
Соның ең көп таралғаны 40Ca (96, 97%).
Слайд 4 Кальцийдің табиғи қосылысы – әкті ғалымдар
көп уақытқа дейін жай зат ретінде санап келді. 1808 жылы
ағылшын химигі Г. Дэви аздап ылғанданған сөндірілген әкті элекролиздеп, сынап катодына амальгама түрінде түрінде бөлінген бұрын белгісіз металл бөліп алды, оған латынша “кальций – Calx” - әк деген атау берді.
Гемфри Деви
(1778 – 1829)
Кальцийдің ашылу тарихы
Слайд 51811-1899 гг.
Вильгельм Бунзен
Электролиз әдісімен кальций, марганец, магний және т.б. металлдарды
алды.
Слайд 6Са элементінің таралуы
Жер қыртысында
V орын
Массалық
үлесі 3,6%
Адам ағзасында
1
кг
Маңызды қосылыстары
CaO- сөндірілмеген әк
СаCO3 – әктас, бор, мәрмәр
CaSO4 · 2H2O
– ғаныш
Ca3(PO4)2– фосфорит, апатит
Слайд 7Адам ағзасындағы кальций
металының кездесуі
Слайд 8Физикалық қасиеттері
Кальций ақ түсті, жеңіл (р=1,55 г/см3), сілтілік металдардан қаттырақ
зат, t°балқу = 851°С, керосиннің астында сақталады.
Ат. н. 20; ат.
м. 40,08; балқу t 842°С; қайнау t 1495°С тығыздығы 1,55 г/см2. Түсі күмістей ақ, жеңіл металл, белгілі изотоптары 14, табиғи изотоптары 6. Негізгі минералдары: кальцит, ангидрит, гипс, флюорит, апатит, т.б.
Алынуы:
СаCL2эл тогы Са + CL2
Слайд 9Химиялық қасиеттері
Кальций белсенді металл болғандықтан көптеген реакцияларға түседі.
Жай заттармен
Са +
Н2 = СаН2 кальций гидриді
Са + Сl2 = СаСl2 кальций
хлориді
2Са + О2 = 2СаО кальций оксиді
6Са + 2N2СаN кальций нитриді
Ca + 2С =СаС2 кальций карбиді
Күрделі заттармен
Ca + 2НОН = Са(ОН)2 + Н2↑
Ca + 2HCl=СаСl2 + Н2↑
Слайд 10Ca
Ca(OH)2
CaCL2
CaSO4
N2
C
H2
O2
CL2
H2O
HCL
H2SO4
Ca3N2
CaC2
CaH2
CaO
СаCL2
Слайд 11Кальций және оның қосылыстарының қолданылуы
Медицинада
Ауыл
шаруашылығында
Құрылыста
Архитектурада
Техникада
Слайд 12Медицинада қолданылатын қосылыстары
Са2+
CaCl2*6H2O – жүрек жұмысын
реттеуші, қанды тоқтатушы, аллергияға, қабынуға қарсы, магний тұзымен уланғанда ,
уды кетіруші емдік шараларда қолданылады.
CаSO4 * 2H2O гипс, қолданылады тіс слепков дайындағанда, сынықтарды қатыру хирургияда.
Слайд 13Биологиялық ролі
Табиғи суда көптеген минералдар ериді. Құрамында гидрокарбонаттар,
хлоридтер, сульфаттар түрінде кальций мен магнийдің тұздары бар табиғи суларды
кермек сулар деп атайды. Кермек суды қайнату, сөндірілген ізбес қосу, сода немесе натрий фосфатын қосу арқылы тұшытады.
Ересек адамдарға тәулігіне 0,5 грамм кальций жеткілікті. Ал сүйекті қатайтуға аса қажет кальций, сиыр мен қой сүті, сүтпен жасалатын түрлі тағамдар ірімшік, сүзбе, сырда мол. Қара бидай наны мен жұмыртқаның сары уызы да кальцийге бай.
Ағзаға бір тәулікке қажет кальций алу үшін жүз грамм сыр немесе жарты литр сүр жетеді.
Слайд 14Са+2 иондары физиологиялық процестерде басты роль атқарады: адамның нерв жүйесінде,
бала емізетін аналардың сүтінде, қанда болады.
Кальций көбейсе адамның сүйектері
қатаяды, ал жетіспеушілігі кішкентай балаларда рахит ауруын түзеді, екі қабат әйелдердің тісін құртады.
Кальций (Ca) адамның тісі мен сүйектерінің негізін қалайды
Қанқада- 94% Ca3(PO4)2 ;
Тісте- 84% Ca3(PO4)2 ∙ CaF2 ;
Тістің эмалі- 8%CaCO3
Слайд 15Табиғи қосылыстары:
сульфаттар CaS04• 2Н20 ғаныш,
карбонаттар - СаС03, доломит СаС03 •
2MgC03;
фосфаттары - фосфорит Са3(Р04)2, апатит Са5(Р04)30Н, фторапатит Са5(Р04)3Ғ, флюорит СаҒ2.
Слайд 16Кальций тау жыныстарында кездеседі
Слайд 17Солончактарда мен тұзды көлдерде жиі гипс жиналады Ca SO4*2H2O
Слайд 18Адам ағзасында кальцийдің құрамы 2% дейін жетеді
Слайд 20 Магний (лат. Magnesіum) Mg, элементтердің периодтық жүйесіндегі ІІ топтың элементі, атам нөмері
12, атам м. 24,312.
Табиғатта үш изотопы бар: 24Mg, 25Mg,
26Mg .
Электрондық формуласы 1s2 2s2 2p6 3s2
Слайд 21 1808 ж. ағылшын ғалымы Г.Дэви ашқан.
(1778 — 1829)
Слайд 22Физикалық қасиеті
Жер қыртысындағы масса бойынша мөлш. 2,1%. Ол барлық қосылыстарында
екі валентті.
Магний – күміс түсті ақ металл, атомдық массасы
Қатты
кездегі тығыздығы (250 С) г/см3 1,74
Сұйық кездегі тығыздығы (6500 С) г/см3 1,59
Балқу температурасы, 0 С 650
Қайнау температурасы, 0 С 1107
Меншікті электрөткізгіштігі, Ом ∙ см 4,5 ∙ 10-6
Стандарттық электродтық потенциалы, В (Мg2+/Mg) -2.34
Слайд 23Химиялық қасиеті
Ол қорғағыш оксидпленкамен қапталғандықтан, құрғақ ауада 350ӘС-қа дейінгі температурада
тотықпайды, бірақ 600 — 650ӘС-та өздігінен тұтанып, жарқырай жанып, Магний
оксидін (MgO) және аздап нитридін (Mg3N2) түзеді. Құрамында бос оттек (О2) жоқ суық сумен әрекеттеспейді; қайнап жатқан судан Н2-ні ығыстырады. Сұйытылған қышқылдарда жеңіл ериді [концентрленген күкірт қышқылының (H2SO4) және HF ерітінділерінде пассивтеледі]; сілтілердің суық ерітінділерінде ерімейді. Қыздырғанда сутегімен, галогендермен S, N2, C-пен әрекеттеседі. Магнийді құрамында MgCl2 бар балқымаларды электролиздеу арқылы, күйдірілген магнезит немесе доломитті металлотерм. (ферросилицимен) тотықсыздандыру және MgO-ін көміртерм. тотықсыздандыру арқылы алады.
Слайд 24Магнийдің маңызды минералдары
Бурусит Mg(OH)2
Форстерит Mg2SiO4
Магнезит MgCO3
Серпентин 3MgO ∙ 2SiO2
∙ H2O
Кизерит MgSO4 ∙ H2O
Доломит MgCO3 ∙ CaCO3
Бишофит MgCl2 ∙
6H2O
Лангбейнит 2MgSO4 ∙ K4SO4
Кайнит MgSO4 ∙ KCl ∙ 3H2O
Карналлит KCl ∙ MgCl2 ∙ 6H2O
Полигалит MgSO4 ∙ K2SO4 ∙ 2CaSO4 ∙ 2H2O
Слайд 26магнийорганик. қосылыстар
синтезінде
ұшақтар
қиын тотықсызданатын және
сирек металдарды металлотерм.
жолмен алу үшін
Қолданылуы
алюминий негізінде
қоспалар алуда
автокөлік детальдарын
Магний құймаларының
өнеркәсібінде
Құймаларды легирлеуде
Слайд 27Медицинада қолданылатын қосылыстары
Mg2+
Mg SO4* 7H2O (“ағылшын
тұзы”) қолданады ішті айдайды.
Магний клетканың құрамына сүйық түрде кіреді
(Mg2+ ионы). Ол комплекстердің құрамына кіреді, зат алмасуда нуклеин қышқылдарымен қатысады, жүйенің қуатына, бұлшық еттің қысқаруына әсер етеді.
Mg2+ иондары Ca2+ иондарының антагонисты .
Mg2+ иондардың жетіспеушілігі жүректің қызметін бүзады,ал ол бұзушылықтар инфаркт-ауруын жоғарлатады. Адам әрбір нәрсеге ашуланса, ағзадағы магний «күйеді». Сол үшін тез ашулы және женіл әсершіл адамдарда жүректің жұмыс етеуі нашарлайды, жүректің бұлшықеттерінде Mg2+ иондары аз болады.
Жалпы Mg2+ иондары ағзада 42 мг 1кг салмаққа жуық.
