Kierunki współczesnej psychologii

Watson, B.F. Skinner)
Psychologia humanistyczna (A.H. Maslow, K. Rogers)
Psychologia poznawcza
Psychologia

ewolucyjna (Herbert Spencer)

Koncepcja figury i tła
Kryteria rozróżnienia figury i tła: konturowość,

kształt, jasność, bliskość, stałość
Obiektywne prawa postaci: domykania, bliskości, podobieństwa i dobrej kontynuacji

ludzkich są wrodzone instynkty, biologiczne popędy,
osobowość wg Freuda: Id, Ego,

Superego.
Id – najbardziej podstawowa, nieświadoma struktura, stanowi źródło energii –funkcjonuje wedle zasady przyjemności
Ego – pełni role koordynatora kontaktów z rzeczywistością i rządzi się zasadą realizmu
Superego – zinternalizowane reguły postępowania i normy moralne, pełnią funkcję samokontroli.
redukcja napięcia wewnętrznego
istotą zachowania jest rozwiązywanie konfliktów miedzy potrzebami i wymaganiami zewnętrznymi
zachowanie napędzane przez potężne siły wewnętrzne

genetycznego, tabula rasa
pełna środowiskowa determinacja zachowania
„Dajcie mi niemowlę, a zrobię

z niego, kogo chcecie”
przedmiotem badań jest zewnętrzne zachowania organizmów jako obserwowalne aspekty funkcjonowania jednostki
zachowanie jest dostępne obserwacji i oparte na formule S–R
warunkowanie jako wszelka forma zmiany zachowania nabywania doświadczeń i procesów intelektualnych

z gromadzeniem wiedzy
człowiek działa, bo myśli, a myśli, bo jest

istotą rozumną - myślę, więc jestem Kartezjusza
dzięki świadomości własnych procesów umysłowych ludzie mogą mieć poczucie osobistej tożsamości
myśli nadają znaczenie wszystkim naszym doświadczeniom, a także kształtują percepcję i reakcję na świat
jednostka jest reaktywna i aktywna, bo wybiera i tworzy indywidualne środowiska bodźcowe
jednostka reaguje na rzeczywistość jaka przedstawia się w subiektywnej przestrzeni wewnętrznego świata myśli i wyobraźni

człowieka
reakcja na nurt psychoanalizy i behawioryzmu
człowiek z natury jest istotą

aktywną, dobrą i ma zdolność swobodnego wyboru
podnoszenie i doskonalenie własnego potencjału
koncentracja na subiektywnym świecie, doświadczanym przez jednostkę
odrzucenie obiektywności naukowej, do której pretendowały inne nurty psychologii
stoi na stanowisku relatywizmu poznawczego

i umysłu
zdolności ludzkiego umysłu ewoluowały w ciągu milionów lat

służąc konkretnym celom przystosowawczym, podobnie jak nasze zdolności fizyczne
mózgi zwierząt ewoluują zupełnie tak samo jak inne narządy: dobór naturalny kształtuje ich strukturę i funkcje stosownie do wymagań środowiska fizycznego i społecznego
postępy ewolucjonizmu pozwalają badaczom lepiej poznać, co znaczy zachowanie przystosowawcze

osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania (parametrach energetycznych

i czasowych).

Cechy te występują we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych (Strelau, 1993).

jako stan zależny od czterech soków organizmu: krwi, flegmy, żółci

czarnej i żółtej.

Zaburzenie równowagi między nimi miało być przyczyną choroby (patologia humoralna).
Uważał że poszczególne soki biorą się z następujących organów ciała:
krew z serca
flegma z głowy
żółć z wątroby
czarna żółć ze śledziony

rzymski lekarz greckiego pochodzenia, anatom, utalentowany badacz i pisarz, jeden

z najznakomitszych starożytnych lekarzy, wywarł olbrzymi wpływ na rozwój nauk medycznych w średniowieczu i odrodzeniu. Galen wykorzystał koncepcję czterech soków i stworzył na jej podstawie pierwszą typologię temperamentu. Cztery pierwotne typy nazwał w zależności od przewagi któregoś z soków w organizmie. Są to: ●sangwinik (łac. sanguis- krew) ● choleryk (gr. chole- żółć), ● melancholik (gr. melas- czarna, chole- żółć) ● flegmatyk (gr. phlegma, śluz)

uległa w ciągu wieków zmianom.
sangwinik–człowiek o żywym i zmiennym usposobieniu
melancholik

– mało uczuciowy i mało aktywny

choleryk – pobudliwy i mało wytrwały w działaniu

flegmatyk – mało pobudliwy, lecz wytrwały i konsekwentny w działaniu

osobowości.
-  Cechy te nie tworzą odrębnej struktury.
Temperament ujmowany jest w kategoriach

cech zachowania (Strelau, 2001)
Temperament przejawia się w formalnej charakterystyce zachowania:
-  w energetycznych aspektach zachowania
-   w czasowych parametrach zachowania
Temperament nie określa treściowych aspektów zachowania
Temperament określa mechanizm fizjologiczny, który odpowiada za wielkość i szybkość mobilizowanej i rozładowywanej energii do działania i przebiegu wszelkich procesów.

REAGOWANIA
· szybkość reakcji
· trwałość reakcji
· tempo

reakcji
· ruchliwość

o określonej wartości stymulacyjnej w sensie fizycznym.

wrażliwość – zdolność

do reagowania na bodźce o niskiej wartości stymulacyjnej
 
wytrzymałość – zdolność do adekwatnego reagowania na bodźce o dużej wartości stymulacyjnej w sytuacjach wymagających długotrwałego i bardzo stymulującego działania oraz odporność na dystraktory i zmęczenie.

tempa wykonywanych czynności i łatwej zmiany zachowania (reakcji) w odpowiedzi

na zmianę warunków zewnętrznych
 Ruchliwość – zdolność do przestawiania się z jednej reakcji na drugą odpowiednio do zmian otoczenia.
 Szybkość reakcji na bodźce lub inne wymagania środowiska.
  Tempo – częstość wykonywania jednolitych reakcji w określonej jednostce czasu

zachowania po zaprzestaniu działania bodźca.
Utrzymywanie zachowania – przejawia się w

czasie trwania reakcji po zaprzestaniu działania bodźca. 
Powtarzanie zachowania – przejawia się w liczbie powtórzeń reakcji po zaprzestaniu działania sytuacji wywołującej reakcję.

jest związany częściowo z poziomem aktywacji.

Badania nad temperamentem wskazują, że

istnieją różnice indywidualne w intensywności i przebiegu w czasie funkcji regulacyjnych zachowania.

umożliwiają wyjaśnienie spójnych wzorców zachowań. Zachowanie uwarunkowane osobowością jest względnie

stałe czasowo i niezależne od okoliczności
Osobowość jest dynamiczną organizacją psychofizycznych układów tkwiących w jednostce, które kreują charakterystyczne wzorce zachowania, myśli i uczuć (Allport, 1961)
Osobowość zależy od wrodzonych popędów, wyuczonych motywów oraz doświadczenia. “Jest to względnie stały sposób organizacji dyspozycji motywacyjnych danej osoby, wynikający z interakcji między popędami biologicznymi a otoczeniem społecznym i fizycznym.” (Eysenck 1975)

4

kategorie, np.
Typologia Sokratesa/Galena
Teoria typów Wiliama Sheldona (somatotypy)
Endomorficzny – gruby, miękki,

okrągły
Ektomorficzny – chudy, wysoki, kruchy
Mezomorficzny – muskularny, kanciaty, silny
Typologia oparta o teorię Carla Junga (wskaźnik typu Myera-Briggsa) – cztery wymiary
Ekstrawersja – introwersja
Zmysłowość – intuicja
Myślenie – odczuwanie
Sąd - percepcja

5

i stopniem
Cechy w ujęciu Gordona Allporta
Pojęcie centralne – dyspozycja osobista

(podejście idiograficzne, indywidualne)
Trzy kategorie dyspozycji
Dyspozycje dominujące (kardynalne) – np. osobowość autorytarna, poświęcanie życia dla dobra innych
Dyspozycje centralne – np. pewność siebie, grzeczność, towarzyskość, uczciwość, optymizm...
Dyspozycje wtórne – np. preferencje co do jedzenia i ubioru

6

osobowości.
Zakłada biologiczne podłoże temperamentu i uniwersalność cech temperamentalnych.
Osobowość powstaje

i rozwija się przez funkcjonalne współdziałanie czterech sfer: sfery poznawczej (inteligencja), woluntarnej (charakter), afektywnej (temperament) i somatycznej (konstytucja ciała).
Przez osobowość Eysenck rozumie względnie trwałą organizację charakteru, temperamentu, inteligencji oraz konstytucji fizycznej, która determinuje specyficzny sposób przystosowania do otoczenia.
 

Eysencka.  

kontaktu z ludźmi i pozwalają na elastyczność postępowania.
W pracy

są aktywni, potrafią sprawić bardzo dobre wrażenie.
Ten typ bardzo dobrze sprawdza się w zawodzie pilota wycieczek, organizatora przedsięwzięć reklamowych, aktora, śpiewaka, sprzedawcy, ale również przedstawiciela handlowego lub stewardessy.
Sangwinicy są najlepszymi pracownikami, gdy mogą swobodnie wyrażać myśli oraz skupiać na sobie uwagę.
Nie są jednak dobrymi doradcami, gdyż wolą słuchać, a nie mówić.

w dobrze zorganizowanym miejscu pracy, gdzie ich obowiązki są jasno

określone.
Sprawdzają się w roli mediatora, ponieważ potrafią obiektywnie ocenić sytuację i znajdują proste wyjścia. Posiadają zdolności administracyjne oraz dobrze sprawdzają się w rutynowych zajęciach, które innym wydają się nudne.
Dobrym zawodem dla nich jest zawód psychologa klinicznego, socjologa, pracownika naukowego, pisarza, kustosza w muzeum, bibliotekarza, krytyka literackiego itp., ale i akwizytora.
 

czynu, ekstrawertykiem, ukierunkowany na osiągnięcie celu.
Jako pracownik sprawdza się w

nieoczekiwanych sytuacjach, uwielbia podejmować wyzwania, typowy pracoholik.
Najlepiej pracuje, gdy w pełni kontroluje sytuację. Świetnie sprawdza się na stanowiskach kierowniczych, w dziedzinach wymagających silnej kontroli i autorytetu.
Jest dobrym organizatorem, świetnie dostrzega praktyczne rozwiązania.
Sprawdza się jako przedsiębiorca, dyrektor przedsiębiorstwa, inżynier w przemyśle oraz budownictwie, handlowiec, prawnik, menedżer, dziennikarz, reżyser, policjant.

poważni i zdeterminowani.
Najlepiej sprawdzają się w pracy, która wymaga

zajmowania się szczegółami, prowadzenia notatek, robieniu wykresów, diagramów.
Łatwo podporządkowują się regulaminom.
To perfekcjoniści, doceniają wagę szczegółów oraz zawsze kończą rozpoczęte zadanie.
Najlepiej pracują w pojedynkę, cenią sobie ciszę.
Sprawdzą się w zawodzie ekonomisty, bibliotekarza, księgowego, notariusza, konserwatora zabytków, archeologa, meteorologa lub farmaceuty.

biologicznej, podczas gdy osobowość jest wytworem warunków społeczno - historycznych.

● Temperament właściwy jest zarówno ludziom, jak i zwierzętom, osobowość z kolei stanowi zjawisko psychiczne, typowe tylko dla człowieka.
● Jednostka ma określone właściwości temperamentu od momentu urodzenia. Człowiek w momencie urodzenia nie posiada jeszcze osobowości. Kształtuje się ona w działaniu oraz w interakcji człowieka ze środowiskiem społecznym.
● Temperament obejmuje wyłącznie formalne cechy zachowania, niezależnie od ich treści. Osobowość to przede wszystkim aspekt treściowy zachowania, w którym wyraża się stosunek do świata i do samego siebie.