Министерство здравоохранения Республики Казахстан ДӘРІСТІҢ ТАҚЫРЫБЫ: “

МИКОБАКТЕРИОЗДЫҢ МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ. АЛАПЕС.”
м.ғ.к., доцент Ахметова Сәуле Балтабайқызы

жасуша қабырғасының 8-40% липидтерден тұрады. Қышқылға, спиттерге, кептіруге, сілтіге тұрақты.

Микобактериялардың 3 түрі бар:
Патогенді емес – Mycobacterium smegmatis табиғатта еркін тіршілік ететін сапрофиттер. Адам мен жануарлардың қалыпты микрофлорасының құрамына енеді. Спирт пен қышқылға сезімтал. Топырақта, суда кездеседі.
Шартты патогенді – микобактериоздардың қоздырғыштары - созылмалы жара, өкпенің, көздің зақымдалуы, лимфоаденит.
3. Патогенді микобактериялар – туберкулез ж/е алапес (лепра) қоздырғышы.

микобактериялар туғызатын жұқпалы созылмалы ауру, әр түрлі мүшелер мен жүйелерді

(өкпе, асқорыту жолдары, тері, сүйек, зәр шығару ж/е т.б.) зақымдаумен сипатталады. Туберкулез қоздырғышын (1882 ж) Роберт Кох ашқан, клиникасын Гиппократ сипаттаған.
Патогенді микобактериялардың 3 түрі белгілі:
M. tuberculosis (адамдық түрі – адамдарда 92% жағдайда туберкулез тудырады);
M. bovis (өгіздік түрі – 5% жағдайда);
M. africanum н/се avium (құстық түрі - 3% жағдайда). Бұлардың 3 де морфологиялық, дақылдық, биохимиялық ж/е патогенді құрылымымен ерекшеленеді.

Нобель сыйлығының лауреаты.
24 НАУРЫЗ
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ТУБЕРКУЛЕЗҒА ҚАРСЫ КҮРЕС КҮНІ
24

наурыз – бүкіләлемдік туберкулезбен күрес күні деп жарияланды. Өйткені Бүкіләлемдік Денсаулық сақтау ұйымы 1882 жылы неміс микробиологы Роберт Кохтың туберкулез қоздырушы таяқшасын тапқанын себеп етіп, 24 наурызды «жаман ауруға» қарсы күн ретінде жариялады.


1993 жылы туберкулез ауруы – бүкілхалықтық қасірет деп табылып, әлем бойынша дабыл қағылды.

аздап иілген таяқшалар. Тек адам үшін патогенді. Сезімтал биологиялық үлгі

– теңіз шошқасы.
M. bovis – қысқа, жуан дәнді таяқшалар. Сезімтал биологиялық үлгі – қояндар мен теңіз шошқасы. Ірі-қара мал үшін патогенді.
M. africanum – жұқа, ұзын, жіпше тәрізді таяқшалар. Сезімтал биологиялық үлгі – қояндар. Адам мен құстар үшін патогенді.
Барлық микобактериялар бояуларды нашар қабылдайды. Циль-Нильсен әдісімен қызыл түске боялады, грам оң, қозғалмайды, спора ж/е капсула түзбейтін, талшықтары жоқ таяқшалар.

ұзақ өседі (4-6 апта);
Сұйық орталарда 2-3 аптадан кейін әжімді

қабық түзеді;
Ал тығыз ортада сүйел тәрізді құрғақ крем түсті колониялар түзеді.
Қоректік орталарға талғамды аэробтар.
Өсіру үшін қолайлы қоректік орта – Левенштейн-Иенсен ортасы.

Биохимиялық белсенділігі төмен. Ниоцинді сынақ қолданады.

Вирулентті микобактерияларға тән. Прайс әдісі б/ша анықтайды: патогенді материалдан шыныда

жағынды жасайды, қышқыл н/се сілтімен өңдейді, сұйық ортада өсіреді. 7-10 күннен кейін Циль-Нильсен әдісі бойынша боялады. Микроскоп арқылы өрілген шаш тәрізді жабысқан микобактериялар анықталады.
Агресиндер – фагоцитозды тежейді, аяқталмаған фагоцитозбен сипатталады.
Токсигендігі – экзо- және эндотоксиндер бөлмейді. Туберкулез таяқшасының ақуыздары миколды қышқылмен қосылып токсигендік қасиет көрсетеді ж/е тіннің некрозын туғызуы мүмкін. Туберкулопротеин жоғары аллергиялық әсерге ие, сезімталдықтың баяу түрі байқалады. Алғаш рет Кох бөліп алған ж/е тубекулин деп атаған. Оны Манту аллергиялық сынағы үшін қолданады.

арқылы).


Инфекция көзі – ауру адам,
ірі-қара мал, құстар.


Ену

қақпасы – жоғары тыныс жолдары, тері, ішек.

күн, кітап, ойыншық үстінде – 3 ай, суда – 5

ай, май ж/е қақырықта – 10 ай, сырда – 8 айға дейін сақталады. Қайнатқан кезде 5 мин кейін жойылады. Дезинфекциялау үшін хлорамин, хлорлы әктің белсендірілген ерітінділерін қолданады.

әдіс (бірақ дақылдандыру ұзақ: 3-4 апта);
Биологиялық әдіс – лабораториялық жануарларды

патологиялық материалмен зақымдау;
Аллергиялық әдіс – тері астына Манту сынағын қою (туберкулин).

қ.о.
(3-4 апта өсу)
Белсенді
туберкулез
кезінде
КБР, ГАТР
Тері астына
Манту сынағы
(туберкулин)
Идентификация

флотанционды қабаттан алынған жұғын

жүруі мүмкін және олар басқа мүшелер мен тіндерден өтуі мүмкін.

адамдар


2. Наркомандар
4. Жұмыссыздар
Туберкулезбен кімдер аурады?

авирулентті тірі штамы, жасанды
белсенді иммунитет

қалыптасады.
Емдеу үшін туберкулезға қарсы
химиопрепараттар қолданылады
(стрептомицин, тубазид, фтивазид, этионамид, этамбутол, рифампицин ж/е т.б);
Тазартылған туберкулин –
микобактериялар дақылының
фильтраты, Манту сынағына
қолданады.

профилактика

алу туберкулезге қарсы іс-шаралардың ішіндегі ең негізгісі болып табылады. Алдын

алуды  нысанның ауқымына және көлеміне байланысты үлкен үш топқа бөлуге болады:
1. Жұқпалы аурулар контингенті мен аса жұқпалы аурулардан тұрғындарды қорғау іс-шаралары (вакциналау және ревакциналау);
2. Тұрғындардың арасында ауыр түрдегі туберкулез ауруына жүргізілетін іс-шаралар (диспансерлік бақылау және тіркеу, сауықтыру, химиялық жолмен алдын алу);

3. Инфекция ошақтарындағы жасалатын іс-шаралар (ошақты сауықтыру, дезинфекция, науқасты оқшаулау, жанасқандарды бақылау, химиялық жолмен алдын алу).

ж. Г.Гансен сипаттаған.
Лепра – тек адамдар да

ғана кездесетін созылмалы инфекциялық ауру. Ауру ағзада кең таралу процесімен, терінің, шырышты қабықтың, жүйке жүйесінің ж/е ішкі органдардың зақымдалумен сипатталады.

Қоздырғыш туберкулез таяқшасына ұқсас, грам оң, спорасы, капсуласы, талшықтары жоқ.

Зақымдалған тіндерде микроорганимздер жасуша ішінде тығыз шар тәрізді жиналады. Ол лепрозды шарлар деп аталады. Онда бактериялар бір-біріне жанымен жабысып темекі таяқшалары түрінде орналасқан (сигар таяқша). Қышқылға тұрақты, Циль-Нильсен әдісімен қызыл түске боялады. Лепра микобактериялары жасанды қоректік орталарда өспейді. Сондықтан бактериологиялық зерттеу әдісі қолданылмайды.

полисахаридтік;
Термолабильді ақуыздық антиген.
Лепроздық бактериялар үшін жоғары

спецификалы.

липидтердің көптігімен байланысты. Инкубациялық кезең 3-5 жылдан 20-35 жылға дейін.

Ауру баяу дамиды. Бірнеше клиникалық формаларын ажыратады:
Оның ішінде эпидемиологиялық қауіптісі – лепроматоздық: тері, шырышты қабық, лимфотүйіндер, жүйке жүйесі, ішкі органдар зақымдалады.
Туберкулоидтық - клиникасы жеңіл өтеді ж/е адамдар үшін аса қауіпті емес. Бұл формада тері, жүйке жүйесі ж/е сирек ішкі органдар зақымдалады.
Ажыратылмаған (деференцияланбаған).

ж/е лепра микобактерияларына қарсы тұру қабілеті жойылады. Гуморальдық иммунитет бұзылмайды.

Науқастың қанында лепра микобактерияларына жоғары титрде антиденелер анықталады, бірақ олар протективтік қасиетке ие емес.

және тығыз қатынас кезінде жүреді. Ауру оңтүстік теңіздер жағалауында ж/е

үлкен суқоймаларында кең таралған (Үндістан, Орталық ж/е Оңтүстік Африка елдері).

түйіндердің бөлігі, қақырық.
Зеттеу әдісі – бактериоскопиялық негізгі әдіс: 100% жағдайда

лепроматоздық формада оң нәтиже береді
Жағынды Циль-Нильсен әдісімен боялады. Жағындыда лепра микобактериялары бір-біріне жанымен жабысып темекі таяқшалары түрінде н/се шар тәрізді шоғырланып орналасады.
Биосынақ – теңіз шошқалары зақымдалады. Бұл сынақ туберкулезден алапесті ажырату үшін қойылады.
Тері-аллергиялық сынақ – Мицуда реакциясы қойылады. Реакцияны 24-48 сағаттан кейін инфильтраттың түзілуі бойынша бағалайды.

арнайы мекемелер – лепрозория ж/е амбулаторияларда жүргізіледі;
Емдеу үшін сульфонды препараттар

(дапсон, диацетилсульфон, селюсульфон ж/е т.б), сондай-ақ туберкулезға қарсы препараттар қолданады.