Слайд 1Навуковы тэкст. Структура і моўнае афармленне
Беларуская мова. Прафейсіная лексіка. Лекцыя
№ 6
Слайд 2Стыль
1) функцыянальная разнавіднасць літаратурнай мовы
Слайд 3Стыль
2) адрозніваецца адборам моўных сродкаў
3) і ўжываннем у адпаведнасці са
зместам, задачамі і сітуацыяй маўлення
Слайд 4Стылі беларускай мовы
Кніжныя :
Навуковы
Публіцыстычны
Афіцыйна-справавы
Слайд 5Кніжныя стылі
папярэдняе абдумванне
маналагічны характар
строгі адбор моўных сродкаў
імкненне да
нармаванага маўлення.
Слайд 6Стылі беларускай мовы
размоўнае маўленне (стылістычна супрацьпастаўляецца кніжнаму)
стыль мастацкай літаратуры
Слайд 7Яшчык – тэлевізар
Угараць – смяяцца
Галіма – дрэнна
Даганяць – разумець
Стрэлка
– сустрэча
Малаток – малайчына
Слайд 8Для ўсіх стыляў характэрна наяўнасць міжстылёвых (нейтральных) моўных сродкаў.
Слайд 9Удзельная вага, бухгалтарскі ўлік, аперацыйная сістэма, вербальныя зносіны
Сусветны валютны фонд,
міжнароднае супрацоўніцтва, культурныя сувязі
Ніжэйпадпісаны, правілы пажарнай бяспекі, загадваю пастанавіць
Слайд 10Кабыла зусім не хацела разумець бацькавай крыўды і здзіўлена пазірала
на слаба каардынаваныя рухі свайго гаспадара і яго палітычна нявытрыманую
тактыку.
Слайд 11 Напэўна, наш тата будзе ў візуальным кантакце з дзядулем
Васілём на працягу ўсяго дня.
Слайд 12У гэты час чаромха ў поўным росквіце, і пах яе,
калі прыйшлі мы, вельмі прыемна казытаў перыферычныя нервы насавога апарата.
Слайд 13кожны са стыляў характарызуецца
камунікацыйнай сферай ужывання
Слайд 14своеасаблівы адбор і ўжыванне моўных сродкаў,
якія гістарычна склаліся,
традыцыйна
ўсталяваліся
і падтрымліваюцца носьбітамі мовы
Слайд 15НАВУКОВЫ СТЫЛЬ
СФЕРА:
навукі
тэхнікі
навучання
Слайд 16Сфера навуковых зносін
прадугледжваецца найбольш дакладнае, лагічнае і адназначнае выражэнне думкі.
Слайд 17Сфера навуковых зносін
Галоўнай формай мыслення ў галіне навукі аказваецца паняцце
Слайд 18Сфера навуковых зносін
дынаміка мыслення: лагічная паслядоўнасць.
Слайд 19Сфера навуковых зносін
Думка строга аргументавана,
падкрэсліваецца лагічнасць разважання,
Слайд 20Сфера навуковых зносін
у цеснай узаемасувязі знаходзіцца аналіз і сінтэз
Слайд 21МЭТЫ:
Данесці інфармацыю
растлумачыць факты
паказаць прычынна-выніковыя сувязі паміж з’явамі
Слайд 22МЭТЫ:
выявіць заканамернасці
аргументаваць вывады
даказаць навізну і каштоўнасць ідэй
Слайд 23АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА
навуковая тэматыка тэкстаў
аб’ектыўнасць
(абапіраецца часцей за ўсё на
агульнапрызнаныя аб’ектыўныя ісціны)
Слайд 24АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА
лагічная паслядоўнасць разважанняў
яснасць выказвання
доказнасць прыкладаў-ілюстрацый
Слайд 25АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА
дакладнасць ў вызначэнні паняццяў
інфармацыйная насычанасць і сцісласць зместу
Слайд 26АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА
Адназначнасць
Канкрэтнасць
Бясстраснасць (халоднасць)
Слайд 27АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА
абагульненасць, абстрактнасць выкладу.
Слайд 28Падстылі і віды тэкстаў
1) уласна навуковы (акадэмічны)
Манаграфія
Артыкул
Дыссертацыя
Даклад
Слайд 29Падстылі і віды тэкстаў
2) навукова-вучэбны
Падручнік
Метадычны дапаможнік
Лекцыя
Канспект
Вучэбны рэферат
Слайд 30Падстылі і віды тэкстаў
3) навукова-папулярны
Лекцыя
Артыкул
Слайд 31Лексічныя асаблівасці
агульнанавуковая тэрміналогія
(аналіз, гіпотэза, даследаванне, мадэль, праблема, праграма,
працэс, элемент і інш.)
Слайд 32Лексічныя асаблівасці
яе шматкратны паўтор
Слайд 33Лексічныя асаблівасці
Тэрміны
Наменклатурныя назвы
(Імкненне дасягнуць гранічнай яснасці, дакладнасці навуковага выкладу )
Слайд 34Лексічныя асаблівасці
Запазычаная лексіка (іншамоўныя тэрміны)
Слайд 35Лексічныя асаблівасці
Словы, якія падкрэсліваюць абагулена-абстрактны характар маўлення
Звычайна, часта, любы
Слайд 36марфалагічныя асаблівасці
Назоўнікі з абстрактным значэннем
Паняцце, развіццё,здольнасць, перадумовы
Слайд 37марфалагічныя асаблівасці
назоўнікі з суфіксамі -нн-, -енн- (-энн-), -анн- са
значэннем адцягненага дзеяння
(вылучэнне, даследаванне, адлюстраванне і інш.)
Слайд 38марфалагічныя асаблівасці
«нанізванне» роднага склону назоўнікаў
Слайд 39У матэматыцы шырока выкарыстоўваюцца працэсы абстрагавання розных ступеняў, а метады
атрымання вынікаў заснаваны выключна на базе лагічных меркаванняў (законаў) (БелЭн).
Слайд 40марфалагічныя асаблівасці
словазлучэнні абагульняльнага значэння
анкетуемы, інфармант, рэспандэнт, аб’екты
знешняга асяроддзя, крыніцы лакальнага забруджвання
Слайд 41марфалагічныя асаблівасці
назоўнікі, утвораныя ад уласных імён
(фіз. ампер, джоўль,
сіменс; хім. кюрый і інш.).
Слайд 42Уласныя імёны - залежны кампанент словазлучэння ў назвах формул, методык,
тэорый і г.д.
(мадэль Сміта, крывая Лафера, закон Мендэля, газавы
закон Бойля–Марыёта).
Слайд 43марфалагічныя асаблівасці
Прыметнікі ў навуковых тэкстах уваходзяць у асноўным у
склад тэрмінаў і выконваюць інфармацыйную ці класіфікацыйную функцыю.
Слайд 44 Змест аперацыі вытворчай залежыць ад прадукцыі, якая вырабляецца, матэрыялаў
і тэхналагічных метадаў вытворчасці. Адрозніваюць аперацыі ручныя, механізаваныя, машынныя, аўтаматызаваныя
і інш. Падзяляюцца на тэхналагічныя (асноўныя), дапаможныя і абслуговыя (БелЭн).
Слайд 45марфалагічныя асаблівасці
шырокае выкарыстанне дзеясловаў у 3-й асобе цяп. часу.
Слайд 46 Рассеяныя зорныя скопішчы (напрыклад, Гіяды, Плеяды) у Галактыцы канцэнтруюцца
ў плоскасці сіметрыі Млечнага Шляху і маюць найбольшыя скорасці адносна
сонца (БелЭн).
Слайд 47навуковы выклад грунтуецца на ісцінах, аксіёмах аб’ектыўнага асяроддзя,
ён абстрагаваны
ад канкрэтнага, актыўнага дзеяння ці руху
Слайд 48марфалагічныя асаблівасці
Прыметнікі і дзеепрыметнікі ў значэнні назоўнікаў
Крывая, ламаная
Слайд 49марфалагічныя асаблівасці
Складаныя злучнікі і прыназоўнікі
Пры дапамозе, у сувязі з,
згодна з
Слайд 50марфалагічныя асаблівасці
Мадальнае слова + інфінітыў
Варта заўважыць, трэба адначыць, неабходна
звярнуць увагу
Слайд 51марфалагічныя асаблівасці
Дзяслоў + назоўнік
Прымаць удзел (замест удзельнічаць)
Праводзіць даследванне (замест
даследаваць)
Слайд 52марфалагічныя асаблівасці
“Мы - сукупнасці”, аўтарскае “мы”
У ходзе даследавання мы
прыйшлі да высновы
Звернем увагу
Слайд 53марфалагічныя асаблівасці
Адсутнасць формаў “ты”, “вы” для дзеясловаў і назоўнікаў
Слайд 54марфалагічныя асаблівасці
Дзеепрыметнікі і дзеепрыслоўі
Слайд 55Сінтаксічныя асаблівасці
апавядальныя сказы
(паведаміць аб чым-небудзь, інфармаваць чытача ў сцвярджальнай або
адмоўнай форме)
Слайд 56Па эмацыянальна-экспрэсіўнай
афарбоўцы
пераважна нейтральныя
Часам клічныя = звярніце ўвагу!
Слайд 57Пытальныя сказы ўжываюцца ў канструкцыі «пытанне – адказ».
Слайд 58Ці змаглі б тады малекулы розных рэчываў перамешвацца? Зразумела, не.
Ці нельга прыдумаць яшчэ доследы, якія пацвердзілі б існаванне прамежкаў
паміж малекуламі? Такіх доследаў можна прывесці шмат (Л.І.).
Слайд 59Пабуджальныя сказы служаць не загадам ці просьбай, а – запрашэннем
да сумесных дзеянняў (або разважанняў).
Выведзем гэту формулу, карыстаючыся формулай
для аб’ёму шара
Слайд 60Сінтаксічныя асаблівасці
пабочныя канструкцыі
паказваюць на
сувязь і парадак думак,
спосаб
іх афармлення,
крыніцу паведамлення,
упэўненасць
Слайд 61Напэўна, верагодна, магчыма
На нашу думку, мы лічым
Паводле, як адзначалася, адпаведна
гэтаму
Слайд 62Сінтаксічныя асаблівасці
Простыя ўскладненыя сказы
Складаназлучаныя і складаназалежныя
Слайд 63Энергетычныя ўзроўні часціцы,якая мае магнітны момант, у знешнім магнітным полі
расшчапляюцца на магнітныя падузроўні, кожнаму з якіх адпавядае пэўная арыентацыя
магнітнага моманту адносна поля (БелЭн);
Слайд 64Рэдуцэнты – гэта мікраарганізмы, глебавыя грыбы, якія, раскладаючы мёртвае арганічнае
рэчыва, пераводзяць яго ў больш простыя неарганічныя злучэнні і ўцягваюць
у кругаварот
Слайд 65Складаназалежныя сказы
Дакладна выявіць адносіны паміж часткамі
Удакладніць іх
Даць тлумачэнні паняццям
Слайд 66Тэкст
«(ад лац. тextus – тканіна, сувязь, пабудова)
Слайд 67Тэкст
гэта напісанае, надрукаванае (выказванне, абзац, раздзел твора і г. д.)
або выказанае вусна паведамленне,
Слайд 68Тэкст
якое характарызуецца сэнсавай і структурнай завершанасцю, яго можна ўзнавіць, паўтарыць
у тым самым выглядзе
Слайд 69Паводле спосабаў выкладу інфармацыі
Тыпы тэкстаў:
Апавяданне
Апісанне
Разважанне
Доказ
Слайд 70Які тып?
паведамляецца пра дзеянні, падзеі, якія адбываюцца паступова, паслядоўна.
можна
знайсці зачын і заканчэнне, а самі падзеі можна паказаць як
бы асобнымі «кадрамі», якія ідуць адзін за адным.
Слайд 71Які тып?
дакладная слоўная перадача,
адлюстраванне прадмета, дзеяння ці стану у
іх істотных прыкметах.
Слайд 72Які тып?
разгляд пэўных пытанняў, праблем грунтуецца на лагічнасці, аргументаванасці;
г. зн.
меркаванні, якія выказваюцца ў адносінах да пэўных праблем, палажэнняў і
пад., параўноўваюцца адно з адным,
Слайд 73затым групуюцца ў лагічную паслядоўнасць, на аснове якой робяцца пэўныя
заключэнні, вывады.
У сваёй структуры маюць тры часткі: тэзіс, доказы-аргументы,
вывады
Слайд 74Якія тыпы тэкстаў уласцівыя для навуковай літаратуры?
Слайд 75Доказ
Выклад-разважанне ў геаметрыі ці алгебры часта будуецца па схеме: агульнапрынятае
палажэнне (аксіёма) – доказ аўтара – фармулёўка вывадаў, агульнага закону
для чытача. Такія тыпы тэкстаў часта называюць доказам.
Слайд 76Кампазіцыйна-структурная арганізацыя
1) характар зместу
Тэма, падтэма
Слайд 77Кампазіцыйна-структурная арганізацыя
2) спосаб выкладання інфармацыі
Апісанне
Апавяданне
Разважанне
Доказ
Слайд 78Да сродкаў арганізацыі навуковага тэксту
умоўна-выніковыя злучнікі (калі – то і
інш.),
канструкцыі «парадкавы лічэбнік + назоўнік» (першы метад, з дапамогай
другога метаду і г.д.),
Слайд 79Да сродкаў арганізацыі навуковага тэксту
структурны паралелізм (паралельная пабудова абзацаў),
нумарацыя
(лічбамі або літарамі),
спасылкі на часткі дадзенай работы,
Слайд 80Да сродкаў арганізацыі навуковага тэксту
лексічныя паўторы,
указальныя і асабовыя займеннікі,
пабочныя словы, выкарыстанне разнастайных шрыфтоў
Слайд 81Спецыяльныя сродкі (словы, словазлучэнні, сказы), якія паказваюць:
на паслядоўнасць развіцця думак
спачатку, потым, затым, перш за ўсё, першапачаткова і г.д.
Слайд 82на сувязь першаснай і другаснай інфармацыі
як указвалася, як ужо
было адзначана, як гаварылася, разгледжаны і да т.п.
Слайд 83 на прычынна-выніковыя адносіны
але, таму, дзякуючы таму, адпаведна, у
сувязі з тым, што, у выніку гэтага і г.д.
Слайд 84на пераход да новай тэмы
разгледзім цяпер, пяройдзем да разгляду
і да т.п.
на блізасць, тоеснасць прадметаў, абставін, прымет
ён, той
жа, такі, так, тут, таксама і г.д.
Слайд 85З мэтай памяншэння колькасці пры напісанні лагічных формул звычайна прытрымліваюцца
наступных правіл: а) калі дужкі адсутнічаюць, то лагічныя аперацыі выконваюцца
ў наступнай чарзе: адмаўленне, кан’юнкцыя, дыз’юнкцыя, імплікацыя і эквіваленцыя;
Слайд 86б) калі без дужак запісаны адна за другой некалькі аднолькавых
аперацый, то яны выконваюцца паслядоўна злева направа; в) у складанай
формуле знешнія дужкі не пішуцца
Слайд 87Жанры
анатацыя,
рэферат,
канспект,
тэзісы,
рэзюме,
рэцэнзія,
водзыў
Слайд 88Жанчына як хімічны элемент
Элемент: 115
НАЗВА: Жанчына
АБАЗНАЧЭННЕ: Fm
Першаадкрывальнік: Адам
Атамная маса: 60
кг;
таксама сустракаюцца ізатопы ад 40 да 250 кг
Слайд 89Распаўсюджанасць: Вельмі распаўсюджаны элемент
ФІЗІЧНЫЯ ЎЛАСЦІВАСЦІ:
Растае пры пэўным уздзеянні.
Самаадвольна закіпае і
без знешніх прычын астуджаецца.
Каэфіцыент пашырэння: павялічваецца з гадамі.
Слайд 90ХІМІЧНЫЯ ЎЛАСЦІВАСЦІ:
Вельмі добра ўзаемадзейнічае з Au, Ag, Pt і іншымі
высакароднымі металамі.
Паглынае дарагія рэчывы ў вялікіх колькасцях.
Слайд 91Можа нечакана выбухнуць.
Хутка насычаецца этылавым спіртам.
Актыўнасць вар'іруецца ў залежнасці ад
часу сутак.
Слайд 92ПРЫМЯНЕННЕ
Шырока ўжываецца ў дэкаратыўных мэтах, асабліва ў спартыўных аўтамабілях.
З'яўляецца вельмі
эфектыўным сродкам, што чысціць і мые
Дапамагае адпачыць і зняць стрэс.
ЯКАСНАЯ
РЭАКЦЫЯ:
Набывае зялёную афарбоўку, калі побач знаходзіцца іншы ўзор больш высокай якасці.
Слайд 93МЕРЫ ЗАСЦЯРОГІ
Пры патрапленні ў нявопытныя рукі ўяўляе сур'ёзную небяспеку.
Непажадана мець
больш аднаго ўзору.
Аднак можна мець і большую колькасць узораў, але
трымаць іх варта асобна адзін ад аднаго, каб яны не ўзаемадзейнічалі паміж сабой.
Слайд 94Мужчына як хімічны элемент
Элементы: 116
НАЗВА: Мужчына
АБАЗНАЧЭННЕ: Ms
Першаадкрывальнік: Ева
Атамная маса: 80
кг; таксама сустракаюцца ізатопы ад 60 да 250 кг
Слайд 95Распаўсюджанасць: Вельмі распаўсюджаны;
ФІЗІЧНЫЯ ЎЛАСЦІВАСЦІ:
Выразнай тэмпературы плаўлення не мае. У прысутнасці
элемента 115 (Жанчына) тэмпература плаўлення падае. Сустракаюцца таксама вельмі тугаплаўкія
і лёгкаплаўкія ўзоры. Валодае эфектам ферамагнетызму да 115 элемента, з якім ўтварае ўстойлівыя ізатропныя сумесі
Слайд 96Каэфіцыент пашырэння: з узростам часта памяншаецца.
ХІМІЧНЫЯ ЎЛАСЦІВАСЦІ:
Па ўласцівасцях бліжэй за
ўсё да высакародных металаў - у рэакцыі практычна не ўступае,
за выключэннем растварэння ў «Царскай гарэлцы».
Слайд 97З'яўляецца добрым каталізатарам у рэакцыях атрымання рэчыва, вядомага як ГРОШЫ.
Пры дадатковай апрацоўцы паверхні можа каталізаваць выбух 115 элемента. Этылавым
спіртам насычаецца павольна. Насычальнасць павялічваецца ў прысутнасці іншых узораў элемента. Актыўнасць вар'іруецца ў залежнасці ад часу сутак.
Слайд 98ПРЫМЯНЕННЕ:
У асноўным як каталізатар. Часам выкарыстоўваецца як танная сыравіна ў
шматступеннай і вельмі экзатэрмічнай рэакцыі пад назвай ВАЙНА (Увага!!! Перад
правядзеннем старанна пераканаецеся ў мэтазгоднасці сінтэзу!!!).
Слайд 99Якасная рэакцыя.
Якаснай рэакцыі не мае.
МЕРЫ ЗАСЦЯРОГІ.
Захоўваць асобна ад 115 элемента
ў малой фасоўцы. Не падвяргаць моцнаму ўзварушэнню і ўдарам -
магчыма хуткае раскладанне ці выбух.