Орындаған:Мәжит Мәди Қабылдаған:Тойжигитова. Б Хара балдырлар (CHROPHYTA)

Көбеюі.
4. Систематкасы.
5. Маңызы
6. Филогенезі.

жасыл түсті, тік өсетін, биіктігі 20-30, кейде 50-100 сантиметрге жететін

балдыр. Басқа балдырлардан басты айырмашылығы - денесі жоғарғы сатыдағы өсімдіктер сияқты сабакка шоғырланып орналасқан белгілі бір мөлшерге дейін ғана өсе алатын «жапырақ» және «тамыр» сияқты түссіз көп клеткалы ризоидтардан тұрады. Тік тұратын «сабағы» қырықбуын сияқты буын және буын аралықтарына бөлінген. Бірақ бұл тек олардың сыртқы көрінісі, жалпы харалар көп клеткалы қабатты, аса күрделі күрылымды өсімдік.

белгілі мөлшерге дейін ғана өседі. Буын аралықтары ірі, ұзындығы бірнеше

сантиметрге дейін жететін цилиндр пішінді (5 см), көп ядролы, бөлінуге қабілеті жоқ клеткалардан тұрады. Ондай клеткалар кейбір түрлерінде қабықтармен қапталған. Қабықтар базальды клеткалардан қүралады. Буындары қысқа дөңгелектеніп шоғырланған бірнеше ұсақ бір ядролы клеткалардан тұрады. Ол клеткалардың бөлінуі арқылы жаңа бүйірлік бұтақшалармен шоғырланған «жапырақтар» түзіледі. Негізгі сабақтың жоғарғы ұшы өсу нүктесіндегі төбе клеткасымен бітеді.

каллоза деп аталатын суда ерімейтін полисахарид қаптап жатады. Ол глюкоза

молекулаларының қалдығынан құралған. Целлюлозадан айырмашылығы түзу тізбек құрамай, спиральды тізбек құрайды, оның сыртына кальций карбонаты жиналады да, өсімдікке қаттылық қасиет береді.

көп ядролы.Хлоропласт құрылысы жағынан жасыл балдырлармен бірдей. Хлоропласталарында хлорофилдің а

және в пигменттері мен каротиноидтар болады. Қор заты ретінде крахмал жиналады.Клетканың орталық бөлімін клетка шырыны бар вакуоля алып жатады.

бөлініп кетуі арқылы вегетативтік жолмен көбейеді. Жыныссыз көбеюі болмайды. Жынысты

көбеюі - оогамиялы. Жыныс органы күрделі кұрылымды. Көп клеткалы оогоний және антеридий көпшілік уақытта бір өсімдік жапырағының қойнында бір үйлі, кейде әр қабаттарда пайда болып, қос үйлікті байқатады.

көптеген эпифитті микроорганизмдер - балдырлар, қарапайымдар, бактериялар мекендейді. Олар көптеген

қарапайым организмдерге қоректік заттың қоры болып есептеледі, Олармен балықтар қоректенеді. Балықтардың уылдырығын шашатын және шабақтары паналайтын орын болып есептеледі. Хара балдырлары бір уақытта улы заттар бөліп шығарады, сондықтан харалар өсетінжерде маса болмайды.

бірен-саран қалдықтары палеозой эрасынан табылған. Эволюциялык дамуы жағынан көп балдырлардан

жоғары тұрса да, басқа балдырлармен байланысы жоқ, сондықтан баска өсімдіктердің бастамасын бермейді. Харафиттер жасыл балдырлардың эволюциялық дамуының ерте уақытта бөлінген,бір бүйірлік бұтағы.