ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА

2014
Тақырыбы: Контрацептивтік заттарды таңдау ерекшеліктері.Шұғыл жағдайдағы контрацепция.

II.Негізгі бөлім
Контрацепцияның дәстүрлі әдістері
Контрацепцияның қазіргі әдістері
Жасөспірімдер контрацепциясы.

Босанғаннан кейінгі контрацепция
III.Қорытынды

басталады. Презерватив ретінде папирус жапырағы қолданылған. Бұл әдіс ер адамдарға

арналған болса, әйелдерге XIV ғасырда арнайы белбеу кигізілетін болған. Контрацепция-деп жоспарланбаған жүктіліктен қорғайтын, дұрыс жанұя жоспарлауға көмектесетін, жыныс жолдары арқылы берілетін аурулардан сақтайтын құралдар тобын айтамыз.

Грегори Пинкус пен Джон Рокпен бірге жұмыс атқара отырып, контрацептивті

препаратқа патент алды. 1960 жылдың 18-ші тамызында американдық сатылымда ең бірінші ауыз арқылы колданылатын контрацептив «Enovid»пайда болды; жыл өткеннен кейін Schering неміс фармацевтикалық компаниясы «Anovlar» препаратын шығарды.
Бұрынғы CCCР территориясында гормоналды контрацептивтер 70 жылдардың басында пайда бола бастады. Басқа да дәрілер сияқты дефицит болды. СССР-де таблетка шығарылған жоқ, ал негізінен Венгриядан әкелінді. Бірінші ұрпақтың препараттары көптеген жанама әсерлерге ие болды. Осының нәтижесінде оральды контрацепцияға теріс көзқарас қалыптасты, ол әлі де сақталған. Оральды конрацепцияны қолдану салмақты қосуға, сүт безінің ісігінің дамуына және еркек секілді түктенуге әкеледі деген пікір қалыптасқан.

Контрацептивті заттар 1-ден қазіргі таңда қолданылатын жүктіліктен

сақтану әдістері гинекологиялық патологияларға алып келетін жасанды түсіктердің санын азайтады,нәрестенің перинатальдік өлімі мен ана өлімінің алдын алады. 2-ден босану арасын қадағалауға,балалардың санын реттеуге мүмкіндік береді. 3-ден кейбір жүктілікке қарсы заттар қатерлі түзілістерге қарсы,сүт бездерінің,аналық безінің обырының даму қаупін жояды,жатырдан тыс жүктіліктің даму мүмкіншілігін төмендетеді,сонымен қатар етеккірдің әр түрлі бұзылыстарында,жатыр миомасында,жыныс мүшелерінің қабыну ауруларында,постменапаузалы остеопорозда,бедеулікте,аналық жұмыртқаның апоплексиясында оң әсер көрсетеді.

қантамыр жүйесінің органикалық зақымданулары Эпилепсия ауруы Патологиялық семіздік Етеккір циклының белгісіз бұзылыстарында Көк тамырлар

кеңейде Қант диабетінде Демікпеде Депрессияда Артериалды гипертензияда

әдістер:
жатыр ішілік;
гормональды.
Ерікті хирургиялық стерилизация.
Лактациялық аменорея әдісі.

мен жыныстық жұбына патологиялық әсер бермеу;
Келесі тұқымға тератогенді әсер бермеу;
Қолдануға

қарапайым болу;
Қайтымды әсерлі болу (уақытша әсерлі болу);
Қол жетерлік және қарапайым болу, сонымен қатар сәнді және конфиденциалды болу.

нақты контрацепциялық әдісті қолданатын бір жыл ішіндегі 100 әйелдердің ішінде

пайда болған жүктілік санын көрсетеді
ұрықтану саны*1200 бақылау уақыты(ай)

R =

Перлья индексі төмен болған сайын, ол заттың контрацептивті нәтижесінің жоғары екенін көрсетеді. Қалыпты жағдайда 6-20

арқылы ұрықтануды болдырмайды.

Түрлері:
Презервативтер;
Мойындық қалпақшалар;
Диафрагма;
Сорғыш.

Медициналық қарсы көрсеткіштері жоқ;
- Көбісі рецептсіз алуға болады.
Кемшілігі:
Дұрыс сақталмағанда

немесе дұрыс қолданбағанда жыртылуы мүмкін, силиконға немесе жағындыға аллергиялық реакция даму мүмкіншілігі бар, дұрыс қолданылғандағы тиімділігі 96-98%
Гормоналды заттармен, ЖІС, хирургиялық стерилизациямен салыстырғанда нәтижесінің төмен болуы.

Әйел презервативі (фемидом)

Ерлер презервативі (кондом)

тудырады. Спермацидтермен бірге қолданады. 3 сағат сайын спермацидті енгізіп тұру

керек. Жыныстық қатынастан кейін диафрагманы 6-24 сағат арасында қынапта қалдыру керек.
Қолдануға қарсы көрсеткіштер:
Қынап қабырғасының төмен түскенінде;
Жыртылғаннан қалған тыртықта;
Қынаптың үлкен өлшемінде;
Жатыр мойнының ауруында;
Қабыну ауруларында.

химиялық активті заттар. Крем, таблетка, тампон түрінде жіберіледі. Спермицидтерді жыныстық

актісі алдында және тек жергілікті қынапқа қолданылады. Олардың тиімділігі 2-4 сағат,шығару түріне байланысты.
Артықшылығы: басқа котрацептивті заттарға қарсы көрсетілімі бар әйелдерге, жыныс жолдары арқылы берілетін ауруларға қарсы тиімді.
Кемшілігі: аллергиялық реакциялар, ЖЖИА-ға тиімсіз.

мойны маңында тосқауыл тудырады;
Цервикалды шырышты өзгертеді және осылай сперматозоидтардың жылжуына

кедергі келтіреді

емес (ұрықтану мүмкін емес) сатыларының физиологиялық белгілерін бақылау негізделген

Принциптері:
Овуляция менструалды циклдың 14-16 күні болады (әйелде ретті менструалды цикл болған жағдайда);
Овуляциядан кейін жұмыртқа клеткасының өмір кезеңі 24-48 сағат;
Әйел организмінде сперматозоидтардың өмір сүру уақыты 7-8 күн.

әдіс;
Цервикалды (Биллинг әдісі);
Симптомды-термалдық (мультикомпонентті).

үшін соңғы 6 ай уақыт ішіндегі ұзақ және қысқа менструалды

циклды анықтау қажет.
Бірінші күні ұрықтанудың потенциальды мүмкіншілігі – қысқа циклдан 18 алады,
Соңғы ұрықтану мүмкін күні – ұзақ циклдан 11 күнді аламыз.

тұрғаннан кейінгі күнделікті тіршілікке және тағам қабылдауға дейінгі дене температурасы.

Етеккір циклының фолликулярлы фазасында температура 37 °С төмен, овуляцияның алдында 0,1–0,2 °С төмендейді, сонан соң бірден 0,3 °С дейін жоғарылайды,
Циклдың лютеинді фазасында 8–10 күни аралығында температура 37°С жоғары болады.

көп мөлшерде (эстрогендер әсерінен).
Бұл қынаптан шырышты бөлінділердің болуымен және ылғалдылықты

сезінумен жүреді.

қауіпсіз жыныстық қатынас туралы семинарлар жургізілуде. Бұл жас ұрпақты жасөспірімдік

жүктіліктен және жыныс жолдары арқылы берілетін аурулардан сақтануға үйрететін пропагандалық лекциялар. Жиі жағдайларда жастарға жыныстық қатынасқа түспеу немесе презервативтерді қолдануға кеңес береді.

өндірілуін азайтады, аналық без қызметін төмендетеді. Осылай фолликулдардың жетілуі, овуляция

болмайды. Аналық безде
гормондардың секрециясы болмайды.

гормонның өндірілуін тежейді.
Осылай, аналық бездік фолликулалар ұрықтанбайды және овуляция

жүрмейді.
Прогестин цервикалды шырыштың қоюлануына әсер етеді, ол сперматозоидтардың жылжуына кедергі келтіреді.
Эндометрий имплантацияға жарамсыздық көрсетеді.

Қосарланған оральды контрацепциялардың (ҚАК) әсер етуі:

емшек емген нәресте

Пролактин

ГРГ бөгейді

овуляцияның болмауы

контрацептивті әдіс ретінде қарастырылады. Емшекпен емізу босанғаннан кейін 6 ай

бойы контрацептивті әдіс ретінде ұсынуға болады, егер:
Бала тек емшек сүтімен қоректенсе
Емшекпен емізу арасындағы уақыт 6 сағаттан аспаса, оған түнгі емізуде кіреді
аменорея жалғасады
Жаңа туған бала жасы 6 айдан кіші болса

және гестагендер бар
1909 ж. R.Richter жатыр ішіне жібек құртының ішегінен
жасалған

сақина енгізуді ұсынды

әсері теориясы – ЖІС миометрия тонусын күшейтетін ПГ синтезін жоғарылатуға

әкеледі;
Жатыр түтіктерінің перистальтикасының күшеюі теориясы;
Асептикалық қабыну теориясы;
Эндометрияның функционалды белсенділігін басу теориясы.

заттар қолдану қауіпті болған кезде ЖІС қолданады (мысалы, гормоналды);
Бала туғысы

келмейтін , бірақ стерилизация жасатқысы келмейтін әйелдер

қабыну аурулары
- жасөспірімдік кезең
жыныс жүйесінің даму ақаулары
жатыр миомасы
жатыр мойнының эрозиясы
қан

аурулары
анамнезіндегі жатырдан тыс жүктілік
жатыр мойнының деформациясы.

енгізу өте жеңіл, ал қанды бөлнулер әйелде қобалжу тудырмайды.
Әр

етеккірден кейін әйел серппенің жіпшесін тексеріп отырады, серіппенің орнында екеніне көз жеткізеді.

жіңішке және тегіс лейкопластырь (20см²), жүктіліктің алдын алу үшін қолданылады.

Пластырь 1 рет 7 күнге жабыстырылады және сенімді эффект береді. Пластырь сенімділігі 99,4 %.
Евра пластыры күнделікті 20мкг этинилэстрадиол және 150мкг норелгестромин бөліп отырады, соның нәтижесінде бұл заттар тері арқылы қанға өтіп, овуляцияны тежейді. Пластырь сонымен қатар, жатыр мойнының шырыш бөліуін өзгертеді, яғни спермотозоидтың жатыр қуысына енуін қиындатады. Нәтижесінде жоспарланбаған жүктіліктің максимальды алдын алуға болады.

ең басты артықшылығы-»Ұмыту эффектісі» болып табылады, яғни пластырьды ауыстыру кешеуілдегенде

48 сағатқа дейін қосымша контрацептивті препараттарды қолданудың қажеті жоқ. Пластырьды қолдану қарапайым және ыңғайлы – ол теріге жақсы жабысады, су процедурусы, күн әсерінен желімі ашылмайды. Пластырьды қолдану кезінде душ, күн ваннасын қабылдауға, шомылуға, саунаға баруға және физикалық жаттығулармен айналысуға болады. Басқа гормональды контрацептив секілді пластырь емдік қасиеттерге ие: оны қолданғанда менструация аралық қанды бөлінділер болмайды, менструациалды ауру сезімі және менструалды синдром болмайды.

оральды контрацептивтермен ұқсас (гестаген мен эстрогеннің комбинациясы). Пластырьдың жанама әсері

басқа микродозалы гормональды контрацепциямен бірдей. Жанама әсерлер жеңіл түрде болады, сонымен қатар қолданғаннан кейін 2-3 айдан кейін дамиды. Пластырьды қолдануға болмайды: тромбоз, қатерлі ісіктің қойылған немесе болжамалы диагнозы, миокард инсульті немесе инфаркты, сонымен қатар жүктілік, лактация кезінде. 35 жастан асқан, күніне 15 темекіден шегетін әйелдерге қолдануға болмайды.

Жамбасқа;
іш аймағына;
жауырынға;
иықтың сыртқы бетіне;
Пластырьды

ауыстыру схемасы:
1-ші күн – пластырьды жабыстыру:
8-ші күн – пластырьды ауыстыру;
15-ші күн – пластырьды ауыстыру;
22-ші күн – пластырьды алып тастау (7 күн үзіліс)

бірақ таблетка түрінде емес. Гормонның тәуліктік дозасы аз дозаланған КОК-тан

(мерсилон және логест) да аз – 15 мкг этинилэстрадиол. Оральды препараттарға қарағанда АІЖ байланысты жанама әсерлерді (жүрек айну, құсу, бауырға жүктеме) шақырмайды, алайда, АІЖ-ның ауруы сақинаны қолдануға қарсы көрсеткіш болып табылады, себебі, қанға түскен гормондар бауырда залалсызданады. Сақина айына бір рет енгізіледі, «Таблетканы ішуді ұмыту» секілді жағдай болмайды және белгіленген мерзімнен бір апта кеш ауыстыруға болады. Алайда, бұл контрацепцияның жаңа түрі толығымен зерттелмеген ( жатыр мойнына әсері, ер адамға әсері).

« Нестерон» гелін ойлап тапты. Оның әсер ету механизмі гормональды

таблетка-контрацептивтермен ұқсас. Әйелдер гельді іш аймағына, бөксеге, қол және иыққа жағады. Сонымен қатар, гормональды жүктілікке қарсы таблетканы қолданғанда пайда болатын жанама әсерлер байқалмайды. Зерттеу 7 айға созылған, тестілеуге 20 жастан 30 жасқа дейін 18 әйел қатысқан. Зерттелушілер активті жыныстық өмір сүрген, бірақ ешқайсысы жүкті болмаған. Зерттеу нәтижесінде эффективті доза күнделікті 3 мг гельді жағу тиімді екені анықталған. Препарат аналық жасушаның өндірілуін тежейді, бірақ таблеткалармен салыстырғанда безеулік бөртпелер мен артық салмақ қосуға әкелмейді.

имплантант (ұзындығы 35 мм және диаметрі 2,5 мм болатын активті

гормональды зат бөлетін капсула). Норплантты бір рет енгізу 3-5 жылға жүктіліктен сақтануңа мүмкіндік береді. Норплант активті гестагеннен (левоноргестрел) тұрады. Контрацептивті эффективтілігі 0,5–1,5 жүктілік жылына 100 әйелге.
Кемшілігі:
хирургиялық тәсілмен енгізу;
менструалды циклдың жиі бұзылыстары;
енгізген жерде қабынудың пайда болу мүмкіндігі;

дискомфорттың жойылуы;
препарат ұзақ уақыт әсер етеді-3-5 жыл;
әсерінің тез

басталуы (енгізгеннен кейін 24 сағат ішінде) және контрацептивті әсердің қайтымдылығы( қолдануды тоқтатқаннан кейін 1 айдан кейін жүкті болуға мүмкіншілік);
әйел ағзасына теріс әсері жоқ;
емшекпен емізу кезінде қолдануға болмайды;
комбинирленген жүктілікке қарсы таблеткаларды қолдануға қарсы көрсекткіші бар (веналардың варикозды кеңеюі, жүрек ақауы, тамырлық асқынусыз қантты диабет, АҚ көтерілуі, айқын семіздік, 35 жастан асқан, темекі шегетін әйелдер)әйелдерге қолдануға болады;
Емдік қасиетке ие;

әртүрлі аурулардан сақтануға қолданып келген. Қазіргі кезде КЗ-дың түрлілігіне қарап,

олардың біздің қоғам үшін маңызды және күнделікті өмірде жиі қолданылатынын көріп отырмыз. Контрацептивтер бізге бүгінгі күнмен өмір сүріп, ертеңіміз үшін сенімді болуға мүмкіндік бере отырып, жоспарланған жанұя, дені сау ұрпақ үшін ең бір таптырмас әдіс болып табылады .

и детства
“Гинекология” под редакцией акад.РАМН, проф. Г.М. Савельевой, проф. В.Г.

Бреусенко
Лекция