Сінтаксічныя канструкцыі з чужой мовай Сінтаксіс і пунктуацыя

даслоўна, без якіх-небудзь лексічных ці граматычных змен.

Сродкам перадачы зместу чыйго-небудзь

У сказ простая мова ўводзіцца словамі аўтара. Яны паказваюць, каму належыць простая мова, і дапамагаюць уводзіць яе ў кантэкст новага паведамлення.

Сэнсава-граматычныя аб’яднанні, якія ўключаюць у сябе простую мову і словы аўтара, з’яўляюцца спецыфічнымі сінтаксічнымі канструкцыямі, якія выконваюць у выказванні пэўную стылістычную ролю.

двукроп’е, а ў канцы – знак прыпынку, якога патрабуе мэта

Калі простая мова стаіць перад словамі аўтара і мае апавядальную інтанацыю, то пасля яе ставіцца коска і працяжнік:
“Ты самая лепшая з дзяўчат”,– сказаў Раман, (Л. Дайнека)

Калі простая мова з’яўляецца пытальным ці клічным сказам, то пасля яе ставіцца патальнік ці клічнік, а перад словамі аўтара – працяжнік.
“Ты самая лепшая з дзяўчат”, – сказаў Раман, (Л. Дайнека)

Словы аўтара пасля простай мовы прынята пісаць з малой літары:
“Я той самы Атрахім Макавей!” – канчаткова прарэзаўся голас у салдата.
(Р. Сабаленка)
“Цябе калі кусалі пчолы?” – нібы жартам спытаўся старшыня.
(Р. Сабаленка)

мова
Словы аўтара ў сярэдзіне простай мовы
пасля
слоў аўтара
перад
словамі аўтара
на

на месцы кропкі, клічніка або пытальніка

А: «П».

А: «П!»

А: «П?»

«П», - а.

«П!» – а.

«П?» – а.

«П,– а, – п».

«П, – а. – П».

«П! – а. – П».

«П? – а. – П».

да іншай асобы, але не разлічаная на слоўны адказ адрасата.
Маналог

Зоська доўга не магла варухнуць ні рукой, ні нагой, але ўвесь час яе непакоіла думка пра Антона. Чаму ён такі? Ці, можа, такі ён нарадзіўся, пераняўшы характар продкаў? Або яго гэткім рабіла жыццё? Але хіба ягонае жыццё было горшае, чым маё,
з паўсядзённай працай дзеля кавалка чорнага хлеба,
у малазямеллі? Так жыла тут большасць людзей, але кожны чалавек нават з самай глухой вёскі ведаў, што нельга рабіць супраць сумлення, нельга ісці супраць сваіх.
(Паводле В. Быкава)

Дыялог –
гэта простая мова, якая перадае гутарку дзвюх ці больш асоб. Выказванні кожнай асобы ў дыялогу называюцца рэплікамі. Рэплікі ў дыялогу афармляюцца звычайна як няпоўныя сказы, якія лаканічна перадаюць сэнс выказвання. Кожная рэпліка дыялога запісваецца з новага абзаца і перад ёй ставіцца працяжнік.

Лялькевіч падскочыў, калі пачуў радасны крык Данілы:
– Ідзе!
– Хто?
– Саша!
– Глядзі добра. Яна? (І. Шамякін)

Калі дыялог запісваецца ў адзін радок, то словы кожнай рэплікі бяруцца ў двукоссе і аддзяляюцца працяжнікамі:

Глянуў Віктар – і вачам сваім не верыць. “А дзе ж човен?” – “Не ведаю”. – “Як жа так?” – “Ды так. Паплыў”. – “Што ж гэта такое?” – “Прыгода”. (Я. Маўр)

імя аўтара (апавядальніка) без даслоўнага захавання.

Сінтаксічныя канструкцыі з ускоснай мовай

У такім сказе галоўная частка адпавядае словам аўтара, а даданая перадае змест чужога выказвання.

дапаўняльнай часткай. У такіх складаназалежных сказах
даданая частка звычайна далучаецца да

дзеючых асоб, пры дапамозе якой аўтар перадае чыё-небудзь выказванне ад

Няўласна-простая мова спалучае асаблівасці простай і ўскоснай мовы. Яна не выдзяляецца ў тэксце, а ўваходзіць у аўтарскае паведамленне.

У форме няўласна-простай мовы часцей за ўсё перадаюцца нявыказаныя думкі, пачуцці, перажыванні дзеючай асобы. Таму ў папярэдніх сказах могуць ужывацца такія дзеясловы, як думаць, успамінаць, адчуваць і др.
Пятро прыслухаўся. Зноў нехта крыкнуў, але ўжо ў другім баку – у глыбіні лесу. Хто там мог зваць яго? (І. Шамякін)

Няўласна-простая мова

Няўласна-простая мова шырока ўжываецца ў творах мастацкага стылю як прыём характарыстыкі дзеючай асобы.
Ну чым я табе замінаю? (М. Паслядовіч)

На пісьме няўласна-простая мова звычайна афармляецца як адзін або некалькі самастойных сказаў, якія непасрэдна ўключаюцца ў аўтарскае выказванне ці працягваюць адзін са спосабаў перадачы чужой мовы ў форме пытальнага ці клічнага сказаў.

ці публіцыстычнага тэксту.
У пісьмовай мове цытаты, як правіла, заключаюцца ў

Цытата можа ўключацца ў аўтарскі тэкст як частка сказа. У такіх выпадках яна выдзяляецца двухкоссем, але пішацца з малой літары:
У артыкуле “Новая інтэлігенцыя” Максім Багдановіч адзначаў, што “ўсякі інтэлігент перш за ўсё павінен адпавядаць наступным патрабаванням: па-першае, ён павінен мець імкненне да ведаў; па-другое, ён павінен імкнуцца несці свае веды на карысць народу…” (С. Майхровіч)

Калі цытата прыводзіцца не поўнасцю, то на месцы прапушчаных слоў ставіцца шматкроп’е:
”Песні жальбы” Якуба Коласа самой сваёй назвай вызначаюць пануючы тон яго вершаў… адчуваецца сапраўдны паэт, які ўмее знаходзіць свае словы для даўно апісаных вобразаў”. (М. Багун)

твора, тэксту, сачынення і інш.
Эпіграф звычайна змяшчаецца з правага боку

Эпіграфы-цытаты не бяруцца ў двукоссе. На наступным радку пад эпіграфам таксама з правага боку даецца спасылка на крыніцы.

С. Грахоўскі да паэмы “Бяссмертнікі” ўзяў наступны эпіграф:
Маці спаткаеце –
Ёй не кажыце.
М. Сурначоў

Да выбраных твораў Цёткі, надрукаваных выдавецтвам “Беларусь” у 1967 годзе, у якасці эпіграфа ўзяты словы самой паэтэсы, якія дакладна адлюстроўваюць значнасць яе творчасці:
…Стану песняй у народзе.
Цётка