Слайд 1Сыртқы сауданы реттеудің тарифтік емес әдістері: негізгі түрлері мен қазіргі
кездегі маңызы
Орындаған: Жумагельдинова М. М.
Тобы: Әлемдік экономика-21, 3-курс
қабылдаған: ә.ғ.к., доцент
Медуханова Л. А.
Слайд 2Сыртқы сауданы реттеудің тарифтік емес әдістері: негізгі түрлері мен қазіргі
кездегі маңызы
Жоспар:
1. Мөлшерлік шектеулер және олардың формалары.
2. Халықаралық саудадағы техникалық
тосқауылдар.
3. Мемлекеттік монополия және эмбарго.
4. Экспорттық субсидия және демпинг.
Слайд 4ҚР ішкі саудасын реттейтін заңнама
ҚР ішкі сауданы реттеудің заңдық тәртібі 2004 жылғы 12 сәуірдегі
«Сауда қызметін реттеу туралы» Заңмен және басқа нормативті әрі құқықтық актілермен
қаралады. (2006 жылы 11 желтоқсан жағдайы бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізілген).
Слайд 5Мөлшерлік шектеулер
— сауда айналымын тарифтік емес реттеу формасы. Ол
белгілі бір уақыт аралығында экспорт пен импортқа рұқсат етілген тауарлардың
саны мен номенклатурасын анықтайды.
Слайд 7Квота немесе контингент
— тауардың экспортын немесе импортын анықталған мөлшермен белгілі
бір уақыт аралығында шектеудің мөлшерлік өлшемі.
Слайд 8Квоталар:
Бағыттылығына қарай:
Импорттық
Экспорттық;
Ауқымына қарай:
Глобальді
Жекеше
болып бөлінеді.
Слайд 9Экспорттық квота
– белгілі бір тауар бойынша жалпы экспорттағы әр елдің
үлесін айқындайтын халықаралық тұрақтандырушы келісімдерге сәйкес немесе ішкі нарықта тапшы
тауардың сыртқа шығарылуына қарсы үкіметтің қолданылатын әдісі.
Слайд 10Импорттық квота
– жергілікті өндірушілерді қорғау, сауда балансының теңгеріліміне қол жеткізу
және ішкі нарықта сұраныс пен ұсынысты реттеу мақсатында қолданылатын дәстүрлі
протекционистік шара.
Слайд 11Глобальді квота
Глобальді квоталар – белгілі бір уақыт аралығына белгілі бір
тауардың экспорты немесе импортына қай елден импортталатынына немесе экспорттала-тынына қарамастан
шектеу қою.
Глобальді квоталардың көлемін ішкі өндіріс пен тұтыныстың айырымымен есептейді.
Слайд 12Жекеше квота
– глобальді квота шеңберіндегі тауар импорттаушы немесе экспорттаушы әр
елдің квотасы. Олар көбінесе екіжақты келісімдерде бекітіледі.
Слайд 13Квотаның халықтың әл-ауқатына әсері
Слайд 14Тарифтік квоталар
Мөлшерлік шектеулерді қолданудың ерекше жағдайы — бұл тарифтік квоталар.
Олар елге енгізуге рұқсат алған тауарлардың көлемін қатаң түрде шектейді.
Тарифтік
квоталар — белгілі уақыт кезеңінде, тарифтік бағаның ерекше, неғұрлым төмен ставкасымен елге енгізуге немесе шығаруға рұқсат алған тауарлардың мөлшерін бекіту.
Слайд 15Лицензиялау
Квоталау процесінің құрама бөлігі — лицензиялау. Лицензиялау — белгілі уақыт
аралығында бекітілген мөлшермен тауарды елге енгізу немесе шығарудың мемлекетпен реттелетін
рұқсат ету тәртібі.
Слайд 16Лицензиялау
Экспорт пен импортты лицензиялау сондай-ақ Қазақстан Республикасында-ғы импорт пен экспорт тауарларды
лицензиялау бойынша Тәртіппен ретте-леді.
Лицензияны алу лицензиялауға жататын шығарылатын және әкелінетін тауарлар
санатының әрқайсысы үшін міндетті рәсімдеу болып табылады.
Слайд 17Лицензиялауды енгізудің себептері
Тауарды экспорттаған кездегі лицензиялаудың негізгі мақсаты – тауардың шетке
шығарылуын шектеу. Тауар экспортына лицензияны енгізу – ішкі нарықты қорғау себебінен және шет
елге қымбат тауарларды шығарумен байланысты шектеулер.
Импортталатын тауарларды лицензиялау ішкі нарықты қорғау үшін сандық шектеуді қолданбай жекелеген тауар түрлерін шектеу және мемлекеттік қауіпсіздік пен тәртіпті қамтамасыз ету мақсатын қояды.
Слайд 18Лицензияның бірнеше түрі бар:
І. Бір реттік лицензия — елге енгізуге
немесе шығаруға 1 жыл мерзімге жазбаша түрде рұқсат ету, ол
Үкіметпен нақты бір фирмаға, сыртқы сауда келісім шартын жүзеге асыру үшін беріледі.
2. Генералды лицензия — келісім шарт санына шектеу салынбайтын 1 жыл ішінде елге тауарды енгізуге немесе шыаруға рұқсат ету. Ол тауардың шектелмеген мөлшерін елге енгізуге құқық береді.
Слайд 19З. Глобалді лицензия — белгілі бір тауарды белгілі уақыт аралығында
саны мен бағасын шектемей, әлемнің кез-келген еліне енгізуге рұқсат етеді.
4.
Автоматты лицензия – экспорттау-шы немесе импорттаушыдан өтінім келгеннен кейін бірден берілетін рұқсат.
Слайд 20Ерікті шектеу
Экспорттың «еркін» шектеулерінің мәні - қандай да бір тауарды,
қандай да бір елге экспорттауды шектеу бойынша міндеттерді сауда әріптестерінің
өз қарамағына алуына күштеу.
Іс жүзінде мұндай экспорттық шектеулер импорттаушы елдің саяси қысымы нәтижесінде немесе неғұрлым қатаң протекционистик шараларды қолдану қаупінің әсерінен енгізіледі.
Слайд 22МЕМЛЕКЕТТІК САТЫП АЛУЛАР МЕН ЖЕРГІЛІКТІ КОМПОНЕНТТЕРДІ ҚОЛДАНУДЫ ТАЛАП ЕТУ
Мемлекеттік сатып
алулар – мемлекеттік органдарды белгілі бір тауарларды ұлттық фирмалардан ғана
сатып алуға міндеттейтін сауда саясатының жасырын әдісі.
Жергілікті компоненттерді қолдануды талап ету – ішкі нарыққа арналған соңғы өнімнің өндірісінде ұлттық өндірушілердің үлесін белгілейтін сауда саясатының жасырын әдісі.
Слайд 23Халықаралық саудадағы техникалық тосқауылдар.
Техникалық тосқауылдар — бұл мемлекеттің бақылау
және шектеу бойынша барлық шаралары, олар шетелден тауарды енгізуге кедергі
жасаушы құрал ретінде қолданылуы мүмкін тауардың техникалық параметрлері-нің талаптарымен байланысты. Техникалық тосқауылдар стандарттар, техникалық нормалар мен тәртіптер, қаптау талаптары түрінде болуы мүмкін.
Слайд 24ҚР САлықтары
Қазақстан аумағына тауарларды импорттау кезінде салық заңнамасына сәйкес, қосылған құнға салық
түрінде бюджетке есептеулер қарастырыл-ған. (ҚҚС). Салық түсетін импорт бойынша ҚҚС мөлшерлеме салық
түсетін импорт мөлшерінен 13 % тең.
Экспортқа қатысты, экспортқа тауарлардың жүзеге асуы бойынша, айналым-ға нөль ақысында салық түседі.
Слайд 25Мемлекеттік монополия және эмбарго
Мемлекеттік монополия тек мемлекет қана экспорттық-импортық операцияларды
жүргізу құқығына ие екендігін білдіреді.
Сауда эмбаргосы қандай да бір
елге тауар енгізуге немесе қандай да бір елден тауар шығаруға мемлекет тарапынан тыйым салуды білдіреді.
Слайд 27Субсидия
Субсидия — ұлттық өндірушілерге көмек көрсету үшін және импорттың жанама
дискриминациясына бағытталған ақшалай төлем.
Слайд 28Демпинг
Демпинг — бұл экспорттаушының тауарды шетел нарығында ішкі нарықтық бағадан
төменірек бағаға өткізуі.
Слайд 29Протекционизм бойынша ҚР заңнамасы
Импортталатын тауарлар тарапынан қазақстандық өндірушілерді бәсекелестіктен қорғау мүмкіндігін ұсыну
мақсатында қорғау шаралары Қазақстан Республика-сының «Тауарлардың импортталуы кезінде ішкі нарықты қорғау шаралары туралы»,
«Демпингке қарсы шаралар жөнінде», «Субсидия мен өтем шаралары туралы» заңдарында қарастырылған.
Слайд 30Қорытынды
Қазіргі таңда мемлекеттер сыртқы сауданы реттеуде тарифтік және бейтарифтік әдістерді
қолданады. Бейтарифтік әдістерге мөлшерлік, қаржылық, жасырын шектеулер жатады. Олар арқылы
мемлекет ұлттық өндірушілерді шетелдік бәсекеден қорғайды, ішкі сұраныс пен ұсынысты реттеп отырады. Бұдан біз бейтарифтік әдістердің экономиканы тұрақтандырудағы маңыздылығын көреміз.
Слайд 31Пайдаланылған Әдебиеттер:
1. А. Киреев «Международная экономика», глава 7, стр 232.
2.
Интернет-көз: Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің «KAZNEX INVEST»
экспорт және инвестициялар ұлттық агенттігі» АҚ–ныңресми сайты/Қызмет бағыттары/экспорт/заңнама/Ішкі сауданы реттейтін қазақстандық заңнама-http://www.kaznexinvest.kz/kz/napr/export/zakon/vn_torg.php
3. Интернет-көз: Международная торговля http://www.studfiles.ru/dir/cat29/subj1234/file17627/view165394/page3.html