Тақырыбы: Күйістілер дикроцелиозы

қ.п.м.а Ахметова Г.Д

Кіріспе
Дикроцелиозбен үй және жабайы

жануарлардың көптеген түрлері, әсіресе күйіс малы және кеміргіштер ауырады. Адамға да дикроцелий құрттары өте қауіпті. Дикроцелиозға шалдыққан мал арықтап, ет - сүт, жүн өнімі төмендейді, кейде тіпті өлімге де ұшырайды. Зақымданған мал бауыры, әдетте тамаққа жарамсыз. Соpғыш құрттар бауырдың өт жолымен мен өт қалтасында тіршілік етеді.

тұрқы 0,5 – 1,5 см) жіңішке, өте ұсақ, қандауыр (ланцет)

тәрізді құрттар. Бұл гельминттердің артқы жағы доғалдау, ал алдыңғы жағы сүйірлеу келеді. Денесінің алдыңғы бөлігінде көлемі біркелкі ауыз және құрсақ емізіктері сорғыштары орналасқан. Солардың қатарында, яғни құрсақ сорғышына жақын, қалақшаға ұқсас, екі еркек жыныс бездері жайғасқан. Дикроцелийдің қалған 2-3 бөлігіне жуығын, уақ қоңыр түсті жұмыртқаға толы жатыр алып жатады.

Жыныс тесігі
5. Құрсақ сорғышы
6. Аталық жыныс бездері
7. Жұмыртқалық
8. Ұрық

қабылдағышы
9. Аналық жыныс бездері

мол жайылымда дикроцелийдің аралық иелері құрлық ұлулар, сондай ақ қосымша

иелері құмырсқалар жиі кездеседі. Дикроцелий жұмыртқалары ыстық суыққа өте төзімді. Ұлулар мен құмырсқа денесінде құрт ұрпақтары үш жылдай сақталады. Цисталар қар астында да өлмей қастап шыға алады. Қазақстанның барлық таулы, тау бөктерлі, әсіресе Оңт., Оңт. Шығ. Кең етек алған. Аурудың өршуі жаз және күз айларында айқын байқалады.

Эпизоотологиясы

санына байланысты. Ауырған малда паренхиматоздық және интерстициалды гепатиттің белгілері байқалады.

Бауыр біртіндеп ісіне бастайды, өт жолдары қабынып, жараланады (цирроз). Мұның салдарынан ащы ішекке өт құйылмайды, асқорыту қызметі бұзылады: малдың іші өтеді, уланады. Саулықтардың туу нашарлап, басқа ауруларға қарсы тұру қабілеті төмендейді.

Егер бауырда жүздеген, мыңдаған құрт болса, мал қатты ауырады және

дерт белгілері айқын көрінеді. Дикроцелиоз созылмалы түрде өрбиді, клиникалық белгілері көбінесе ересек қойларды байқалады. Мал жем шөпке қарамайды, өоңы төмендейді, арықтайды, тамағында, кеудесінде жалқаяқ ісік пайда болады, бауыр көлемі ұлғаяды, кейде іші өтеді, көзге көрінетін кіл. қабықтар ақсарғыштанады.

үлкейіп, қабыршығы ақтаңдақтанады. Өт жолдары кеңейіп, жолақтанады. Өт қалтасы кернеген

қоңыр жасыл өтке және құрттарға толы.

Малдың тік ішегінен 5-10 г нәжіс алып, оны бірнеше

кіші стаканға бөліп, үстіне су қосып, шыны таяқшамен жақсылап араластырады, тұндырып, бетіндегі суын төгіп төгіп тастап, тұнбаны натрий сульфатының қаныққан ерітіндісімен әбден араластырады. Ерітіндіні меншікті салмағы 1,400 -1,415 – тең, сондықтан меншікті салмағы бұдан жеңіл паразит жұмыртқалары сұйық бетіне қалқып шығады. Дикроцелий жұмыртқалары өте уақ (көлемі 0,038 – 0,045*0,022 – 0,030 мм шамасында), кескіні сопақ, сыртқы қабықшасы қалың, қоңыр түсті келеді, ішінде қалыптасқан ұрпағы мирацидий бар.

онша қиын емес. Ол үшін өт қалтасы мойынының тұсынан бауырдың

ішкі бетін тереңдетіп көлденең кеседі, кесіктің ернеулерін саусақпен сәл қысып сығады, осы сәтте өт жолдарынан сорғыштар шыға бастайды. Кейде олар көріне қоймайды, сондықтан тексеруді жарығы мол жерде жасау керек. Құрттар табыла қоймаса, онда бауырды түбі ақ ыдысқа салып, бөлшектеп тіліп, қолмен ыдыратып езеді, сумен бірнеше дүркін шайып, кесектерін алып тастайды. Тұнба тазарған кезде шөккен дикроцелийлер оңай көрінеді.

ірі қараға 0,4 – 0,5 г/кг мөлшерінде, жеке жеке береді,

немесе тартылған жемге араластырып жегізеді. Әрбір дәрілеу аралығына 1 ай үзіліс жасайды.
Гексихол
5%-ды клозантелден тұратын препараттар (роленол, клозантекс) 1 мл 10 кг салмаққа бұлшық етке егіледі.
Сульфен
Фазинекс

Шығ. Қазақстанда шілдеде, ақпанда, тамызда жасаған дұрыс.
Малды құмырсқа илеуі

маңайына, әсіресе таңсәріде, сондай - ақ кешке қарай жаймаған жөн.
Аурудың алдын алудың тағы бір жолы сорғыштың аралық және қосымша иелерінің тұрақты мекен қоныстарын түбегейді өзгерту. Бұл үшін жайылымдағы тастарды теріп алып, өткен жылғы ескі шөппен қоса, тал томар шоғырларын өртеп жібереді, жерді жыртып, мәдени өсімдіктерді егеді. Өрістерді бауыраяқтыларды жою мақсатымен, ол жерге тауықтар жіберуге болады.

әсіресе күйіс малы және кеміргіштер ауырады. Адамға да дикроцелий құрттары

өте қауіпті. Дикроцелиозға шалдыққан мал арықтап, ет - сүт, жүн өнімі төмендейді, кейде тіпті өлімге де ұшырайды. Дикроцелиоз кездесетін шаруашылықта малды міндетті түрде дегельминтизациялап отыру керек. Малды құмырсқа илеуі маңайына, әсіресе таңсәріде, сондай ақ кешке қарай жаймаған жөн. Өрістегі бауыраяқтыларды жою мақсатымен, ол жерге тауықтар жіберуге болады.

Алматы: ЖШС РПБК “Дәуір’”, 2011. -480 бет, ISBN 978-601-217-180-8
Мухаметалин

Қ. Малдың паразит аурулары. - Алматы, Қайнар, 1973.
Абуладзе К.И. Паразитология и инвазионные болезни сельскохозяйственных животных. - М., ВО Агропромиздат, 1990.
Демидов Н.В., Гельминтозы животных . Справочник. – М., Агропромиздат, 1987.
Ғаламтор желілері (суреттер)