тақырыбы: ТАС ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

млн. – 12 мың жыл
мезолит (орта тас ғасыры) –
б.з.б.

12– 5 мың жыл;
неолит (жаңа тас ғасыры)-
б.з.б. 5 мың жыл – б.з.д. III–II мыңж.
Ежелгі тас дәуірі адамзат тарихындағы ең ұзаққа созылған және аса маңызды кезеңдердің бірі болып табылады.

жабайы өсетін дәндерді жеміс – жидектерді жинап жануарларды аулаған. Ежелгі

тас дәуіріндегі адамдардың қоғамдық ұйымы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. Оның бастапқы кезеңі алғашқы төбыр-бірлесіп қорғану және шабуыл жасау, аң аулау және жиын терін үшіп бірлесу болды.

өтті. Археологияда қабылданған кезеңдерге сәйкес адамзат тарихы тас, қола және

темір дәуірлеріне бөлінеді.
Адам баласынының ең алғашқы еңбек құралдары тастан жасалған. Осыған байланысты алғашқы тарихи кезең тас ғасыры деп аталған.

Ежелгі
Б.з.д. 800 мың. –
140 мың.
мәдениеттері:
олдувай
ашель
Мәдениеттері:
ориньяк
солютре
мадлен
Тұрақтары:

Арыстанды
Шахбағатасай
Тәңірқазған
Бөріқазған
Ақкөл

Тұрақтары:
Ащысай
Батпақ
Қарабас
Қанай
Шідерті

орта
Б.з.д.140 мың. –
40-35 мың.

Тұрақтары:
Тоқалы
Обалысай
Ақкөл
Алғабас
Ақтоғай

Сондықтан Казақстанда субтропиктік ормандар болған.
Осы кездегі Қазақстан жерін мекендеген жануарлар:

өзен, көлдердің жағасында пілдер, шалғында жылқылар, таулы жерлерде аюлар, мамонттар, бұғылар, бизондар, тауларда арқарлар, тауешкілер т.с.с. Б.з.б. 100-80 мың жыл бұрын ауа райы құрт өзгерген. Осы кезде Қазақстанда ұзаққа созылған ауа райының суытуы басталған. Барлық тауларды мұз басқан. Бұл суық мерзім б.з.б. 12-5 мың жылдарға дейін созылған.

Алғашқы адамдар Қаратау жотасы мен Қарасу тұрағында мекендеген.
Алғашқы адамдардың айналысқан

істері: аң аулау, терімшілік.
Алғашқы адамдар баспанасы: табиғи үңгірлер, үңгіме қуыс, тау шатқалдары т.б.
Адамдар табиғаттың дүлей күшіне қарсы тұру үшін, бірігіп аң аулап тіршілік етіп қиындықты жеңу ұшін топпен өмір сүрді.

дамуымен, мәдениеті дамуының жаңакезеңі болуымен ерекшенеледі.
Орта палеолитте Қазақ даласындағы жер

құрылымында күшті тектоникалық (құрылу, өзгеру процестері–грек сөзі) қозғалыстар болып өтті. Соның нәтежесінде таулар, төбелер пайда болып, жерді екі рет топан суы басты. Солтүстік Мұзды мұхиттың суы көтеріліп, ол Қазақстан жеріне дейін келді. Орталық Қазақстанда жер деңгейі 500 метрге дейін көтерілді. Бірнеше мың жылдардан кейін Оңтүстікте басталған мұздардың еруіне байланысты Қазақстан жерінде құмды, шөлді, суы тапшы жерлер пайда болды. Өзеңдердің қазіргі арналары қалыптаса бастады.

негізінен, нуклеуістен (тастан) жасалды. Пышақ, қару ретінде үшкір тас, ағаш,

тері өңдеу үшін қырғыш тас пайдаланылды.
Археологиялық ескерткіштер Оңтүстік Қазақстандағы Топалы шатқалы мен Қызылрысбек тұрағынан таблыған заттар: үшкір тас, қырғыш т.б.

ру өзара қандас туыстығы арқылы біріккен және шешелері жағынан шыққан

тегі бір адамдардың экзогамиялық тобы болды.

Рулық қауымдар барлық жерлерде алдымен отбасының қамқоршысы, бала өсіруші ана төңірігінде топтасты, осыған байланысты әйелдер алғашқы қауымда үстемдік жасады, мұның өзі аналық – матриархаттық дәуір деп аталды

Енді орташа және ұсақ аңдарды аулау үшін жетілдірілген жаңа құралдар

қажет болды. Аңшылар қолдарына қару алып, тамақ іздеп, ұсақ сапар шекті. Әр түрлі іске қолданылатын еңбек құралдары пайда болды. Соңғы палеолитте Қазақстан жерінде адамзат қоғамының үздіксіз ілгері дамып отырғаннын көрсетеді.

маңы – Тұран аймағы
Тұрақтар:
Дұзбай
Селети
Ерейментау
Шахбағатасай
Мезолит дәуірі (б.з.б. 12-5 мың

жылдықтар).
Кейінгі палеолит дәуірінен кейін орта тас дәуірі (грекше «мезос» — орта деген сөзден шыққын) мезолит дәуірі келді. Бұл дәуір тарих ғылымында өте аз зерттелгендіктен, осы дәуірдің ескерткіштері Қазақстан жерінен аз табылған.

Садақ пен жебенің ойлап табылуы өндіргіш күштер дамуында шын мәнінде

революция еді. Сайып келгенде бұл ежелгі адамның шаруашылық өміріндегі түбірлі өзгерістерге жеткізді. Садақ пен жебеден басқа осы кезде микролиттер- ұшбұрыш, ромб, трапеция, сегмент тәрізді ұсақ қалақтар пайда болды.

V –III мыңж.
Мәдениеттері:
Қараүңгір Атбасар
Тюлуз Маханжар
Оюклы
Тұрақтары: Сарықамыс, Құлсары, Атбасар, Қараүңгір, Барыбас
Алғашқы

қоғамдық еңбек бөлінісі

терімшіліктің орнына келген өндіруші шаруашылыққа негіз болған мал шаруашылы мен

егіншіліктің шығуы болып табылады. Шаруашылықтың жаңа түрлері шығуының адамзат қоғамының дамыу үшін орасан зор маңызды болды, адамның еңбек кәсібінің саласын кеңейтті, сонымен қатар оның сипатын сапасы жағынан өзгертті. Өндіруші шаруашылықтың шығыу «неолиттік революция» деп аталды. Тамақ өндіруге, жеуге жарайтын өсімдіктерді саналы түрде өсіруге, жануарларды қолға үйретуге, өсіруге және іріктеуге көшу адамзат тарихында адамның от жағу өнерін меңгергенінен кейінгі асқан зор экономикалық революция болды

арамен кесу сияқты жаңа технологиялық әдістері шықты, бірте-бірте қиын өнделетін

тастар тұрмысқа, шаруашылыққа пайдаланылды, тас балталар, кетпендер, дән үккіштер, келілер, келсаптар жасала бастады.

Алматы. Т. 1, 1996.
Тағы рефераттар