Тақырып 12. Кәсіпкерлік мәдениеті 1. Кәсіпорындағы мәдениетінің мәні

мәдениетінің мәні. Кәсіпкерлік ұйымдардың мәдениеті
2. Кәсіпкерлік этика және этикет

3. Іскер адамның этикеті мен имиджі

тілінен аударғанда мәдениетті өсіру, тәрбиелеу, білім беру, дамыту, қадір-леу деп

түсінеді. Орыс тілі сөздігінде мәдениет ұғымының мәні С.И. Оже-гов ре-тінде берілген  адамдардың өндірістік, қоғамдық және рухани қажеттіліктер-дін жиынтығы.
Кәсіпкерлік мәдениет - бұл субъектілердің елдегі (қоғамда) қолданыстағы құ-қықтық нормаларға (заңдар, ережелер), іскерлік әдет-ғұрыптарға, этикалық және моральдық ережелерге сәйкес субъектілердің кәсіпкерлік қызметтің белгілі бір бекітілген қағидалары, әдістері, әдістерінің жиынтығы; өркениетті бизнесті жүзе-ге асырудағы мінез-құлық стандарттары.
Кәсіпкерлік, кәсіпкерлік белсенділік элементтері:
1. Заңдылық.
2. Міндеттемелер мен міндеттерді қатаң орындау .
3. Өз субъектілерінің бизнесті адал жүргізу .
Кәсіпкерлік мәдениеті келесі қатынастарды қамтиды:
- мемлекет;  - қызметкерлер;  - басқа шаруашылық субъектілері.
- қоғам;  - серіктестер;
- тұтынушылар;  - бәсекелестер;
Кәсіпкерлік мәдениеттің қалыптасуы келесі факторлармен анықталады:
- өркениетті сыртқы кәсіпкерлік орта;
- қоғамдық және мемлекеттік менталитет;

мен жауапкершілігін белгілейтін нақты істейтін құқықтық нормалар;
- кәсіпкердің

өзі және корпоративті мәдениет.
Кәсіпкерлік мәдениеті мыналарға байланысты:
- кәсіпкерлік ұйымдардың мәдениетін қалыптастыру;
- кәсіпкерлер өздерінің мәдениеті;
- кәсіпкерлік этикасы;
- іскерлік этикет және басқа да көптеген элементтері.
Ұйымның мәдениетін әдетте келесі ішкі факторлармен анықталаы:
- бизнеспен іске асырылған кәсіпкерлік қызмет тің пәні;
- кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру;
- фирма иесі мен қызметкерлердің ынтасы;
- басқарушылық мәдениеттің деңгейі, басшылар мен қызметкерлер арасындағы қарым-қатынас механизмі;
- нарықта жетекші позицияларды алуға ықпал ететін басқарудың арнайы стилінің болуы;
- қызметкерлердің олардың ұйымның нәтижелеріне толық қатысуы туралы хабардар болуына ықпал ететін жағдай жасау;
- компания ұмтылатын құндылықтар туралы анық, анықталған құндылықтар жиынтығының болуы;
- басшылардың, менеджерлер мен қызметкерлердің жоғары кәсіби құзіреттілігі

жауапкершілікті өз мойнына алуы;
- тиісті материалдық сыйақымен қызметкерлердің

жоғары сапалы және қарқынды жұмысына қол жеткізу;
- фирманың ұсынылатын тауарлар мен қызметтердің жоғары тиімділігі мен сапасына бағыттау;
- клиенттерге жақсы ұйымдастырылған қызмет көрсету;
- жоғары өндіріс мәдениеті, тауарлар мен қызметтер сапасының қажетті деңгей-ін қамтамасыз ететін жаңа технологияларды енгізу;
- қажетті санитарлық-гигиеналық және қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау;
- ұйымда салауатты моральдық климатты қамтамасыз ету және т.б.
Кәсіпкерлік ұйымның мәдениетінің пайда болуы және оны одан әрі қалыптас-тыру келесідей көрініс береді (сурет).

- бұл адамдардың мінез-құлқының жалпыға бірдей міндетті ережелерін қосқандағы моральдық-этикалық нормалардың

жүйесі.
Кәсіпкерлік қызмет, қабілетті азаматтардың кез-келген экономикалық, экономи-калық және кәсіптік қызметі сияқты, заңды және этикалық критерийлерге, нор-маларға, мінез-құлық ережелеріне, ауытқушылық бизнес субъектілеріне жағым-сыз салдармен қауіп төндіреді.
Кәсіпкерліктегі этикалық нормалар - бұл нарықтың, нақты тұтынушылардың, қоғамның және мемлекеттің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, эко-номиканың әртүрлі салаларында кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтар-дың мінез-құлық белгілерінің жиынтығы.
Азаматтардың мінез-құлқының жалпы этикалық нормаларына байланысты кәсіпкерлік этика келесі ұғымдармен тығыз байланысты:
- адалдық;  - атақұмарлық;  - ащы тілдік;
- ар - намысшылдық;  - кек;
- бедел;  - ұятсыздық;  - арамдық;
- бекзаттық;  - екіжүзділік;  - дөрекілік және т.б.
- сыпайылық;  - табалаушылық;
Кейбір ұғымдар позитивті (позитивті) принциптермен және мінез-құлықтар-мен, ал басқалары теріс (теріс) ережелермен байланысты.

принциптер:
- іске асырудың жалпы қағидаттары бойынша:

* қауіпті;  * жаңашыл;
* иновациялық;  * білікті;
* заңды;  * адал кәсіпкерлік.
Кәсіпкерлік этика келесі категорияларда көрінеді:
- берген сөзін ұстау;
- қабылданған міндеттемелер;
- міндеттемелерді орындамағаны үшін моральдық жауапкершілік.
Кәсіпкерлер этикасын зерттеушілер өркениетті кәсіпкердің жалпы этикалық нормаларын қалыптастырды:
- ол өз қызметінің тек өзіне ғана емес, сонымен қатар басқаларға да, қоғамға да пайдалы екендігіне сенімді;
- оның айналасындағы адамдар қалай жұмыс істеуді қалайтындығы және біле-тіндігі, кәсіпкермен бірге өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылатындығы;
- өз ісіне сенеді, оны тартымды шығармашылық деп санайды, бизнесті өнер ретінде қарастырады;
- бәсекелестіктің қажеттілігін түсінеді, бірақ ынтымақтастықтың да қажеттіліг-ін түсінеді;
- өзін тұлға ретінде, ал кез-келген адамды өзіндей құрметтейді;

тәртіпті, заңдарды құрметтейді;
- өзіне ғана емес, басқаларға да

сенеді, кәсібилік пен біліктілікті құрметтейді;
- білім, ғылым мен технологияны, мәдениетті бағалайды, экологиялық стандарттарға сәйкес келеді;
- инновацияларды енгізуге ұмтылады;
- дұрыс шешім қабылдау үшін жауапкершілікті бағынышты адамдарға жүктемейді;
- басқа адамдардың кемшіліктеріне шыдай білу;
- өз мақсаттарын қызметкерлердің жеке мақсаттарымен үйлестіреді;
- ешкімді қорламайды.
Дұрыс мінез-құлық дағдыларын игеру үшін сіз мыналарды сақтауыңыз керек:
- ұсыну және танысу ережелері;
- іскерлік байланыстарды жүргізу ережелері;
- келіссөздер кезінде мінез-құлық ережелері;
- сыртқы түріне, әдет-ғұрпына, іскери киімге қойылатын талаптар;
- сөйлеуге қойылатын талаптар;
- іскери этиканың ажырамас бөлігі болып табылатын ресми құжаттар мен іскер-лік этикеттің басқа элементтерінің мәдениеті.

оның сыртқы көріністерін сыртқы әлеммен, басқа кәсіпкерлермен, бәсекелестермен, қызметкерлермен, кәсіпкер

тек өз ісін жүргізу-мен ғана емес, кез-келген байланыста болатын барлық адамдармен реттейтін кә-сіпкерлік мінез-құлық ережелерінің жиынтығы. өмірлік жағдай.
Имидж (ағылш. image - бейне) деп басқаларға белгілі бір әсер ететін құндылық белгілері мен ерекшеліктерін ажырататын іскер тұлғаның (ұйымның) қалыптас-қан бейнесін түсіну керек.
Имидж адамның жеке қарым-қатынастары барысында, айналасындағылардың пікірлеріне сүйене отырып қалыптасады.
Көптеген жеке тұлғалар табиғитан тартымды бейнеге ие болады, сүйкімділікпен сипатталады. Басқа адамдардың алғашқы әсерлері олардың сыртқы деректеріне негізделген. Сыртқы тартымдылықтың болмауы қолайлы имиджді құруға кедергі жасамауы керек. Сүйкімділік (шарм) - бұл сенімділіктің толықтығы, адамдарға деген жан бейімділігі.
Имидж келесі қасиеттерге ие болады:
• имидж - жеке тұлға деңгейінде болмайды, яғни объект кез-келген топқа белгі-лі болуы керек - серіктестер, тұтынушылар, тапсырыс берушілер және т.б.;
• жағымды имидж нақты мекен-жайға ие болуы, өзіне деген қызығушылығын оятып, серіктестердің белгілі бір тобын тарта алуы керек;

жеке адамдардың да, бүкіл топтардың қызметіне де әсер ете алады;

• имидж серпінді, оның атрибуттары өзгереді, өзгеруіне сәйкес түрін өзгереді;
• имидж икемді, тез өзгеруі керек, экономикалық, психологиялық, әлеуметтік жағдайларға үндесу беруі керек;
• имидж нақты болуы керек (шынымен сәйкес немесе осындай әсер қалдыруы керек), әйтпесе имджге сенбейді және ол мақсатқа жетпейді.
Тартымды имидж үшін бәрі маңызды - сөйлеу мәні, киіну әдісі және кеңсенің ішкі көрінісі. Нашар талғамы бар адамға жағымды әсерге сену қиын. Өзіне деген сенімділік және стереотипті мінез-құлық тануға және достық қарым-қатынас жа-сауға қызығушылық танытатын басқа адамдардың қабылдауына теріс әсер етеді.
Әдепті адамның мінез-құлық кодексі төрт негізгі ережесін қосады:
- сыпайылық;  - шынайы болу;  - абырой, әдептілік .
Әлеуетті серіктестің ұнамды жақсы жақтары:
- құзіреттілік;  - әдептілік;  - сенімділік .
Бұл қасиеттер іскерлік қарым-қатынас маңыздысын қамтамасыз етеді – олар-дың болжамдық , әріптеске сүйену қабілеттілігі, оның міндетілігінде сенімдік.
Көптеген жағдайларда имидж ол белгілі бір жағдайда шебер бағдарлаудың, мінез-құлық модельдің дұрыс таңдаудың нәтижесі - кейіптің қандай да бір түрін жасауға бағытталған белгілердің (сөйлеу, сөйлеу емес, мінез-құлық) тұтас кешені.

болуға көмектесетін мінез-құлықты жаңғырту.
Мінез үлгісін дұрыс таңдау келесі

өлшемдерге негізделеді:
• моральдық мінсіздік (қоғамдағы субъективті моральдық тәжірибеге бейімділік үшін адалдық, әділеттілік және ар-ождан сияқты ұғымдарды түсіндіруге жалпы қабылданған тәсілдер бар);
• тұлғаның әрекет ететін немесе мән-жайына ұшырып қалған нақты жағдайды ескеру;
• адамның өз алдына қойған мақсат;
• нақты мінез-құлық моделін қолдануды маңызды мүмкіндіктерін өзін-өзі сынап бағалау.
Көптеген модельдердің ішінде арнайы зерттеу нысаны болып табылатындар бар. Бірінші кезегінде, бұл этикеттік модельдер (этикет).
Этикет - бұл адам қарым-қатынасының сыртқы көріністерін реттейтін мінез-құлық ережелерінің жиынтығы (басқалармен қарым-қатынас, тілдесу және сәлемдесу формалары, қоғамдық орындардағы мінез-құлық, әдеп және киім).
Этикет, тілдесу сияқты, іскерлік және бейресми деп бөлуге болады .
Іскерлік этикет адамдардың қызметтік міндеттерін орындаумен байланысты мінез-құлқын реттейді.
Бейресми емес (зайырлы) этикет бос уақыттағы тілдесу сферасы мен матери-алдық және рухани қажеттіліктерді (тамақтану кезінде, киім-кешек элементтерін

т.б.) қанағаттандыруда реттейді .
  Дипломатиялық хаттама және этикет ұқыптылық пен қатаңдықпен ерекше-ленеді.

Этикетке деген көзқарас тәрбиеге (адамгершілік әлеуметтенуге), этикалық тәрбиеге және жеке адамның моральдық қажеттіліктерін дамытуға байланысты.

Визит карточкасы
Визит карточкасы - жұқа картонның (немесе қалың қағаздың) кішкентай пара-ғы, онда оның иесі туралы негізгі ақпарат басылады.
Визит карточкалары Францияда алғаш рет 17 ғасырда пайда болды, ұқсас нәрсе ежелгі Қытайда болған. Бұл келудің өзіндік дәлелі ретінде болды. Өзінің қайтып келгенін, алғыс айтуын және т.с.с. жеке бару керек болды, ал иелері болмаған кезде визит карточкасы қалдырылған.
Келіп-кетудің себебі ретінде мүмкін болатын әртүрлі жағдайлардың 4 бұры-шында бас әріптердің белгілері бар визит карточкалары қолайлы және ыңғайлы болады. Мысалы,
«қ» - құттықтауды білдірді,
«к» - кету, демек, қоштасу визиті,
«с» - денсаулық жағдайы туралы сұрағысы келгенде,
«о» - ұзақ сапардан оралу.

Визиттік карточкаларды іскери қарым-қатынас элементтері ретінде дамыту ба-рысында олардың

екі маңызды міндеті анықталды: өкілдік және жазбаша хабарлама ретінде пайдалану .
Өкілдік міндетін орындау кезінде визит карточкаларының келесі түрлері бел-гілі:
1. Арнайы және өкілдік мақсаттағы, тегі, аты, жөні, фирманың толық атауы, лауазымы көрсетіледі, бірақ координаттары көрсетілмеген - мекен-жайы және те-лефон нөмірі. Мұндай визит карточкасы кездесу кезінде беріледі. Мекенжай мен телефонның болмауы карточканың иесі әңгімелесушімен байланысын жалғасты-руға ниеті жоқ екенін көрсетеді.
2. Стандартты визит карточкасы, онда тегі, аты, жөні, жұмыс орны, лауазымы, жұмыс телефоны, телефакс (телекс) көрсетіледі.
Иесінің өзіне ұсынылған адаммен тығыз қарым-қатынас орнатуға ниеттін ба-рын куәландырады. Стандартты визит карточкасындағы үй телефон нөмірін көбі-не үй кеңсесінде жұмыс істейтін шығармашылық кәсіптердің өкілдері көрсете-ді. Визит карточкасының бұл түрі тек қызмет көрсету саласында қолданылады.
3. Ұйым карточкасында (фирманың) мекен-жайы, телефоны, телефакс (телекс) көрсетіледі. Осындай карточкамен айтулы күндерге арналған құттықтаулар, сый-лықтар, гүлдер, кәдесыйлар жібереді.  Карточкада бірнеше телефондардың, ішкі

4. Бейресми тілдесуге арналған визит карточкалары, онда тегі, аты, жөні

көр-сетіледі, кейде - кәсіп, құрметті және академиялық атақтар, бірақ ресми мәртебе-ні көрсететін мәліметтерді көрсетпейді.
Бейресми тілдесу үшін визит карточкалардың бір түрі - ерлі-зайыптылардың бірлескен карточкалары немесе «отбасылық» карточкалар ерлі-зайыптылардың тегі, аты, жөні (әйелдің аты-жөні алдымен жазылады) көрсетіледі, сондай-ақ үй-дің мекен-жайы мен телефон нөмірі. Мұндай карталар ерлі-зайыптылар атынан ұсынылған және бірлескен бейресми кездесулерге жіберілген сыйлықтарға қолданылады.
Іскери карточкаларын безендіруде белгілі стандарттар қалыптасқан. Сонымен, фирма басшы қызметкердің аты карточканың ортасында, лауазымы - кіші шрифтпен, сол есімнің астында басылады. Фирманың атауы мен мекен-жайы төменгі сол бұршында орнатқызады. Телефон, телефакс нөмірі - төменгі оң жақта.
Басқарушылық лауазымға ие емес қызметкердің визит карточкасында ортасында фирманың атауы мен мекен-жайы, төменгі сол жақ бұрышында оның
аты, жөні, тегі жазылады. Төменгі оң жақта - телефон, факс нөмірі.
Мемлекеттік мекеме өкілінің карточкасында елтаңба бейнеленуі мүмкін, ал фирма қызметкерінің карточкасында - фирмалық эмблемасы .

Осы өлшемдерден ауытқулар жағымды болмайді - үлкен карточкалар стандартты «визитница»

(визиткардтар) және арнайы әмияндардың қалтасына сыймайды.
Симпозиумдар, конференциялар және т.б. сияқты іс-шараларды өткізу кезін-де олар үлкен визит карточкаларды пайдаланады - бейдждер, онда тұлғаның аты, тегі, ғылыми атағы, лауазымы, ұйымы, оқу орны немесе ғылыми орталығы көр-сетіледі. Бейдждер кеуденің сол жағына ілінеді және іс-шаралар болатын ғимаратта ғана киіледі.
Жазбаша хабарлама функциясын орындау кезінде халықаралық протоколда орнатылған белгілер (тиісті француз сөздерінің бас әріптері) визит карточканың жоғарғы сол жақ немесе төменгі бұрышында, карточканы жіберу себебін көрсетеді, атап айтқанда:
Pf - мерекелік құттықтаулар (pfNA - Жаңа жылдық құттықтаулар);
р.р.с. - при прощании вместо личного визита (например, в случае длительного отпуска или окончательного отъезда из страны пребывания).
P.r. - ризашылық білдіру;
p.f.c. - таныстыққа қанағаттанушылық білдіру;
р.с.  - көңіл айту;
р.р.р.  - көмек көрсетуге дайын көңіл айту;
р.р.  - сырттай қатысу үшін;

демалыста немесе қабылдаушы елден түпкілікті кету жағдайында).
р.г., р.р.с.

әріптерімен жазылған визит карточкаларда жалпы жауап бермейді. р.с., p.f., р.р.р. әріптерімен визит карточкаларына жауап ретінде р.г. әріптерімен жазылған өз визит карточкасын жібереді, яғни алғыс білдіреді. р.р. қысқартулары бар визит карточкасына жауап ретінде ұсынылатын адамға қолтаңбасы жоқ визит карточкасы жіберіледі. Бұл таныстыру қабылданып, жеке байланыстар орнатыла алатындығын білдіреді.
Визит карточкаларда басқа жазулар болуы мүмкін, ана тілі немесе шет тілдерін-дегі қысқа хабарламалар. Мұндай жағдайда мәтін үшінші табарынан жазылады, қолы қойылмайды.
Визит карточкасымен гүлдер, сыйлықтар және т.б. жіберіледі. Егер визит кар-точкасы сыйлыққа тіркелген болса, ол сыйлық қорабына немесе гүл шоқтарына салынады. Егер жерлеу рәсіміне гүлдер жіберілсе, картаочкада ешқандай тіркеу болмайды.
Визит карточкасын кейде бейресми қабылдауға (таңғы ас, ланч, коктейль және т.б.) шақыру ретінде пайдаланылады. Бұл жағдайда жоғарғы жағында шақырылған кәсінің тегі, аты, жөні жазылады, ал төменде - қабылдау орны, күні және уақыты.
Мекенжайды өзгерткен кезде жаңа визит карточкасы ескімен бірге таныстары-ңызға пошта арқылы жіберіледі. Визит карточкаларына ешқашан қол қойылмай-

оң жақта бүгіледі (бүгілген бұрыш жеке келіп-кету); жіберілген визиткалар бүгілмейді.

Визит карточкалар алынғаннан кейін 24 сағат ішінде визит карточкасымен жау-ап беріледі.
Визиткалармен алмасу - іскери серіктестермен алғашқы жеке кездесудің мін-детті атрибуты болып табылады. Танысқан кезде біріншісі болып дәрежесі кіші дәрежесі үлкен кісіге визит карточкасын ұсынады, егер әлеуметтік мәртебе тең және бейресми қарым-қатынаста болса, жасы бойынша кіші жасы үлкен кісіге взит карточкасын ұсынады. Шетелдік серіктестермен іскерлік кездесуде бірінші болып иелері визит карточкаларын береді. Визит карточкалармен алмасу делега-цияның ең аға мүшелерінен бастап, қатаң рангісіне сәйкес жүзеге асырыла-ды. Визит карточкасын берген кезде, өзінің тегін дауыстап айтады, алғаннан кейін - ұсынған адамның тегін. Бұл дұрыс айтылмауды болдырмау үшін.
Визит карточкаларды ұсыну кезінде жеңіл бас июмен алмасу қабылданады. Таяу Шығыс елдерінің өкілдері картаны оң қолдарымен, Азия елдерінде, әсіресе Жапонияда - екі қолымен беруге қабылданады. Визит карточкалары оң қолмен немесе екі қолмен қабылданады.
Сәлемдесу мен таныстыру этикеті - адамдарға деген қарым-қатынастың сыртқы көріністеріне қатысты алғашқы тұлғааралық қарым-қатынас ережелері-нің жиынтығы.

байланысатын адамдардың жынысына, жасына және жағдайына, сондай-ақ олар топта немесе

жалғыз болуына байланысты.
Сәлемдесудің қол ұстасу сияқты элементі ежелден келе жатқан, қолында қару-дың жоқтығын көрсетті. Қазіргі уақытта қол ұстасу - бұл адамдардың бір-біріне деген қарым-қатынасының өте жауапты көрінісі және табиғатпен үйлескенде әдептілік қажет.
Кез келген қызметкерге арналған «бірінші қадамның» құқықтары мен міндетте-рі келесі слайдтағы кестеде көрсетілген .
Амандасу және қоштасу кезінде, «Сәлематсыз ба», «Қайырлы күн» және «Қош болыңыз» деген сөздерден басқа, сөйлесіп жатқан адамның атын, жөнін, әсіресе ол сізге бағынышты болса, қосқан жөн.
Егер сұхбаттасудың жағдайы мен уақыттық мүмкіндігі болса, бейтарап сөйлем-дермен алмасу мүмкін: «Қалайсыз?» - «Рахмет жақсы. Мен сіздердің жақсы екен-деріңізге үміттенемін» - «Рахмет, иә». Вербалды этикет сонымен қатар әртүрлі психологиялық әдістерді қолдануға мүмкіндік береді, мысалы, сөздерді бөлу формалары және қарым-қатынасты қысқаша бағалау. Бұл ауызша тіркестер: «Сәттілік», «Мен сізге сәттілік тілеймін», «Кездескеніме өте жақсы болды».
Комплименттер іскер адамдардың сөйлеу этикетінде де өте маңызды - мақұл-дауды білдіретін сөздер, іс-әрекетке жағымды баға және іскери серіктестің ақыл-ойы. Бұл тұрғыдан алғанда комплимент - бұл жалған сөйлеу тетігі емес, сөйлеу

әйелмен қол алысу сәлемдесу немесе қоштасу ретінде қолданыла-ды. Әдетте, қол алысуды

әйел бастауы керек. Ережедегі ерекшелік - бұл ер адам жасы немесе ресми лауазымы бар әйелден әлдеқайда үлкен болған жағдай. Бұл жағдайда ол бірінші болып қолын бере алады.
Қол алысу әдеттегі дәстүрге айналғанмен, адамдардың бір-біріне деген көзқа-растарын жеткізе алады.
Бірінші нұсқа, сіз бұл адамның сізге үстемдік ететінін сезінесіз, яғни. сізді ба-қылауға тырысады және сіз онымен абай болуыңыз керек. Бұл оның қолының саусағыңызға қарағандықтан пайда болады және сіз қатты күшті сезіне-сіз. Әдетте мұндай адам қол ұстасуға бірінші болып қол жеткізеді.
Екінші нұсқа - адам алақанын жоғары қарайтын етіп қолын созады, осылайша ол сізге мойынсұнуға дайын екендігін және сіздің көшбасшылықты мойындай-тындығын түсінеді.
Үшінші нұсқа - қолдар бір-біріне параллель және еден жазықтығына қатысты тігінен қозғалады. Алақандар қысым да шамамен бірдей. Бұл теңдік, серіктестік қарым-қатынас.

2. Кәсіпкерлік мәдениетінің құрамдас бөліктері қандай?
3. Кәсіпкерлік

ұйым мәдениетінің мазмұны қандай?
4. Кәсіпкерлік этика дегеніміз не?
5. Іскерлік этикет дегеніміз не?
6. Іскер тұлға имиджінің мәні мен негізгі сипаттамалары?
7. Іскери мінез-құлықтың тиімді моделін таңдау үшін қандай өлшемдерді қолдану керек?
8. Іскерлік этикеттің мәні мен түрлері?
9. Іскерлік қатынастарда визит карточкаларының қандай түрлері қолданылады?
10. Визитка жасау туралы қандай ұсыныстарды білесіз?
11. Жазбаша хабарлама ретінде пайдаланылатын визит карточкасын пайдаланып қандай ақпаратты беруге болады?
12. Сәлемдесудің этикалық нормаларын анықтайтын негізгі ережелер қандай?
13. Іскери серіктестердің немесе қызметкерлердің бір-біріне сәлемдесуі мен таныстыруының ерекшелігін құрайтын қандай типтік жағдайлар бар?
14. Кез-келген қызметкердің амандасу немесе сыйлау кезінде құқықтары мен міндеттері неден көрінеді?
15. Іскер тұлғаның сыртқы келбетіне қойылатын жалпы талаптар қандай?