Слайд 1 Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Зоонозды инфекцияларға сипаттама
2.Бруцеллез(сарып), сібір жарасы, оба, туляремия:
қоздырғыштардың қасиеттері, эпидемиология сы,патогенезі,зертханалық диагностика әдістері,профилактикасы.
Зоонозды
инфекциялар
Дәріс
Слайд 2Студенттердің жалпы білім деңгейін тексеру.
1.Конвенсионды және аса қауіпті инфекциялар деп
неге атайды?
2.Зоонозды инфекцияларға жататын қоздырғыштарды атаңыз?
3.Зооантропонозды инфекциялар деп неге атайды?
4.Антропонозды
инфекциялар дегеніміз не?
Слайд 3Аса қауіпті инфекциялар
Аса қауіпті инфекцияларға –оба, туляремия, сібір жарасы, туляремия,
сап, тырысқақ жатқызылады.
Оба, туляремия, сібір жарасы, туляремия, сап –
зооантропоноздар.
Аса қауіпті инфекциялардың үш белгісі бар –
Өте жұқпалы.
Эпидемия және пандемия шақырады.
Ауыр инфекциялар туғызады. Өлімге ұшыратады.
Слайд 4Зооноздар деп аталуы олардың инфекция көзі жануарлар болады:үй жануарлары
және жабайы жануарлар.
Адамға әр түрлі жолдармен жұғады:зақымдалған
тағамды пайдаланғанда,жануарлардың жем суын беріп күткенде ,жануарларды сойғанда,етін бөлшектегенде,еттен және сүт өнімдерінен тағамдар даярлағанда жұғуы мүмкін.
Зооноздарға жатады:оба,туляремия, сібір жарасы,бруцеллез (сарып).
Осы инфекциялар аса қауіпті инфекцияларға жатқызылады.
Зооноздар
Слайд 5 Жұғу жолдары:
1. Алиментарлы
2. Ауа-тамшы
3. Контактілі (қарым-қатынас)
4. Трансмиссивті
Жануарлар өнімдері
шаң-тозаң арқылы
жарақат арқылы,қан сорғыш буын аяқты насекомдар
арқылы:
(кенелер,масалар,бүргелер)
Зооноздардың эпидемиологиясы
зооноз
Слайд 6Систематика және номенклатура
бруцеллез қоздырғышы
Слайд 7Ұсақ таяқша,кейде коккобактериялар.
Жағындыда ретсіз орналасқан.
Спорасы,талшықтары жоқ.
Нәзік капсуласы болады
Граммен
теріс боялады.
Бруцелланың морфологиялық ерекшеліктері.
Слайд 8Бруцеллалардың дақылдық қасиеттері
Слайд 9Бруцеллалардың биохимиялық және антигендік қасиеттері.
Слайд 10Бруцеллалардың патогенді факторлары.
Слайд 12Бруцеллездің
патогенезі мен клиникасының ерекшеліктері
Слайд 14Бруцеллелаларды тура және тура емес ИФР арқылы анықтауға болады.
1.Бактериологиялық:
зерттелетін материал:
қан,
зәр, сүйек кемігі, экссудат
бауыр қосылған ортаға себіу
Идентификациялау:
морфологиялық,
тинкториальді,
культуральді-биохимиялық
Антигенді қасиеттері бойынша.
2.Биологиялық:
теңіз шошқасын зақымдау
3.Серодиагностика
а) антигендерді анықтау (қаннан) ПГАР, преципитация және т.б.
б)антиденелерді анықтау: Хедльсон реакциясы, Райт (агглютинация реакциясы), ПГАР, ИФА және т.б..
4.Аллергиялық: бруцеллинмен тері байқауы -
Бюрне реакциясы
Бруцеллездің диагностика әдістері
Слайд 15Бруцеллездің алдын алу
Екпе –тірі әлсіретілген вакцина.
Рецидивтің алдын алу үшін
спецификалық
иммуноглобуллин.
Емдеу-этиотропты,кең әсер ету спектірі бар антибиотиктер.
Слайд 16 Морфологиясы
1. Таяқша, 3-5 мкм,шеті
«шорт кесілген»
2. Жағындыда екіден немесе тізбек құрып орналасады
3. Қозғалмайды
4. Капсуланы
адам организінде
түзеді
5. Спорасы сопақ,орталық орналасады
6. Граммен оңға боялады
Bacillaceae тұқымдасы
Түрі: Bacillus anthracis
Слайд 17
Сібір жарасы қоздыр
Ескі таза сібір жарасы бацилласынан дайындалған
жағынды.
Циль-Нильсенмен боялған (таяқша-көк, спорасы қызыл).
Спорасы орталық орналасқан.
Слайд 18СіБіР ЖАРАСЫ ҚОЗДЫРҒЫШЫ
Сібір жарасы қоз.
таяқшалары.
Спораның түзілуін
көруге болады.
Слайд 19
СіБіР ЖАРАСЫ ҚОЗДЫР
Таза дақылдан дайындалған жағынды-Сібір жарасы
қоздырғышының бацилласы –
Слайд 20ДАҚЫЛДЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Bacillus anthracis
Ортаға
талапшыл емес,
Тығыз орталарда R – форма-лы колония түзеді
колониясы
“арыстанның желкесі”тәрізді, S – формада -вирулентті емес.
Сорпада-мақтаның түйіндісі түрінде тұнба түзеді.
Факультативті анаэроб.
Слайд 21Bacillus anthracis
Протеолитикалық қасиеттері:
желатинді ұйыған қан
сары суын сұйылтады
сүтті алғашында ұйы-
тып және пептонизац-
Иялайды.
Сахаролитикалық қасиеттері:
глюкозаны, сахароза
ны, мальтозаны,
левул-
езаны, трегалозаны,
декстранды фермент-
тейді.
Биохимиялық
қасиеттері
Слайд 22Патогенді факторлары
Bacillus anthracis
Слайд 23Сібір жарасы ауруының эпидемиологиясы және клиникасы.Сібір жарасының тері формасы
1.Зақымдалу жолы
2.Ену
қақпасы (ошағы)
3.Клиникалық көрініс беруі
1.Қарым-қатынас (жануар өліктері,зақымдалған жануардың еті,терісі,жүні арқылы).
2.тері,шырышты
қабықша
3.Сібір жаралық карбункула ( некроз, серозды сұйықтық, қара жіпше)
Слайд 24 СІБІР ЖАРАСЫНЫҢ ТЕРІЛІК ТҮРІ
Терідегі сібір жаралық ошақ:
Оң жағында:
А)Везикуламен қоршалған қара орталық
Б) 8 күннен кейін: қара жіпше
Слайд 25Сібір жарасы Өкпелік формасы
1.Жұғу жолдары
2.Ену қақпасы (ошақ)
3.Клиникасы
1.Ауа-тамшы,ауа - шаң
2.Жоғарғы
тыныс алу жолдары,өкпе
3.Бронхо-пневмония, интоксикация, қан аралас қақырық ,окпе ісігі- летальді
жағдай
Слайд 26Сібір жарасы
Ішектік формасы
1.Жұғу жолдары
2.Ену қақпасы (локализациясы)
3.Клиникасы
1.Алиментарлы: ет, ауру жануардың
сүті
2.Асқазан –ішек жолдары
3.Интоксикация құбылысы,ішектің бұзылуы,ішектің геморрагиясы
л е т а л
ь д і жағдай
Слайд 271.Бактериоскопия:
карбункуладан жағынды, өліктегі матералдан жағынды-таңба, Граммен ,Ожешко әдісімен бояу (споралы
формалары)
2.Бактериологиялық ЕПА қоздырғыштың таза дақылын бөлу, пенициллин қосылған ортаға себу (“маржан моншақтары”)
3.Биологиялық әдіс: ақ тышқандарды зақымдау немесе теңіз шошқасын зақымдап.Ағзадан жағынды-таңба дайындау.
4.Серологиялық әдіс-зерттеу затынан(тері,жүн) Асколи реакциясының көмегімен сақиналы преципитация реакциясы
5.Аллергиялық: антраксинмен тері реакциясы
Лабораториялық
диагностика
Сібір жарасы
Слайд 28
Спецификалық профилактика
- тірі сібір жарасы вакцинасы- иммунитет 1 жыл
- жедел
профилактика- сібір жарасына қарсы иммуноглобулин
Спецификалық емес профилактика- Дер кезінде
анықтау және изоляциялау және науқасты емдеу, ветеринарлық шаралар жүргізу.
Профилактика
Сібір жарасы
Слайд 29Оба-инфекциялық ауру,жоғарғы интоксикациямен,лихорадка,лимфа түйіндерінің қабынуымен,септицемия және пневмонияның дамуымен жүретін ауру.Оба
эпидемиясы б.э.д 3-ші ғасырда пандемиялық сипат алды.Бірінші пандемия527-565 ж.Египетте,Эфиопияда Рим
империясы тұсында мыңдаған адам өмірін әкетті.2-ші пандемия 14-15-ші ғасырда қара өлім деп аталып,60 млн адам өмірін әкетті.3-ші пандемия Гонконгте 1894 басталды 10 млн адам өлді.40-шы жылдары Солтүстік Африкада соңғы эпидемия болды.1958-1979 жылдарда обаның 47 мың жағдайы тіркелді.Соңғысы Индияда 90-шы жылдары
О б а қ о з д ы р ғ ы ш ы
Слайд 30Бейнесурет «НЕАПОЛЬДЕ 1656 «
Қара өлімнің тигізген зардабы
(Муражайдағы бейнесурет Сан-Мартино, Неаполь.)
Ч У М А
Слайд 31Оба ауруы туралы кейбір тарихи деректер
1090 год, Киев. Қала
тұрғындарынөте қатыгез жағдай басты.Тұрғындардың басым көпшілігі өлімге ұшырады.
1570 год,
Новгород. Эпидемия халықтың жаппай тынышсыздығын тудырып,қатты үрейленген халық ауырып өлгендерді отқа жаға бастады.Сондағы адамдар өлген және ауырған адамдардан ауруды жұқтырып өздері де оыс ауру құрбандары болды.
1601-1609 жылдары,оба 35 ресей қалаларында таралды. Москваның өзінде 480 000 адам өлді.
XIX ғасырда Россияда обаның 15 кенеттен таралуы (вспышка) болдыбірнеше миллион адам өмірін әкетті.
Слайд 32Оба ауруы туралы кейбір тарихи деректер
ССРО обамен ауырғандардың саны
туралы деректердің ашылуы:
1917-1926 - 1956 адам
1927-1936 - 1037 адам
1937-1946 – 415 адам
1947-1956 - 53 адам
1957-1966 - 42 адам
1967-1976 - 30 адам
1977-1986 - 9 адам
1987-1989 - 5 адам
Жалпы 1917-ші 1989-жылға дейін обамен ауырғандар саны 3956 адам.Соның ішінде 3259 өлді.ХХ-шы ғасырдың ортасына қарай обамен ауырғандар санының азаюя байқалды.
Слайд 33Тұқымдасы: Enterobacteriaceae
Түрі: Yersinia pestis
Морфологиясы:
1.Сопақ пішіндегі таяқша,биполярлы боялған
2.Қозғалмайды
3.Спора түзбейді
4.Капсуласы
болады
5.Грам теріс
Слайд 35Обаның биологиялық қасиеттері
V және W ақүыздар: - иерсиниялар септицемия тудырады.
Экзотоксин:
-цитотоксикалық қабілеті бар,фагоциттердын жылжыуын тежейді.
(F-1) антиген:
Коагулаза және
плазминоген: Коагулаза тромб тузелгенің шақырады.
Плазминоген – ағзада таралуын шақырады, С3в бузады.
Слайд 36Дақылдық қасиеті
а) нәзік колония- кестеленген орамал - 10-12
сағат.
б) 20-24 сағат-ортасы тығыз, перифериясы кестеленген
Yersinia
pestis
а)
б)
Слайд 38Оба қоздырғышы биоптат жағындысында.
Слайд 39Патогенді факторы
Yersinia pestis
Слайд 40Негізгі иесі- кемірушілер (қосаяқ,егеуқұйрық, саршұнақ).
Бүргенің 99 түрі,обаны тасымалдаушылар. Олар
1жылға дейін тасымалдаушылар бола алады. Негізгі рольді-егеуқұйрық бүргесінің ересек особтары.
Жұғуы:
1.Зақымдалмаған тері арқылы
2. Ауа-тамшы жолымен (өкпелік формасы)
Оба эпидемиологиясы
Слайд 41Блоха,зараженная
палочкой
чумы
Блоха, питаясь на грызунах, заражается, иерсинии размножаются в кишечнике,
образуется пробка из бактерий.
Возникло приспособление: разрушать пробку струей всасываемой крови.
В этот момент микробы смываются из пищеварительного тракта и человек заражается
Слайд 43Инкубациялық кезеңі 2–10 күнге созылады.
Бубонды обаға тән сипаттама-аурудың басталуы
кенеттен қалтырау,дене температурасының кенеттен көтерілуі,бастың қатты ауыруы,бас айналу,қатты шөлдеу,құсу.
Регионарлы лимфатикалық
түйіндерде қабыну дамиды; лимфа түйіндерінің мөлшері үлкейеді,бубонды түзеді,және өте жоғары ауырсынулар тудырады.
Ауру тез арада толық ешнәрсені сезбейтіндей мылқау күйге ауысады Прострация.(ешнәрсені естімейтін күй және тежелген жағдай (оглушенность и заторможенность),ақыл-есінен айрылу және коматозды жағдайға келуі.
Бубонды формасының асқынуы- сепсиспен, пневмониямен аяқталады.
Обаның септикалық формасында – клиникалық көрінісі жүреді: инфекциялық -токсикалық шок өте тез дамиды,ауру адам жүрек-қан-тамыр жетіспеушілігі мен геморрагического синдрома.
Обаның клиникалық көрінісі
Слайд 44Өкпелік оба
Yersinia pestis кеміргіштерде мекендейді.Бургелер ағзасында иерсинияларды мекендейді. Қоздырғыш қанға
туседі, қан арқылы өкпені зақымдайды. Ауыр геморрагиялық пневмония пайда болады,
науқас жөтелгенде қоздырғыш көп мөлшерде шығарады. 90% науқастар медициналық персоналға осы ауруды жұқтыру мүмкін. Адамда жөтел байқалады, қанды қақырық. 100% адамдар өледі. Науқастар 24сағаттын ішінде өлу мүмкін.
Слайд 45Обаның лабораториялық диагностикасы
Слайд 50Септикалық оба
Қоздырғыш қанда кобееді, теріде және шырышты қабықшаларды геморагиялар байқалады.
Гангрена кейінен қосылады, адам терісі қаряды, 100% өледі, “ Қара
өлім” деп аталады.
Слайд 51Обаның лабораториялық диагностикасы
Слайд 52Туляремия табиғи-ошақты зоонозды ауру.
Туляремияның табиғи ошағы барлық жерлерде кездеседі.
Алғаш туляремия
XX –шы ғасырдың басында АҚШ белгілі болды,Туляре – деген штатта
осыған байланысты аталған
Мc Cоу Chapin қатысуында 1912 жылы ауру қосаяқтан қоздырғыш бөлініп алынды
Т у л я р е м и я
Слайд 531.Номенклатурасы:
Francisella tularensis
2.Ұсақ, кокка тәрізді таяқша,
кейде сопақ
3.Спора түзбейді,қозғалмайды
4.Вирулентті формасында - капсула
5.Грам теріс
Туляремия қоздырғышы
Номенклатурасы және морфологиясы
F.tularensis
Ортаға талапшыл емес:
Ұйыған сары уызды орта,қанды
агар цистин және глюкоза қосылған тауық эмбрионының сары уыз қабықшасында өседі.
Колониясы ұсақ,нәзік,кейде сүтке ұқсайды
,ылғалды.
Дақылдық қасиеті
Слайд 55
F. tularensis қоздырғышының биохимиялық қасиеті
Слайд 56Туляремия эпидемиологиясы
Табиғаттағы резервуары:кемірушілер (эпизоотия болуы мүмкін).
Қоздырғыштарға сезімталдығы бойынша жануарлар 4
топқа бөлінеді:
1-ші топ -өте жоғары қабылдаушылығы барлар: су егеуқұйрығы, полевки,үй
тышқандары,ақ тышқандар, теңіз шошқалары және тағы басқалар.
Өлім тудырушы – 1 микроб жасушасы.
2-ші топ –сезімталдығы төмен:сұр егеуқұйрық,көртышқандар,қосаяқ және т.б.
Dcl - минимальді өлім тудыратын – 1 млрд. микробтық дене.
3-ші топ -жыртқыштар:мысық,түлкі, хорьки. Жоғарғы дозаға төзімді,латентті инфекция тудырады.
4 –ші топ-қабылдамайтын жануарлар:тұяқты жануарлар, суық қандылар,құстар. Адамға жануарлар арқылы жұғады.Минимальді
доза 1 микробтық жасуша.
Слайд 57Эпидемиологиялық
ерекшеліктері
Осы ауруға тән ерекшелігі-жұғу механизмдері мен инфекция қоздырғышының берілу жолдарының
көптілігі.Атап айтқанда адамдарда 100% жуығы осы ауруды қабылдауы кездеседі және
ол адамның жынысына,жас ерекшелігіне байланысты емес.Адамнан адамға инфекцияның берілуі жоқ.
т у л я р е м и я
Слайд 58Жұғу жолдары
Трансмиссивті жол- маса,сона,кенелер
Контактілі(қарым-қатынас)-ауырған немесе өлген кемірушілер және қоянның зақымдалған
терісі және шырышты жабындарымен жанасқанда.
Алиментарлы- кемірушілер зақымдаған тағамдар мен әр
түрлі су қоймалары көздерінен
Аэрогенді- астықты,шөпті жинау кезінде қоздырғышты жоғарғы тыныс жолдары арқылы жұқтыру,осы заттар ауру кеміргіштердің бөлінділерімен зақымдалған.
т у л я р е м и я
Слайд 60Туляремия
1.Саусақтың кесіп алған жерінде қабыну мен ісік немесе
домбығу
2.Туляремияның бубонды формасы
1
2
Слайд 61Диагностика әдістері
Бактериологиялық:
Таза дақылды бөліп алу:
Зерттелетін зат
(қан,бубоннан алынған пунктант, биопсиялық материал) зертханалық жануарларды зақымдау, сонан
кейін таза дақыл алынады. Тауық эмбрионын немесе жұмыртқаны зақымдауға болады (сары уыз қуысын), содан кейін иммунды флюоресцентті реакцияның көмегімен идентификация-
лайды.
т у л я р е м и я
Слайд 622.Серодиагностика:агглютинация
реакциясы ,ПГАР және т.б.
3.Аллергиялық: туляринмен жүргізілетін тері байқауы
(2-ші күннен бастап реакция нәтижесі оң байқау).
Диагностика әдісі
т у л
я р е м и я
Слайд 63Алдын алу және емдеу
Антибиотиктер- стрептомицин, хлорамфеникол.
Алдын алу – тірі
әлсіз вакцина Гайский-Эльберт дайындаған.
Аллергиялық әдіс –Пирке сынамасы вакцинациядан кейін жүргізіледі.
Слайд 64Төменде аталған сұрақтарға жауап беріңіздер
1.Сібір жарасы қоздырғышының морфологиялық ерекшелігі қандай?
2.Қандай
зоонозды инфекциялардың алдын алу мақсатында вакцина қолданылады?
3.Оба қоздырғышы адамға қандай
жолдармен беріледі?
4.Бруцеллез ауруының инфекция көзі кімдер?
