Тіс ұлпасының қабынуының этиологиясы және патогенезі. Жіктелуі. Тіс ұлпасы

патологиялық анатомиясы. Жедел, созылмалы және өршіген тіс ұлпасы қабынуының клиникасы,

диагностикасы, салыстырмалы диагностикасы. Жарақатты, ретроградты, конкрементозды тіс ұлпасының қабынуы

6 5 9 8

түбір өзегін толтырып жатады. Сауыт ұлпасы тіс сауытының рельефін қайталайды.

Тістің шайнау төмпешіктерінің бойында ұлпа мүйізшелері орналасады. Түбір өзегі арқылы ұлпа периодонтпен байланасады.

немесе Вейлдің жасушаларсыз қабаты
3) Жасушалар көп қабаты,
4) Ортаңғы қабат немесе

ұлпаның жүрегі (өзегі)

үрдісі.
Ұлпа тісжегі емдеген уақытта тіс қуысын кездейсоқ ашқанда, сонымен қатар

терең пародонтальді қалта арқылы, Гаймор қуысының қабынуынан, отсеомиелиттер немесе жанында тұрған периодонты қабынған тістен ретроградты жолмен инфекциялануы мүмкін.
Көптеген авторлар ұлпа қабынуының негізгі қаздырғыштары бактериалдың кокк пішінділері, көбінесе гемолитикалық және гемолитикалық емес стрептококк, диплококк, стафилококк, грам оң таяқшалар, стрептобацилдер, лактобацдилдер және ашықты саңырауқүлақтар деп есептейді.

жедел және созылмалы закым болуы мүмкін.

Патогенез
Қабыну реакциясы үш компоненттен тұрады: альтерация, экссудация, пролиферация.
Альтерация кезінде субклеткалық құрылымдар зақымданады, көбінесе митохондрияның зақымдануы тотығу-тотықсыздану үрдісінің төмендеуіне әкеледі. Гидролитикалық, гликолиз, липолиз ферменттері бөлініп шығады,гидролиз үрдісінің белсенділігі артады , Кребс циклының органикалық, май, сүт, амин қышқылдары босап шағады. Қан айналымы күшеюі, қан қоюлану, қышқыл ортада қантамырлар қабырғасының ісінуі, қан ұюының, тромб түзілінің жоғарылауы байқалады. Микроциркуляция жүйесінде ауыр бұзылыстар байқалады.

серозды экссудат пайда болады, көбінесе қабыну басталғаннан 6-8 сағаттан соң

іріңдіге айналады. Ұлпа абсцессі түзіледі. Дентин түтікшелері бойымен тісжегі қуысқа қабындырушы транссудат шығады, сол уақытта ауыру басылса, ауыз қуысының қысымы төмендейді. Егер асбцесс тісжегі қуысқа ашылса жедел қабыну созылмалыға ауысады. Жедел қабынудан созылмалы қабынуға ауысу барысында әуелі абсцесстің айналасында грануляциялық тін түзіледі. Әрі қарай қабынған ұлпа аймағы пролиферация стадиясында ауысады.

ұлпаның жедел толық қабынуы
в/ ұлпаның жедел іріңді қабынуы
2. Ұлпаның созылмалы

қабынулары:
а/ ұлпаның созылмалы жәй қабынуы
б/ ұлпаның созылмалы өсе қабынуы
в/ ұлпаның созылмалы шіри қабынуы
3. Ұлпаның созылмалы қабынуларының өршуі:
а/ ұлпаның созылмалы жәй қабынуының өршуі
б/ ұлпаның созылмалы шіри қабынуының өршуі
Ұлпаның ретроградты қабынуы
Ұлпаның канкрементозды қабынуы
Ұлпаның жарақат әсерінен қабынуы

қан қуылған, қан толуы, пролифирация , лейкоциттердің жиналуы, одонтобластар

атрофияға және некроздануға ушрайды.
ІРІНДІ қабынуы кезінде:
МАКРОСКОПИЯЛЫҚ көріністе кішкентай абсцесстер қөрінеді, сары жасыл тусті
МИКРОСКОПИЯЛЫҚ қөріністе серозды қабынуы , лейкоциттердің инфильтрациясы, қан тамырларынын қызаруы, жанындағы одонтобластар өлеттене бастайды, арғарай үрдіс жалғаса берсе, қабыну үрдіс түбіріне шабады
Ұлпаға шірітетін микробтар кірсе ұлпаның шіри қабынуы байқалады.
МИКРОСКОПИЯЛЫҚ көріністе ұлпаның шірігені, қурылымы бузылған өте көп микробтың жиналуы.Дентин жуқарып, бір муизжесінде ашылып, іріндің шығуы байқалады
МАКРОСКОПИЯЛЫҚ көріністе ұлпа қара сур түсті, шіріген, унамсыз ис байқалады.
.жасушалар азаяды, ұлпада туздар пайда болуы мумкін (дентиклдер)

түбір ұлпасында болуы мумкін.Өсе улкееді де тіс жегінің қуысынан шығып

, саңырауқулақт жатқан,ың қалпағы сияқты. Бетіндетткөп қабатты эпителиідің өсуі байқалады, фибробластар пайда болады, борпылдақ дәнекер тіндердің талшықтары, капиллярлар, артериолар және веналар өседі. Грануляциялық тіңдерде көп ядролы гиганты шасушалар пайда болады.
ДЕНТИКЛДЕР қөп болуы мумкін, бір екі, бір бірімен қосылған, бос жатқан, интерстициальді
ҚУРЫЛЫМЫНА қарай жоғары қалыптасқан, төменгі қалыптасқан
ПЕТРИФИКАТАР ұлпада тузсыз ошақтар пайда ,, аморфты, гомогенді қан тамырларынын жолымен орналасады. Дентиклдерді және петрификаторды конкрементер деп атайды. Көлемдері екі үш мм. Және одан да ұлкен болып келеді. Өсе келе ұлпа сауытында, түбір өзектерінің ауызын жабады. Түбір өзегің облитерацияға ушратады. Конкрементер тістерді емдеген кезде байқалады, рентген сүрет жасағанда.

тітіркендіргіштерден қатты ауру сезім, аурулық «ұстаманың» ұзақтығы 10-20 мин созылады,

ауырусыз аралықтар» бірнеше сағат. Иррадияциясы болмайды, науқас мазалаған тісті дәл көрсете алады.
Қарап тексергенде: терең тісжегі қуысы, тіс қуысымен байланыспаған, зондпен шұқығанда тісжегі қыусының табанында бір нүктеде ауырады, қағып тексергенде тіс ауырмайды, суықтан қатты ауырады, тітіркендіргішті жойғаннан кейін ауру сезім басылмайды, ЭОМ 40мкА-ға дейін, R-сүретте өзгеріс жоқ.
Салыстырмалы диагностика: терең тісжегімен, ұлпаның жедел толық қабынуымен және созылмалы жәй қабынуымен.

тітіркендіргіштерден қатты ауру сезім, аурулық «ұстаманың» ұзақтығы ұзарып , ауырусыз

аралықтар» қысқарады.Ыстық су ауру сезімді күшейтіп, суық – басады. Ауру сезімінің иррадияциясы байқалады, науқас мазалаған тісті дәл көрсете алмайды.
Қарап тексергенде: терең тісжегі қуысы, тіс қуысымен байланыспаған, зондпен шұқығанда тісжегі қыусының табанында ауыру сезім, қағып тексергенде тіс ауырмайды, ыстықтан қатты ауырады, суықтан ауру сезім басылады, тітіркендіргішті жойғаннан кейін ауру сезім басылмайды, ЭОМ 60мкА-ға дейін.
Салыстырмалы диагностика: терең тісжегімен, ұлпаның созылмалы қабынуларының өршуімен, тіс үштік нервтің невралгиясымен, гайморитпен, созылмалы периодонт қабынуы өршуімен, альвеолитпен, перекоронаритпен.

тітіркендіргіштерден қатты ауру сезім, аурулық «ұстаманың» ұзақтығы ұзарып , ауырусыз

аралықтар» қысқарады.Ыстық су ауру сезімді күшейтіп, суық – басады, тіс толассыз солқылдап ауырады және аыру сезімі үшкіл нервтің тарамдары арқылы шықшытқа, қулаққа, көз уясына, төменгі жақ бұрышына, иекке, кейде мойынға дейін жайылады, науқас мазалаған тісті дәл көрсете алмайды.
Қарап тексергенде: терең тісжегі қуысы, іші жұмсарған дентинмен толы, тіс қуысы зондпен шұқығанда тез ашылады да, ірің байқауға болады, қағып тексергенде тіс ауырмайды, өтпелі өзгеріссіз, суықтан ауру сезім басылады, тітіркендіргішті жойғаннан кейін ауру сезім басылмайды, ЭОМ 90мкА-ға дейін.
Салыстырмалы диагностика: терең тісжегімен, ұлпаның созылмалы қабынуларының өршуімен, тіс үштік нервтің невралгиясымен, гайморитпен, созылмалы периодонт қабынуы өршуімен, альвеолитпен, перекоронаритпен.

ауырады. Анамнез: тіс бұрын ауырған.
Қарап тексергенде: терең тісжегі қуысы, тіс

қуысы ашық, оны зондпен сүнгіленде ауырады, температуралық тітіркендіріштерге қатты ауыру сезім, тез басылмайды,перкуссия- ауыру тудырмайды, өтпелі қатпар өзгеріссіз, ЭОМ- 40-60 мкА .
Салыстырмалы диагностика: ұлпаның созылмалы шіри қабынуы, периодонттың созылмалы қабынуы, ұлпаның жедел жартылай қабынуымен.

тісжегі қуысынан «бір нәрсе өсіп» тұрғандығы мазалайды.
Қарап тексергенде: тексергенде тісте

өте үлкен, қабырғалары өте жұқа тісжегі қуысы анықталады, қуыс жартылай немесе толық саңырау қулақтын қалпағы сияқты ақшыл қызғылт түсті жұмсақ сүйек тәріздес етпен жабылған. Шуқып тексергенде өскен ет ауырып, қанай бастайды, өзі аздап қозғалады, аяқ жағы жіңішкелеу және сауыт қуысында орналасады. Қағып тексергенде ауыру сезімі байқалмайды. тісжегі қуысы пигменттелген, ыдыраған дентинмен, ЭОМ 60-80 мкА.
Салыстырмалы диагностика: қызылиек бүртігі өсуімен (полип), тіс қуысы түбінен перфорациямен.

жағымсыз иіс шығуына.
Анамнезде: тіс бұрын қатты ауырған.
Қарап тексергенде: терең, пигменттелген,

жұмсарған дентинге толы тісжегі қуысы, тіс қуысымен байланысқан, тістің түсі өзгерген, зонпен түбір өзектерінің тереңінде ауыру сезім, ыстыққа ауырады, ЭОМ 90мкА дейін, R-граммада- периодонт саңылауның кеңеюі.
Салыстырмалы диагностика: ұлпаның созылмалы жәй қабынуымен, периодонттың созылмалы қабынуыман.

солқылдаған немесе сыздаған ауыру сезімі пайда болады. Ауыру сезімі күндіз

түні толастамайды және әртүрлі әсерлерден (температуралық, химиялық) кушейе түседі, бұрынырақ сырқат тісте ауыру сезімі тек әртүрлі әсерлерден ғана болғаны анықталады, ұстамалы, көбнесе кешке,түнде, иррадияциясы байқалатын ауыру сезім.
Анамнезде:бұрын тіс осылай ауырды.
Қарағанда: терең тісжегі қуысы тіс қуысымен байланысқан, зондпен тексергенде ауырады, қанайды,суыққа қатты және ұзақ ауырады, перкуссия ауыру тудыруы мүмкінн, өтпелі қатпар өзгеріссіз, R-да кейбір жағдайда периодонт саңылауы кеңеюі мүмкін, ЭОМ 40-60мкА.
Салыстармалы диагностикасы: ұлпаның жедел жартылай және толық қабынуымен, ұлпаның созылмалы шіри қабынуының өршуімен, жедел периодонт қабынуымен, созылмалы периодонт қабунының өршуімен.

аралықтары қысқа мерзімді ауыру сезім, кейде толқын тәрізді, ыстыққа- қатты

ауырады, суық-аз уақытқа басады.
Анамнез: тіс бірнеше рет ауырып басылған.
Қарағанда: тістің түсі өзгерген, тіс қуысымен байланысқан терең тісжегі қуысы, ұлпаның түбірлік сағаларын сүңгілегенде ауыру реакциясы бар, жағымсыз иіс бар, перкуссия ауыру тудырады, ауру тіс аумағында өтпеді қатпарда шарашты қабаттың гиперемиясы байқалады, ЭОМ 70-90 мкА, рентгенде периодонт саңылауы кенейген.
Салыстармалы диагностикасы: ұлпаның жедел толық қабынуымен, ұлпаның созылмалы жәй қабынуының өршуімен, жедел периодонт қабынуымен, созылмалы периодонт қабунының өршуімен.

қалталары пайда болады. Инфекция апикальді тесік арқылы барады,тістің сауыты интакты

болады.
Шағымы: өздігінен, үстамалы, әртүрлі тітіркендіргіштерден, әсіресе суықтан, түнде қатты ауыру сезім.
Қарағанда: тіс интакті, тіс аралығында қызылиек қабынуы және тереңдігі 6 мм –ге дейін , перкуссия-қатты ауыру сезім, пародонт қалта байқалады, t-ға ұзаққа созылатын ауыру, ЭОМ-60мка дейін.
Диагнозды рентген арқылы қояды.
Салыстырмалы диагностика: үшкіл нерв қабынуынан және невралгиясынан ажырату білу керек.
 

нашарлатып, механикалық әсер етіп, т.б. түрлі зат алмасу бұзылыстарына әкеліп

соғуынан пайда болады және ұлпаның созылмалы жай қабынуына сәйкес дамиды, кейде өршуі сияқты, асқыну белгілері де тән болуы мүмкін
Шағымы: ұнемі, сыздап, әсіресе суыққа қатты ауыру сезім.
Қарағанда: тісте тісжегі қуысы болмайды, патология қажалауы болу мүмкін ЭҚ төмендеген.
Диагнозды рентген арқылы қояды.
Салыстырмалы диагностика: үшкіл нерв қабынуынан және невралгиясынан ажырату білу керек.

кезде әртүрлі жағыдайлардың әсерінен қуысын егеп тазалаған кезде кездейсоқ ашылуы.
Шағымы:

тіс ыстықтан, суықтан, механикалық әсерден қатты ауыру сезімі пайда болады және біртіндеп басылады.
Көріп тексергенде: тіс сауыты сынған ұлпаның беті ашылған, аспаппен тиіп кетсен қанайды .Науқас дәрігерге келмесе ұлпа шіри бастайды Көбінесе алдынғы тістер зақымдалады.

линии перелома
Травматический пульпит верхнего центрального резца
ЖТравматический пульпит вер


хнего центрального
пульпит верхнего

центрально