Туберкулез этиологиясы, эпидемиологиясы, патогенезі және патоморфологиясы

Дайындаған: Әлімқұл А.Т.
Тексерген:Жандаркулов А.А.



Нұр-Сұлтан 2019

«Астана Медициналық Университеті»КЕАҚ
“Фтизиатрия” кафедрасы

жұғуында дамиды.Эпидемиялық жағдайдың шарттарына қарай біріншілік ТМБ жұқтырушылық көбінесе балалық

шақта жүреді,сондықтан туберкулездің біріншілік формасын балалар мен жасөспірімдерде анықтайды.

зооноздық бактериялық жұқпалы ауру. Көбінесе өкпенің зақымдалуымен, организмнің улануымен, аллергизациялануымен,

әртүрлі ағзалар мен тіндерде (сүйекте, буында, лимфатикалық түйіндерде, бүйректе, т.б.) сонымен қатар әлемде тегіс таралуымен, әлеуметтік бейімділігі төмен адамдардың жиірек зарарлануымен және ЖИТС-пен қосарлана өтуіне байланысты қазіргі жағдайда аса маңызды ауру ретінде сипатталады.
Туберкулез қоздырғышы – микобактерияны (“Кох таяқшасын”) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу немесе сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм. Тұқымдасы- Mycobacteriaseae
Түысы – Mycobacterium
Түрлері – M.tuberculosis, M. bovis, M. africanum, M. avium, M. leprae.

Бірінші ошағы — өкпе немесе ішек жолдарының лимфа бездері. Осы

жерде гранулематозды қабыну пайда болады, туберкула деген төмпешік пайда болады. Төмпешік эпителоидты, лимфоидты, плазматикалық жазушалардан, макрофагтардан, алып көп ядролы Лангханс жазушалырынан тұрады және ортасында некроз байқалады. Осы гранулеманы — Гон ошағы деп атайды.
Гранулема, лимфоангит, лимфоаденит бүл біріншілік туберкулезды ошақ пневмонияға әкеледі. Осы ошақтан қоздырғыш гематогенді және лимфогенді жолмен басқа мүшелерге тарайды. Егер иммунитет жоғары болса- гранулема дәнекер капсуласына оралады, осы ошақта туберкулез таяқшасы анабиозға ушырайды, сақталады. Алиментарлы жолмен жұққанда туберкулез таяқшасы ішек лимфа бездерін зақымдайды. 

Патогенезі.

• Құстар (сирек).
бактерияны көптеп
бөлетін белсенді
науқастар

берілу жолы:
•Экзогенді:
ауа-

тамшылы
(жөтелу, түшкіру,
сөйлеу)
ауа шаңды
жанасу
жынысты жолмен
•Эндогенді:
Трансплаценталық
қан және лимфа

Берілу факторы:

•Инфицирленген ауа
•Микобактериямен
ластанған тағам
•Тұрмыстық заттар
•Ластанған ауадағы
тозаң

Қауіпті топтар:

1.Медицина
қызметкерлері
2.Ұйымдасқан коллектив
3. Қарттар үйі
4.Тыныс алу жүйесінде
созылмалы ауруы бар адамдар
5.Жүкті әйел,жасөспірім,бала
6.Ауырған адаммен қатынаста
болғандар және т.б

Ауру дамуына ықпал ететін факторлар – иммунитеттің әлсіреуі.
- толыққанды, үйлесімді тамақтанбау.
- ауыр аурулардың қатар жүруі (АҚТҚ,қант диабеті,ойық жара ауруы т.б);
- суық тигізу;
- зиянды әдеттер;
- созылмалы күйзелісті жағдайлар.

түзіледі.Басқа ағзаларда бұл өзгерістер сирек кездеседі.
Туберкулездік жұқпаның үдеуі жасушааралық кеңістікке,сосын

лимфаға және ТМБ қалдық өнімдері қанға түсуімен жүреді.

формасы.Өкпе тінінде арнайы өзгеріссіз лимфа түйіндерінің зақымдалуымен сипатталады.

вирулентті ,массивті жұғуы,ағзаның резистеттілігінің төмендеуі әсер етеді.
Біріншілік туберкулездік кешен –

ТМБ енген жерде дамиды.Аэрогенді жұғу кезінде әдетте алғаш альвеолалар зақымдалады.

жазылуы мүмкін.Өмірге қаіпті асқынулармен өтуі де мүмкін.
Біріншілік туберкулездің негізгі клиникалық

көріністері-туберкулездік уытталу,кеуде ішілік лимфа түйіндерінің туберкулезі,бастапқы туберкулездік кешен.

айқын көрінеді.науқас бала қозғыш ,жылағыш,тез өкпелегіш келеді.Тәбеті және физикалық ойлау

қабілеті,зейіні,сонымен қатар көңіл бөлу қабілеті де төмендейді.Функционаьды вегетативті және қан тамыр өзгерістер тершеңдікпен,тахикардия,гипотониямен білінеді.

және ерте жастағы балалардағы кеуде ішілік лимфа бездерінің туберкулезі және

бастапқы туберкулездік кешеннің клиникалық көріністері айқын болады .Ал есейген кезде көріністер айқын емес.
Жоғарғы қақпа көктамыр синдромы,бастың ауыруы,беттің ісінуі,цианозстридорозды тыныс алу.Дене қызуы 38-38,5С.Қақырықты жөтел,ауырсыну сезімі және плевритке еүдік.

ауырғандарға мән береді.БЦЖ вакцинасының маңызы зор.
Диагностикалау критерилері:
1.Туберкулиндік диагностика
2.Рентгенолгоиялық зерттеулер
3.Жалпы қан

анализі

туберкулездің ерте формасы туберкулездік уытталуға күдіктенгенде маңызды.Вакцина алмаған балада туберкулинге

сезімталдығының өзгерісі немесе жасөспірімдерде Манту 2 ТЕ сынамасына оң алергиялық реакциясын вираж деп атаймыз.

табылады.
Балалар мен жасөспірімдерде вакцинация кезінде туберкулинге оң реакция анықталады.Ол вакцинация

кейінгі аллергиямен байланысты.Ал ТМБ жұқтырған болса ,аллергиялық реакция жұқпалық реакцияға ауысады.Ол кезде Манту сынамасында 2 ТЕ енгізген жерінде инфильтрат көлемі,алдыңғы сынама нәтижесімен салыстырғанда 6 мм одан да көп көлемге үлкейеді.

қолданылады.Туберкулинге виражы бар науқастарда өкпе түбірі кеңейуі,оның құрылымдық элементтерінің көрінбеуі,түбір

маңы өкпе түбірінің суретінің күшейуі анықталады,осы кезде лимфа түйіндерінің зақымдалғандығы туралы нақты мәлімет болмағандықтан туберкулездік уытталу анықталады.

үрдістің фазасын анықтауға болады.Біріншілік туберкулез ерте кезеңінде қанда өзгерістер болмауы

мүмкін.Кейде аздаған лейкоцитоз,таяқша ядролы нейтрофилдердің және ЭТЖ жоғарылауы,салыстырмалы лимфопения болуы мүмкін.

30-35 мм/сағ жоғарылайды.Біріншілік туберкулезі бар науқастарда ұзақ уақыт уытталу синдромынан

гипохромды анемия дамиды.

жұғуында дамиды.Эпидемиялық жағдайдың шарттарына қарай біріншілік ТМБ жұқтырушылық көбінесе балалық

шақта жүреді,сондықтан туберкулездің біріншілік формасын балалар мен жасөспірімдерде анықтайды.Алғаш анықталған туберкулезбен ауыратын науқастардың 0,8-1% біріншілік туберкулез құрайды.

А.Г.Руководство по туберкулезу, М. 2011 г.
Помельцев К.В.Рентгенодиагностика туберкулеза легких М.,

2000