Бұлщық ет ұлпасы

Биология пәнінің мұғалімі:
Айдарханова Зарина Талаповна

Сабақ тақырыбы:
Адамның негізгі ұлпалары:
эпителий, дәнекер, бұлшық ет,
жүйке

ойлануға,
ұтымды жауап беруге баулу,

сыни
тұрғыда ойлау қабілеттерін ұштау.
.

Сабақтың мақсаты

жасушада қандай рөл атқарады? Жасушада су мен бейорганикалық қосылыстар қандай рөл

атқарады? Көмірсулар дегеніміз не? Көмірсулардың жасушадағы рөлі қандай?

МЕН ЖАНУАРЛАРДАҒЫ
ҰЛПА ТҮРЛЕРІН АТА?

НЕГІЗГІ

ҰЛПАЛАРЫ:
эпителий, дәнекер,
бұлшық ет, жүйке

жабын ретінде ағзаның сыртқы жағын жауып, ішкі мүшелердің ішкі мүшелердің

ішкі және сыртқы бетін қаптап жатады, көптеген бездерді түзеді.

Эпителлий ұлпасының қызметі:

ТҮРЛЕРІ
бір қабатты
көп қабатты

ЖАЛПАҚ
ЭПИТЕЛИЙ

ЖАСУШАЛАР ПІШІНІНЕ ҚАРАЙ
6 ТОПҚА БӨЛІНЕДІ

ТЕКШЕЛІ
ЭПИТЕЛИЙ

КІРПІКШЕЛІ
ЭПИТЕЛИЙ

СЕЗГІШ
ЭПИТЕЛИЙ

БЕЗДІ
ЭПИТЕЛИЙ

жасушалары көп қырлы, терінің үстіңгі қабаты мен ауыз қуысы, өңештің ішкі жағын астарлайды.

бүйректің өзекшелерін іш жағынан астарлап тұрады

тыныс жолдарындағы кірпікшелі эпителийлер шаңтозаң бөлшектерін және т. б. бөгде заттарды ұстап қалады.

тітіркенуді қабылдайды, иіс сезу эпителийлері мұрын қуысында орналасқан.

жасушалары сүт, тер, жас, сілекей, құлық бөледі. Жасушаларының пішіндері бағана және төрт бұрышты

БАҒАНА ТӘРІЗДІ ЭПИТЕЛИЙ

жасушалары ұзынша, қарын мен
ішектердің ішкі қабатында орналасқан.

Жасушаларының пішіндері - жалпақ, төрт
бұрышты, цилиндр және т. б

жасушалардан және олардың бөлетін жасуша аралық сұйықтықтан тұрады, әр түрлі

қызмет атқарады.

тығыз талшықты
дәнекер ұлпасы

борпылдақ талшықты

сүйекті

шеміршекті

қан ұлпасы

а) ұлпаларға беріктік қасиет береді (тығыз талшықты ұлпа)
ә) сіңірлер мен терінің негізін түзеді (тығыз талшықты ұлпа);
б) тірек қызметін атқарады (шеміршекті және сүйекті ұлпа);
в) оттек, қоректік заттармен қамтамасыз етеді (қан ұлпасы).

ТҮРЛЕРІ

(гр. «myos» - бұлшықет, лат. «fibrilla» - талшық, жіпше) болады. Бұлшықеттердің жиырылғыштық қасиеті осы миофибриллаларға

байланысты.

денедегі бұлшықеттерді түзеді. Бұлшықет ұлпасына төн қасиет оның - жиырылғыштығы, жиырылуы арқылы ағза мен мүшелерді қозғалысқа келтіреді.

БҰЛШЫҚЕТ ЖАСУШАЛАРЫ
ұзын, жіңішке болғандықтан оларды талшықтар деп атайды.

АДАМ АҒЗАСЫНДА БҰЛШЫҚЕТ ҰЛПАСЫНЫҢ
2 ТОБЫ БОЛАДЫ.

көлденеңжолақты

бірыңғайсалалы

(бір ядросы бар ортасындағы жуандау бөлігі)
қысқа өсінділер мен ұзын

өсіндіден тұрады

дендриттер

аксон

ЖҮЙКЕ ҰЛПАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ҚЫЗМЕТІ:
қозғыштығы және қозу өткізгіштігі. Сыртқы ортадағы түрлі тітіркендіргіштердің әсерінен пайда болатын қозу орталық жүйке жүйесіне беріледі.

ішкі және сыртқы бетін қаптап жатады, көптеген бездерді түзеді.
ЭПИТЕЛИЙ ҰЛПАСЫ
Дәнекер

ұлпасы

ОРТАҚ ҚАСИЕТІ

Басқа ұлпаларды дәнекерлеп тұрады, әр түрлі жасушалардан және олардың бөлетін жасуша аралық сұйықтықтан тұрады, әр түрлі қызмет атқарады.

Ұлпаның түрлері

ВЕНН ДИАГРАММАСЫН ТОЛТЫРУ

белгісін қою) 1.Эпителий ұлпалары терінің беткі қабатын және көптеген бездерді түзеді

ма ? Иә. 2. Эпителий ұлпаларының негізгі қызметінің бірі зат алмасуды реттеуге қатысу ма? Иә 3. Дәнекер ұлпалары бір ғана қызмет атқарады ма? жоқ 4. Жасушааралық заттар қызметіне байланысты әртүрлі болуы мүмкін бе? ия 5. Сүйек және шеміршек ұлпалары тасымалдау және қорғаныш қызметін атқарады ма? жоқ 6. Безді эпителий жасушалары арнайы зат бөледі ма? иә 7. Атқаратын қызметтеріне бойынша ұқсас жасушаларды ұлпа дейміз ба? жоқ 8. Ішкі секреция бездерінің өзегі болады ма? жоқ 9. Тері астындағы май клетчаткасы қабаты ұлпадан тұрады ма? иә 10. Ішек эпителийі арқылы қоректік заттар қанға сіңіріледі ма? иә 11. Жасушааралық заттар қанда қатты,сүйекте жұмсақ, шеміршекте сұйық болады ма? жоқ
12. Борпылдақ талшықты дәнекер ұлпасы мүшелер аралығын толтырады ма? иә

ЖАЗЫП КЕЛУ

ОСЫ ТАРАУ

БОЙЫНША ТЕСТ
ДАЙЫНДАУ