Дыбыстарды д?рыс айтуын ?алыптастыру?а арнал?ан жатты?улар

артикуляциялық жаттығулар;
ә) қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған жаттығулар;
б) сөйлеу кезінде

тыныс алуын қалыптастыруға арналған жаттығулар.
3. Дыбыс айту мәдениетін жетілдіруге арналған кейбір тәсілдер.

25-30%-нда (5-6ж), мектеп жасындағы (1-2 сынып) балалардың 17-20%, ал жоғарғы

сынып оқушыларында 1% дыбыс айтуының бұзылуы кездеседі.

түрі кездеседі:
1.дыбысты мүлдем айтпауы;
2.дыбысты алмастырып айтуы;
3.дыбысты бұзып айтуы;
4.дыбысты шатастырып айтуы

ротацизм -71,6%; ламбдацизм -54 %; ысқырық дыбыстардың айтылуының бұзылуы -

42 %; ызың дыбыстардың айтылуының бұзылуы -45,4%.
Қазақ тілі қалыпты дамыған мектеп жасына дейінгі (5-6жас) балалардың дыбыс айтуын тексеру нәтижесінде келесі көрсеткіштерді атауға болады: ызың дыбыстардың айтылуының бұзылуы – 47,9% (5 жас), 45% (6жас); ысқырық дыбыстардың айтылуының бұзылуы - 38% (5 жас), 33,3% (6жас); Р дыбысының айтылуының бұзылуы – 30,5% (5 жас), 29,9 % (6жас) (Тулебиева Г.Н., 2010). Осы деректерден мектеп жасына дейінгі балалардың арасында дыбыстардың айтылуының бұзылуы әр түрлі жиілікте көрінетіні байқалады.

екенін көрсетеді, сондықтан бұл түзету жұмысында әртүрлі фонетикалық жүйелерде бірдей

әдістемелік қағидаларды қолдануға мүмкіндік береді.

қалыптастыру. Осы қызметтерінің жұмыс нәтижесінде ана тілінің фонетикалық негізін қалайтын

дыбыстар пайда болады (Фомичева М.Ф.,1989).

сөйлеу тілі дамуына оң әсерін тигізеді. Ұсақ моторика сөйлеу моторикасымен

тығыз байланыста. Жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалар артикуляциялық мүшелерінің қалпын айтылып жатқан дыбысқа тән келтіре алмайды: тіл, ерін қимылдары шектелген. Осының салдарынан баланың дыбыс айтуы бұзылады. Сондықтан, дыбыс айтуын қалыптастыруымен қатар ұсақ моторикасын дамыту қажет.

дамыту.
Нұсқау: Оң және сол қолдың (үлкен) бас саусағы қалған

саусақтармен дөңгелек (сақина сияқты) жасайды.
Дөңгелекті көзге жақындату керек.

бағдарлауын және зейінін дамыту.

Нұсқау: Төрт саусақ (сұқ, ортаңғы, аты жоқ

және кішкентай) бірігіп (үлкен) саусақ астыға қарайды.

шусыз дем алып, дем шығару кезінде ауаны бір қалыпты, үнемдеп

шығаруды үйрету.
Сөйлеу кезіндегі тыныс алуды қалыптастыру жұмысы келесі бағытта жүргізіледі:

Сөйлеу кезінде ұзақ дем шығару дағдыларын қалыптастыру;

Сөйлеу процесінде ауаны үнемді пайдалану дағдыларын
қалыптастыру.