Слайд 2Cабақтың тақырыбы:
Азот қышқылы және оның тұздары
Слайд 3Сабақтың мақсаты:
Азот қышқылының алынуы, зертханалық, өнеркәсіптік, физикалық қасиеті, химиялық
қасиеті, тұздары, қолданылуы туралы жаңа білім беру; оқушыға жаңа тақырыпқа
сай материалды ойлауға мүмкіндік жасай отырып, ой-өрісін дамыту, пәнге қызығуын арттыру.
Слайд 71. Азот қышқылының алынуы: а) зертханада
ә)өнеркәсіпте
Алынуы:
a) зертханада:
2NaNO3 + H2SO4(конц) = Na2SO4 + 2HNO3
ә) өнеркәсіпте:
4NH3 +5O2 = 4NO +6H2O
2NO+O2=2NO2
4NO2+O2+2H2O = 4HNO3
Слайд 82. Азот қышқылының физикалық қасиеті
Таза азот қышқылы-түссіз, өзіне тән иісі
бар сұйықтық. Оның тығыздығы 1,51г/см3, -420С-та мөлдір түсті кристалл болып
қатады, 82,60С-та қайнайды.
Слайд 93. Азот қышқылының химиялық қасиеті
4HNO3 = 4NO2 + 2H2O +
O2↑
2HNO3+CuO = Cu(NO3)2 +H2O
2HNO3+Cu(OH)2 = Cu(NO3)2 +2H2O
4HNO3+Cu = Cu(NO3)2 +2NO2
+ H2O
Слайд 11 4HNO3 = 4NO2 +O2 + 3H2O
СuO + 2HNO3 =
Cu(NO3)2 +H2O
CuO + 2H = Cu2+ + H2O
Cu(OH)2
+ 2HNO3 = Cu(NO3)2 + H2O
Cu(OH)2 + 2H+ = Cu2+ + 2H2O
Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 +2NO2 +2H2O
Сұйылтылған азот қышқылы мыспен әрекеттескенде азот(II) оксиді NO түзіледі:
3Cu + 8HNO3(сұйық) = Cu(NO3)2 +2NO+4H2O
Азот қышқылы кейбір металдармен әрекеттеспейді. Мысалы:Алюминиймен және темірмен әрекеттеспейді, себебі металдардың сыртында тұрақты оксидтік қабат түзеді.сондықтан азот қышқылын тасымалдауда болат немесе алюминий ыдыстар қолданады
Слайд 13Азот қышқылының қолданылуы
Азот қышқылы
Асыл металдарды өңдеу
Қопарғыш заттар
Боялар,
дәрі-дәрмектер
Реактивтік отынның тотықтырғышы ретінде
Азот
тыңайтқыштары
Нитраттар
Талшықтар,
пластмассалар,
кинопленка
Слайд 14Колданылуы
Азот қышқылының тұздары NaN03, NH4N03, KN03 көбінесе азот
тыңайтқыштары ретінде қолданылады.
Натрий және калий нитраттары шыны қайнатуда, тағамдарды
консервілеуде қолданылады.
Оқ-дәрі алу үшін калий нитратынан KN03, күкірттен және көмірден тұратын коспа жасайды. Күміс нитраты AgN03 (ляпис деп те аталады) медицинада, затты күмістеу үшін және химиялық лабораторияларда хлор ионын табуға, анықтауға пайдаланады.
Слайд 15 Нитраттарды алу жолдары:
1. Ме+ Азот қ. → Тұз (нитрат)+
N2O (газ)+су
2. МеО+ Азот қ. → Тұз (нитрат)+ су
3. Ме(ОН) + Азот қ. → Тұз (нитрат)+ су
4. Аммиак+Азот қ. → Тұз (аммоний нитраты)
Слайд 16Нитраттардың физикалық қасиеттері
Барлық нитраттар қатты заттар
Түсі бар
Суда жақсы еритін кристалл
заттар
Слайд 184. Азот қышқылының тұздары – нитраттардың қасиеттері
KNO3 = KNO2 +
O2↑
Pb(NO3)2 = 2PbO + 4NO2 + O2↑
2AgNO3 = 2Ag +
2NO2 + O2↑
Слайд 19Нитрат-иондарды анықтау
Тұздың құрамындағы нитрат ионды N03 анықтау үшін тұзды концентрациялы
күкірт қышқылымен және мыс жаңқасымен қосып қыздырғанда қоңыр түсті газ
N02 бөлінеді. Ол нитрат ионға сапалык реакция болып табылады, ерітінді көкшіл түске боялады. Реакция теңдеуі:
KNO3 + H2SO4 KHSO4 + HNO3
4HNO3 + Cu Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
Слайд 231 – тапсырма.
Мына заттардың арасынан нитраттарды табыңыз:
тұз қышқылы,
күкірт (VІ) оксиді, азот қышқылы,
темір (ІІ) нитраты, көміртек қышқылы
2
– тапсырма.
Мына заттарды ыдырауына байланысты
тиісті бағанға орналастырыңыз:
Cа(NO3)2, NaNO3, AgNO3, Cu(NO3)2, Fe(NO3)2. Fe(NO3)3,
Hg(NO3)2, Al(NO3)3, Ba(NO3)2, Zn(NO3)2
3 – тапсырма. Мына реакцияларды аяқтап теңестіріңіз:
Al2O3 + НNO3 =
aНNO3 + NaOH =
НNO3 +Fe(OH)3 =
Слайд 241.Азот қышқылы қандай заттармен әрекеттеседі?
а)HCI, CO2,H2SO4
б) NH4CI, (NH4)3PO4, (NH4)2SO4
ә)MgO,KOH,K2CO3
в) H2SO3, SO3,Au
2.Мына тұздардың қайсысы азот қышқылының тұздарына жатады:
а) CaSO4, Na2SO4,MgSO4 ә)KNO3,Cu(NO3)2,AgNO3
б) K3PO4,AIPO4,Ca3(PO4)2 в) NaCI,CaCI2,NH4CI
3.Мына тұздардың қайсысын қыздырғанда МеО, NO2,О2 түзіледі:
а) KNO3, NaNO3
ә) HgNO3,AgNO3
б)Zn(NO3)2,Fe(NO3)2
в)HNO3,NaNO3
4.Қай металдардың тұздарын селитралар деп атайды?
а)Mg,Ag,Au ә)AI,Hg,Fe б)K,Ca,NH4 в)Cr,Sn,Zn
Слайд 255.Мына төмендегі теңдеулердің қайсысында нитрат түзіледі?
а) NO2 +КОН→
NН3+НNO3→
ә) SO2+ NaOН→ NН3 + H2SO4
б)MgO + HCI→ CaO+H3PO4→
в)Mg+HNO3→ Na+HNO3→
6.Нитрат ионын NO3- қандай теңдеу бойынша анықтайды:
а) 4HNO3 + Cu→Cu(NO3)2+2NO2↑+2H2O ә)2Mg(NO3)2 →2Mg(NO3)2 +O2
б) 4HNO3→2H2O+NO2 +O2 в)2Cu(NO3)2→2CuO +4NO +3O2
7.Қайсы нитраттарды қыздырғанда металл, NO2,О2 түзіледі:
а)KNO3, NaNO3,RbNO3
ә) HgNO3, AgNO3, AuNO3
б) Sn(NO3)2,Fe(NO3)2 Cu(NO3)2
в) AI(NO3)3,Cr(NO3)2 Mg(NO3)2
Слайд 26NaNO3-тұз
қышқылы
NH3- оксид
Алюминий
нитратынан
оттек түзіледі
LiOH - сілті
Натрий-
бейметалл
Нитрат-
ерімейтін-
негіз
N-металл
Нитраттардың
пайдасы да,
зияны
да бар
Натрий
нитраты-
тұз
Азоттың (IV)
оксиді-
қоңыр түсті
газ
мәре
иә
иә
иә
иә
иә
иә
жоқ
жоқ
жоқ
жоқ
жоқ
иә
иә
1
3
4
6
8
жоқ
жоқ