Слайд 1Бұл қандай тау жынысының сипаттамасы?
Activity
Слайд 2Сабақ тақырыбы
Геологиялық цикл. Тозу, шөгу және тасмалдау, ауа райы жағдайларының
әсері
Слайд 3Сабақтың мақсаты
шөгінді, метаморфтық және жанартау жыныстарын өзара айыра білу
шөгінді жыныс
қабаттарының қалыптасуын бақылау
геологиялық циклмен танысу және білу
Слайд 4Геологиялық цикл
Keywords
Freeze-thaw
Weathering
Sedimentation
Carbon dioxide
nitrogen oxides,
sulphur oxides
Erosion
Sediment
Metamorpic
Igneous
Deposition
sandstone
slate
pumice
Слайд 5Тау жыныстарының 3 типі
Tау жыныстарының 3 түрі бар:
Sedimentary-шөгінді
Metamorphic-метаморфты
Igneous- магмалық
Слайд 6Rock Formation
sea
Volcano
Igneous
rocks,
basalt
Igneous rocks,
granites
Rocks rise
to surface by
uplift and erosion
Rocks are broken
up
by the action
of weather
magma
Metamorphic
rocks, slate and
marble
Sedimentary
rocks, mudstone
Slow
solidification
High pressure
and temperature
Transportation
and
deposition
Rises to surface
where it
cools rapidly
melt
Слайд 7Мүжілу: қату- еру
«Тастай қатты.« деген сөзді білеміз. Тау жыныстарының
көбі қатты болғанмен тау жыныстарының қуысындағы аз ғана су әсерінен
шытынап бұзылады.
Rock breaks off
Себебі су қыста қатады,ал көктемде ериді. Осы қату-еру үдерісі жыл сайын қайталана береді.
Нәтижесінде тау жартасы түгелдей сызаттанып, бір кішкене бөлігі сынып, бірте-бірте ақыры үгіндіге айналады
Слайд 8Қату-Еру!
Нұрасыл сусынды тез суыту үшін мұздатқышқа салды да өзі
ұмытып кетті. Сосын не болды?
Ол ертеңіне бөтелкенің сынып қалғанын көрді.
Неліктен бөтелке шытынап сынды деп ойлайсыңдар?.
Су қатқанда көлемін ұлғайтады,ерігенде кішірейтеді. Сондықтан бөтелке сынды.
Activity
Слайд 9Мүжілу: жыныстардың ұлғаюы
Қату –еру шытынаудың негізгі себебі.
Температураның әсерінен тау
жыныстары ұлғаяды және сығылады.
Жыныстың беті қызғанда ұлғаяды, ал түнде
салқындағанда сығылады. Осының салдарынан сызат пайда болады.
Сондай-ақ кейбір жыныстар әртүрлі дәрежеде ұлғаяды, бұл да тастардың бетіне сызат түсуіне әсер етеді.
Слайд 10Мүжілу:-Өсімдіктер мен қыналар
Өсімдіктердің тамыры сызатқа түсіп оны ары қарай кере
түседі. Ал өсімдіктердің тамыры шірігенде қышқыл түзіледі. Қышқыл жартасты химиялық
жемірілуге ұшыратады..
Қыналарда өсімдіктер сияқты қышқыл түзеді, сөйтіп жартасты химиялық жемірілуге ұшыратып бұзады.
Слайд 11 Мүжілу: - химиялық
Көмірқышқыл газы жаңбыр суында еріп көмірқышқылына айналады
және жартастардың химиялық мүжілуіне әкеледі.
Қышқыл жаңбырлар да жартасты химиялық жемірілуге
ұшыратады, әсіресе металл карбонаттарынан тұратын тастарды (мысалы, бор, әктас және мрамор).
Азот пен күкірт оксидтері де қышқылға айналады және ол қышқылдар тасты көмірқышқылына қарағанда күштірек жартастарды мүжілуіне әсер етеді.
Слайд 12 Тасмалдау
Физикалық немесе химиялық мүжілуге ұшыраған тау жыныстары жел,
жаңбыр немесе мұздың әсерінен ұшып немесе ағып тасмалданады. Мұны эрозия
деп атайды.
Үгінділер жауын-шашын немесе ауырлық күші әсерінен жылжып өзенге түседі, өзен ағысы теңізге апарады.
Теңізде су ағыны толастап тау жыныстарының үгінді сынықтары шөгеді..
Rock
Слайд 13Лабораториялық жұмыс
Лабораториялық жұмыс №9 «Тау жыныстарының қалыптасуы»
Жұмыстың
мақсаты: Тау жыныстарының қалыптасуын бақылау.
Қажетті құралдар-заттар: тас қиыршықтары, құм,
саз, қышқылдау су, фен, тоқпақ, контейнер.
Қауіпсіздік техникасы ережесі: көзілдірік кию, қышқылдың күйдіргіш екеніне назар аудару.
Слайд 14Мына сөздерді дұрыс ретпен орналастырыңыз:
шөгу, мүжілу, тасмалдау, эрозия
Физикалық мүжілууге тән
екі факторды атаңыз
мүжілу
эрозия
Tасмалдау
шөгу
Қату - еру
ұлғаю - сығылу
Химиялық мүжілуді туындататын екі
факторды атаңыз
Көміртек диоксиді, азот оксиді, күкірт оксидтері
Activity
Слайд 15 Тау жыныстарының геологиялық циклы
Балқыған ___________ жер қыртысында немесе
жер бетінде қатып,
___________ тау жынысын түзеді.
Олар жауын-шашын, жел әсерінен___________________
.
Олар ___________және химиялық әсерлерден бұзылады.
Олардың ішіндегі маңыздысы ___________ деп аталады.
магма
магмалық
мүжілу
физикалық
қату-еру
Activity
Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз.
.
Слайд 16Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз
Тау жыныстарының үгінділері өзенмен ағып теңізге
түседі.
Олар мұнда шөгіп шөгінді жынысқа айналады.
Миллиондаған жылдар бойы
жылу мен қысым әсерінен және жылжи отырып төменгі қабаттарға түсіп шөгінді жыныс метаморфты жынысқа айналады.
Олардың кейбірі терең жер қыртысына түсіп магмалық жынысқа айналады. Осылай тау жынысының геологиялық циклы жалғаса береді.
Слайд 17«KAHOOT» ОЙЫНЫ
https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=50210b00-9d7a-428d-8594-e2a5b4f693c4
Слайд 18Шөгінді жыныстар - шөгу
Мүжілген тау жыныстары теңізге ағып келіп, теңіз
түбіне шөгеді. Осы кезде өлген жәндіктер шөгінді арасында қалып кетеді
де қазба қалдықтарға айналады.
Миллиондаған жылдар бойы үстіңгі қабаттардың қысымы, тұздар әсерінен шөгінді цементтеліп шөгінді жынысқа айналады, мысалы құмтас және аргиллитке.
шөгу
цементтелу
Слайд 19Шөгінді жыныс – шөгу
шөгу + қысым мен минералдар әсері.
Жаңа
шөгінді
қабат
Шөгінді
қабаттар
ескіре береді
теңіз/ көл/ өзен
жер
өзендер
Слайд 20Шөгінді жыныстар- булану
Шөгінді жыныстар әртүрлі жолмен түзіледі.
Көптеген минералдар теңіздер мен
көлдерде ериді.
Миллиондаған жылдардан кейін бұл теңіздер мен көлдер кебеді.
Су жоғалған
соң минералдар шөгеді.
Қазақстанда көптеп кездесетін бор мен әктастар осылай түзілген.
булану
Слайд 21Осадочные породы –внешнее
строение
Осадочные породы состоят из большого количества мелких частиц
и может быть мягким и рассыпчатым
Они обычно не содержат кристаллы,
но может иметь ископаемые остатки внутри
При просмотре внутрь скалы осадочных горных пород, часто можно увидеть слои, где немного разные отложения
.
Sedimentary rocks consist of lots of small particles
Слайд 22Sedimentary Rocks
Песчаник-құмтас
Известняк
әктас
Мел
бор
Песчаник
құмтас
Enlargements on next four slides
Слайд 23Sedimentary Rocks
sandstone
limestone
chalk
sandstone
Enlargements on next four slides
Слайд 24Sandstone
құмтас
Оранжево цвета породы.
Похоже, большим количество зерен песка склеенных.
Довольно
мягкий
Слайд 25sandstone
Orangy coloured rock.
Looks like lots of sand grains stuck
together.
Quite soft.
Слайд 27Limestone
әктас
Серый / белый цвет породы.
В основном сделаны из измельченных морских
раковин.
Может содержать окаменевшие оболочки
Слайд 28Chalk
бор
Серый / белый цвет породы.
В основном сделаны из измельченных
морских раковин.
Может содержать окаменевшие оболочки
Слайд 29Chalk
бор
Grey/white coloured rock.
Mostly made from crushed sea-shells.
May contain fossilised
shells
Слайд 30 Сипаттамасына қарай сәйкестендіру
:
Activity
Слайд 31Метаморфические породы - формирование
Метаморфические породы образуются под действием экстремальных давлений
и температур глубоко внутри Земли
Это изменяет структуру существующей породы
.
Слайд 32Метаморфических пород - свойства
Они, как правило плотнее и тяжелее, чем
осадочных пород
Они часто имеют структуры слоев кристаллов, вызванных действием тепла
и давления.
Они иногда показывают искажения, вызванные движениями, которые привели к их формирования. Это может привести к волнистые или зигзагообразной модели в скале
Слайд 33Metamorphic Rocks
мрамор
шифер
Enlargements on next two slides
Слайд 34Metamorphic Rocks
Marble
мрамор
Slate
шифер
Enlargements on next two slides
Слайд 35Marble
мрамор
В основном белый камень.
Высокие температуры вызывают оболочки в известняке
разрушение в
кристаллы, сложную гладкую породы
Слайд 36Marble
мрамор
A mostly white rock.
High temperatures cause the shells in
limestone to break down into crystals giving a harder smoother
rock
Слайд 37Slate
шифер
Серый черный породы.
Давление и некоторое количество тепла делает частицы
аргиллитов линию в одном направлении делает камень, который может быть
разбит на листах.
Слайд 38Магматические породы-
формирование
Глубоко внутри земле является расплавленная порода называется магмой. Иногда
это очередей через поверхность в виде вулканов
Магматические породы образуются, когда
расплавленная магма остывает и затвердевает
Это может произойти в первом или (например, в случае вулкана лавы) над землей
Слайд 39Магматические породы –скорость
затвердевания
Появление магматических пород зависит от того, как быстро
они охлаждаются.
Скалы, сформированные в земле известны как интрузивных магматических пород.
Они медленно охлаждаться, и это дает время для крупных кристаллов расти.
Скалы, образованные после того, как магма прорвалась через поверхности называются экструзивный магматическая
Они быстро охладить. В результате кристаллы намного меньше.
Слайд 40Igneous Rocks
Granite
гранит
Жесткий серый камень, состоящий из хаотически расположенных кристаллов
Слайд 41Igneous Rocks
Granite
гранит
A hard grey rock consisting of randomly arranged crystals.
Слайд 42пемза
ЭКСТРУЗИВНО магматические породы, как пемза и базальта, не имеют крупных
кристаллов и, как правило, менее плотная, чем интрузивных пород, как
гранит.
Слайд 43Pumice
пемза
Extrusive igneous rocks, like pumice and basalt, do not have
large crystals and tend to be less dense than intrusive
rocks like granite.
Слайд 44Магматические породы - свойства
Магматические породы- твердые
Они никогда не содержат останки
существ.
. Они содержат кристаллы, размер которых варьируется в зависимости от
того, насколько быстро породы затвердевает. Кристаллы неупорядоченный (в отличие от некоторых метаморфических пород.)
Слайд 45Мен қандай тау жынысымын ?
шөгінді
магмалық (экстр)
метаморфты
шөгінді
шөгінді
магмалық (интр)
метаморфты
түрі
Activity
Слайд 46Какой вид породы эти диаграммы представляют?
igneous
metamorphic
sedimentary
Activity
Слайд 47.
http://www.youtube.com/watch?v=set8lX8ERxc
Слайд 48 Тау жыныстарының геологиялық циклы
Балқыған ___________ жер қыртысында немесе
жер бетінде қатып,
___________ тау жынысын түзеді.
Олар жауын-шашын, жел әсерінен___________________
.
Олар ___________және химиялық әсерлерден бұзылады.
Олардың ішіндегі маңыздысы ___________ деп аталады.
магма
магмалық
мүжілу
физикалық
қату-еру
Activity
Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз.
.
Слайд 49Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз
Тау жыныстарының үгінділері өзенмен ағып теңізге
түседі.
Олар мұнда шөгіп шөгінді жынысқа айналады.
Миллиондаған жылдар бойы
жылу мен қысым әсерінен және жылжи отырып төменгі қабаттарға түсіп шөгінді жыныс метаморфты жынысқа айналады.
Олардың кейбірі терең жер қыртысына түсіп магмалық жынысқа айналады. Осылай тау жынысының геологиялық циклы жалғаса береді.
Слайд 50Rocks take part in a rock cycle.
Molten ___________ solidifies at
or near the surface of the Earth to form ___________
rocks.
These undergo ___________ where they are broken up by ___________ and chemical effects.
The most important of these is known as ___________.
magma
igneous
weathering
physical
Freeze-thaw
Activity
Fill in the gaps in the sentences.
Слайд 51The fragments of rock are carried to the ___________ by
rivers. Here they sink and form ___________ rocks.
Over millions of
years heat, ___________ and movement may change these sedimentary rocks into ___________ rocks. Some of these will sink deep into the Earth and turn into ___________ and the cycle is repeated.
sea
sedimentary
pressure
metamorphic
magma
Activity
Fill in the gaps in the sentences.
Слайд 52
What type of rock is granite?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 53
What type of rock is slate?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 54
What type of rock is limestone?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 55
What type of rocks are pumice and basalt?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 56
What type of rock is mudstone?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 57
What type of rock is shown?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 58
What type of rocks is shown?
Intrusive Igneous
Extrusive Igneous
Metamorphic
Sedimentary
Слайд 59
What type of rocks is could have the structure shown?
Mica
Limestone
Slate
Granite
Слайд 60
What type of rocks is made from mudstone
Pumice
Limestone
Slate
Granite
Слайд 61
What is the correct order for the rock cycle
magma,
metamorphic, sedimentary, igneous
magma, igneous, sedimentary, metamorphic,
magma, sedimentary, metamorphic, igneous
magma,
igneous, metamorphic, sedimentary
Слайд 62
What is the correct order for the processes that produce
sandstone
sedimentation, weathering, transportation, erosion
weathering, transportation, erosion, sedimentation
weathering, erosion, transportation,
sedimentation
erosion, weathering, transportation, sedimentation