Сутек-химиялық элемент және жай зат. Сутектің изотоптары

мақсатында элементті сипаттауға ерекше мән беріп, білімдерін дамыту, табиғатта таралуы

және алыну жолының ерекшеліктерін өткен сабақпен байланыстыра отырып түсіндіру. Ә)Оқушылардың дұрыс шешім қабылдай білу дағдыларын жетілдіріп, белсенділік икем дағдысын қалыптастыру.
Б)Экологиялық тәрбие беру.

заттарға қандай заттар жатады?Атаңыз
3.Оттек латын тілінен аударғанда қандай мағына береді?
4.Оттектің

қандай аллотропиялық түр өзгерісі бар?
5.Екі элементтің бірі оттек болып келетін бинарлы қосылысты ата.
6. 2H2O = 2H2 + O2 реакциясындағы түзілген өнімдерді ата? Қандай реакция типіне жататынын көрсетіңіз.

меңгеру кезеңі

1,008. Жай зат түзетін газ күйіндегі сутек – екі атомнан

тұратын молекуладан Н2 құралады. Сутек молекулалары бір-біріне әлсіз тартылады, сондықтан қалыпты жағдайда газ. Жер бетінде оттекке қарағанда сутек едәуір аз.
Сутек ең жеңіл газ болғандықтан, ғарыш кеңістігінде көп тараған. Күн жүйесі планеталарының 92%-ін сутек атомы құрады.
Жер бетінде сутек бос күйінде кездеспейді десе де болады. Көп тараған сутектің ең басты қосылысы – су. Сутектің жер қыртысында газ күйіндегі метанның, қатты тас көмірдің, сұйық күйдегі мұнайдың, көптеген минералдар мен тау жыныстарының құрамында оттекпен қатар сутек те кіреді. Жер қыртысындағы сутектің массалық үлесі 1 %. Ол аз болып көрінгенмен, шындығында жердегі әр 100 атомның, шамамен, 10 атомы сутектің үлесіне келеді.
Сутекті отын ретінде пайдаланған тиімді. Әзірше сутекті көп мөлшерде өндіруге болатын шикізаттар – метан мен суды айыру қымбатқа түсіп отыр. Келешекте автомобильдерді сутек отыны көмегімен жүргізуді дамыту көзделуде.

Судағы сутектің массалық ұлесі 11 пайыз. Сонымен қатар сутек табиғатта

қосылыстар құрамында кездеседі

ішіндегі ең жеңілі – сутек. Ол суда аз ериді. Жылу

өткізгіштігі өте жоғары. Зонд шарларын сутекпен толтырып, аспанға ұшырып, метеорологиялық мақсаттағы жұмыстар жүргізіледі.

жай зат екенін анықтап, оған “гидрогениум” деп ат берген. Латынша

бұл “су тудырушы” дегенді білдіреді.

Генри Кавендиш

Антуан Лавуазье

әдісі – суды тұрақты электр тогының көмегімен айыру болып табылады.
2H

2O = 2H2 + O2
CH4 + 2H2O = CO2 + 4H2 -165 кДж

күкірт қышқылын құяды. Реакцияның жүре бастағанын сұйықтың бетінде газ көпіршіктерінің

пайда болуынан байқауға болады.Ол – сутек газы.

Zn + H 2SO4 = ZnSO4+ H2

2 топ
А) 5 моль судың массасын есепте а)7 моль алюминийдің массасын есепте

Б) Мына заттардың салыстырмалы молекулалық массаларын тап
1. Mr (CO2)= 2 Mr (H3PO4)=
Mr (H2SO4)= Mr (FeCl3)=

кездесетін маңызды химиялық элемент

2 топ

А) Адам сүйегінде кездесетін химиялық элемент
Ә)

Қалқанша безінде кездесетін элемент

кезінде соқ.

2 топ
А) .... тас екен,арпа бидай ас екен.
Ә)Аз сөз

.....,көп сөз .......

Ә) Жұмбақтар
1 топ
А) Бірінші буыным көп емес,екінші буыным тілсіз жау.
Ә) Шыдасаңда алтын ассыз мүлде,шыдау қиын бұл затсыз екі күнге.

2 топ
А) Тынысым ырысым,Ол жоқ жерде жойылмақ жүрісім
Ә) Сыныптан шықпайды,тимесең ұқпайды.
Жәрдемінсіз бұл заттың, оқушы сабақ ұқпайды.

хлормен қосылысының салыстырмалы молекуллалық массасын есепте.
Реакция теңдеуін теңестір
Осы қосылысты

айырылу реакциясы арқылы жүзеге асыр.

2 топ
Салыстырмалы атомдық массасы 24 –ке тең.
Осы элементтің хлормен қосылысының салыстырмалы молекулалық массасын есепте.
Реакция теңдеуін теңестір
Осы қосылысты айырылу реакциясы арқылы жүзеге асыр.

б) Cu

в) Si
2.Күн жүйесі планеталарының қанша пайызын сутек атомы құрайды?
А)49% ә)2% б)24% в)92%
3.Сутекті ең алғаш алған ғалым?
а) Ломоносов ә) Менделеев
б) Кавендиш в) Лавуазье
4.Сутек латынша қандай мағынаны береді:
А)түтінді газ б)су тудырушы
Ә)қопарғыш газ в)су тасушы
5.Сутекті өнеркәсіпте алу жолы:
а)Электр тоғы арқылы б)белсенді металдан
ә)ауаны ығыстыру арқылы в)айдау арқылы