Бүйрек-тас ауруы. Жедел бүйрек жетіспеушілігі

тастың түзілуімен көрінетін ауру. Бұл ауру халықтың 1-3% кездеседі — жас және

орта жастағы адамдарда әдетте бүйректе және зәрағарда түзілсе, балаларда және қарттарда  -  көбіне қуықта түзіледі. Тастар саны әр түрлі болуы мүмкін – бірден бірнеше жүзге дейін. Олардың мөлшерлері 10-12 см-ге дейінгі диаметрдегі құмнан түрленеді.
[1] [2]

тастардың түзілу этиологиясы; ·          тастардың минералогиялық құрамы; ·          тас түзілу қаупі тобы.

[1]
 

өлшемдерді көрсетумен миллиметрде белгіленеді,. Сондай-ақ тас түйіршіктерін < 5 мм,

5–10 мм, 10–20 мм және > 20 мм өлшемді топтарға бөлуге болады. Тас түйіршіктерінің оқшаулануы: Тас түйіршіктерін зәр шығару жолдарының анатомиялық құрылымында олардың орналасуына байланысты жіктеуге болады: ·          тостағанша тастары; ·          түбекше астау тастары; ·          тостағаншаның екі жақты тастары; ·          зәрағардың жоғары үштен бірінің тастары; ·          зәрағардың орта үштен бірінің тастары; ·          зәрағардың төменгі үштен бірінің тастары; ·          қуық тастары; ·          несеп жолы тастары. [1]

сәйкес жіктеуге болады (3-кесте), ол олардың минералогиялық құрамына байланысты болады.

Контрастісіз компьютерлік томография өткізуде (КТ) жіктеу үшін Ха-унсфилд (HU) бірлік шкаласын қолдануға болады, себебі КТ тас түйіршігінің тығыздығы және оның құрылымы (қаттылығы) туралы ақпаратты ұсынады. Бұл ақпарат емдеу тактикасына тікелей әсер етеді.
[1]
 

анатомиялық даму ақаулары, тұқым қуалайтын нефроз және нефритке ұқсас синдромдар.
*

Жүре пайда болған 1-лік,2-лік жағдайларда болуы мүмкін. [2]

Жалпы :
- минералдар алмасуы

бұзылуы
- А гиповитаминозы
- Д гипервитаминозы немесе авитааминозы
- гиперкальциурия
- гиперпаратиреоз
- бактериальды интоксикация
- химиялық препараттарды шектен тыс пайдалану(сульфаниламид, тетрациклин, антацид, ацетилсалицил қышқылы, глюкокортикоид т. б.)
- ұзақ және толық иммобилизация [2]

1-лік және 2-лік стенозы
- несеп шығаратын жолдарының аномалиялары
- нефроптоз
- несеп

жолдарының рефлюкстері
- инфекциялар
- несеп шығаруының қиындауы
- несеп қышқылдылығы мен сілтілігінің артуы [2]

қиындаған зәр шығару; ·          температураның көтерілуі, қалтырау; ·          Пастернацкийдің оң симптомы. Анамнезден: Бірінші тас

түйіршіктер: ·          резидуалды тас түйіршіктері; ·          генетикалық анамнез; ·          қосалқы аурулар (ЗОБ, подагра). [1]

ұлғаюы; ·          зәрдің жалпы анализі: көбіне микро немесе макрогематурияны, кристаллоурияны анықтайды (зәр

рН, лейкоциттер, бактериурия, тұздың өзгеруі), тас түйіршікті зәр шығару жолдары обструкциясында креатинин және зәрағардың артуы мүмкін; ·          қанның биохимиялық анализі: шлактардың артуын анықтайды (креатинин, несепнәр) ·          зәрдің уреазды белсенділікке анализі: зәрдегі кристалл түзілу процесі тестпен анықталады, ол «Кристалл түзілуге тест» деп аталады. Зәрде кристалл түзілу процесінің өзі жүріп жатқанын, осы процестің қарқындылығы қандай екенін және ең негізгісі – ол, түзілген кристалдардың химиялық құрамы қандай екенін көруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ in vitro литолитиктерін  (дәрілік  препараттар) іріктеу жүргізіледі және пациенттер үшін диета жазылады. ·          зәрдің бактериологиялық себіндісі: Бөлінділерді бактериялардың бөлінуіне зерттеу зәр шығару жолдары каналдарының инфекциялық ауруларын диагностикалауға, сондай-ақ қоздырғышты анықтауға және қандай антибиотикке сезімталдық бар екенін анықтауға мүмкіндік береді.  

зерттеу (УДЗ): бүйрек артериясы резистенттілігі индексі және іріңді деструкция ошақтарын анықтауға,

паренхима ісігін бағалауға мүмкіндік береді. ·          Экскреторлы урография: жоғары және төменгі жыныс жолдары, анатомиялық-функционалдық жағдайы туралы толық түсінік беруге қабілетті. ·          Зәр шығару жолдарының компьютерлік томографиясы (КТ): КТ тас түйіршіктері мөлшерін, оның оқшаулануын және тығыздығын анықтауға мүмкіндік береді. ·          Мультиспиральды компьютерлік томография: тостағанды-түбекшелі жүйенің урорхитектониктеріндегі алынған 3D суреттердің виртуалды реконструкциясын жүзеге асыруға мүмкіндік береді, тас тығыздығын, сондай-ақ контрастлі затпен өткізуді анықтауға мүмкіндік береді. [1]

жүктеулері; ·          Диета стол №7, өткір, тұзды, татымды шектеумен (уреазды белсенділікті талдау көрсеткіштеріне

сәйкес).   Дәрі-дәрмектік емдеу:  Бүйректік түйілуде шарттастырылған ауыру синдромында ең бірінші  ауыруды тоқтату қажет.

қол жеткізеді (мөлшерлеу және препараттарды қабылдау ұзақтығы ауыру синдромының қарқындылығына

байланысты):

және т.б. нәтижесінде кенеттен дамитын жағдай. ЖБЖ- бүйрек қан ағымының

кенет бұзылысы, сонымен қатар бүйректің организмнен сұйықтықты және организмге қажетсіз заттарды шығару қабілетінің күрт төмендеуі. ЖБЖ кез-келген жаста кездеседі ( бірақ жиі 20-40 аралығында), көбінесе бұл қайтымды жағдай.
Преренальді (гемодинамика бұзылыстарында және қан айналым өзгерістерінің азаюы) 40-60 % жағдайда кездеседі.
Ренальді (бүйрек паренхимасының ишемиялық зақымдануы, сирек жедел бүйрек қабынуы және қан тамыр патологиясында) 75% жағдайда кездеседі.
Постренальді ( зәр жолдарының кез келген экстраренальді бөлімдерінің обструкциясы нәтижесінде болады және ануриямен жүреді) [5]

Жедел токсикалық – нефропатия, уланумен шақырылатын заттар
ауыр металдар
ауыр қышқылдар
3 Жедел

инфекциялық нефропатия
геморрагиялық қызба
бүйректік синдром
4 Жедел қан – тамыр нефропатиясы
5 Бүйрек трансплантациясындағы ұзақ ишемия
Зәр жолдарының обструкциясы
[5]

каналшалардың дистрофиялық, атрофиялық және некротикалық өзгерістер дамиды. Белоктардың көп мөлшерде

каналшаларға түсуі , реабсорбциясы поцестердің активациясы каналшалардың өлуіне әкеледі. Жазылу кезінде каналшалар біртіндеп қалыпына келеді, соның салдарынан анурия алдында полиурия фазасы пайда болады. Соңында су- электролиттік бұзылыс дамиды. [4]

салдары болуы мүмкін. Себептеріне байланысты емес, бұл зақымдалулардың нәтижесі –

бүйрек тінінің ишемиясы және жедел тубулярлы некроз болады. [4]

керісінше қысым көрсетеді. Жоғары ішкі қысым салдарынан бүйрек каналшалары ісінеді

және бүйректің қан тамырларын басады, бұл бүйрек тінінің ишемиясының дамуына әкеледі. Бірақ  жедел бүйрек жетіспеушілігі зәр шығару жолдарының екі жақты обструкциясы кезінде ғана дамиды немесе бір ғана жұмыс істеп тұрған бүйректің обструкциясы кезінде дамиды. Обструкция бүйрек тас ауруымен, зәр шығару жолдарының қабырғасының патологиясымен (ісік немесе стриктура) байланысты болуы мүмкін немесе зәр шығару жолдарының сыртқы түзілістермен немесе фиброзды тінмен басылу салдарына байланысты болуы мүмкін.
[4]

гломерула патологиясын, тубулоинтерстициальды ауруларды, сонымен қатар дәрілік заттармен немесе токсиндармен

улануды жатқызады. Гломерулярлық патологияға келсек, жиі жедел бүйрек жетіспеушілігі жедел немесе тез прогрессирленетін гломерулонефритте, Гудпасчер синдромында, васкулиттарда және пролиферативті гломерулонефритта дамиды, бұлар жүйелі патологиямен немесе инфекциялық аурулармен байланысты болып келеді. [4]

шеткі (перифериялық) ісінулер; ·     ентігу; ·     шөлдеу; ·     ауыздың құрғауы; ·     әлсіздік; ·     лоқсу, құсу; ·    

тәбеттің болмауы. ·     Телімді (спецификалық) шағымдар – БЖЗ этиологиясына байланысты. [5]

өкпеқап қуыстарына сұйықтықтың жиналуы, өкпенің ісінуі. ·     Ангиография: БЖЗ-ның тамырлық себептерін (бүйрек

артериясының стенозын,  құрсақ қолқасының қабаттанатын аневризмасын, төменгі қуыс венаның өрлемелі тромбозын) жоққа шығару үшін. ·     Бүйректің, құрсақ қуысының УДЗ: бүйрек көлемінің үлкеюі, бүйрек түбекшелерінде немесе несеп шығару жолдарында конкременттердің болуы, әртүрлі ісіктерді диагностикалау. ·     Бүйректерді радиоизотопты сканерлеу: бүйрек перфузиясын бағалау, обструктивті патологияны диагностикалау. ·     Компьютерлік және магнитті-резонанстық томография. ·     Көрсетімдер бойынша бүйрек биопсиясы: БЖЗ кезіндегі күрделі диагностикалық жағдайларда пайдаланылады, этиологиясы белгісіз бүйректік БЖЗ, анурия кезеңі 4 аптадан көпке созылған БЖЗ, нефроздық синдроммен, жіті нефриттік синдроммен, өкпенің некроздаушы васкулит типі бойынша жайылған (диффузиялық) зақымдануымен ассоциацияланған БЖЗ кезінде көрсетілген.

ырғағын тұрақтандыру және т.б); • несеп шығаруды қалпына келтіру; • азотемияны, дизэлектролитемияны

жою; • қышқылдық-негізгі жай-күйді түзету; • ісінулерді, құрысуларды тоқтату; • артериялық қысымды қалыптандыру; • БСС қалыптасуын, БДЗ-ның БСС-на түр өзгертуін болдырмау [5]

бұзылысының себебіне байланысты жүргізіледі.Гемоциркуляцияның бұзылуы кезінде, шок кезінде шокка қарсы

шаралар жүргізіледі , жедел улану кезінде ағзадан уды шығару қажет ( асқазанды жуу ,гемодиализ, гемофилтрация , гемосорбция, плазмоферез ).Олигурияның бастапқы кезеңінде диурезді стимуляциялайтын фуросемид ,моннитол дәрілері вена ішіне енгізіледі.Белок пен калий шектелген диета тағайындалады.Ағзаға енгізілетін суйықтық 500 мл ден кем болмауы керек және құсу кезінде жоғалған сумен диурезді қалпына келтіреді.Егерде уремия жоғарыласа науқас гемодиализ бөлімшесіне жіберілу қажет ,ол жерде жасанды бүйрек қолдану мүмкін.
[4]

қалпына келумен көрінеді.Ауыр жедел бүйрек жетіспеушілігі кезінде ауру қалпына келмейді

және созылмалы түрге ауысу мүмкін