“ АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ ” АҚ

ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ








Тақырыбы: Гипоталамус- гипофиз- бүйрек үсті бездер жүйесі





Орындаған: Раимбеков Е.
Жанай Ә.
Алимкул А.
Тобы: 221 ЖМ
Қабылдаған: Халиева Х.М

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

гипофиздік жүйе
Гипофиз
Бүйрек

үсті бездері
ІІІ. Қорытынды.

Жоспар

ядролар жатқан орнына қарай преоптикалық, алдыңғы , ортаңғы ,бүйірдегі және

артқы деп беске бөледі.
Гипоталамус ми сыңарлары қыртысы , лимбиялық жүйе , торлы құрылыммен , сопақша мидың парасимпатикалық және симпатикалық ядроларымен, жұлынның бүйір ашасындағы вегетативті ядроларымен қатар таламус , гипофизбен эфференттік байланысты. Мұнымен бірге оған түпкі ядролардан , мишықтан афференттік жүйкелер, ішкі ағзалардан кезеген жүйке арқылы хабарлар келіп тұрады.

эндокриндік
бездер арқылы әсер етеді. Ол жүрек
тамыр ,ішкі сөлініс

бездер , ас қорыту ,
бүйректер қызметін , зат алмасуын ,несепті
шығаруын реттейді. Мұнымен қатар ішкі
орталық және дене қызу тұрақтылығын
сақтайды. Гипоталамус дене
қимылдарының вегетативтік өзгерістерін
қамтамасыз етеді.

ми ядроларда тойыну орталығы орналасқан. Оны тітіркендірсе жануар алдындағы азыққа

қарамай , алдына қойылған асты ішпей, жүдей бастайды. Осы орталықты алып тастаса , жануар тамақты қанша ішсе де тоймайтын болады. Бүйірдегіядроларда аштық орталығы орналасқан.Оны тітіркендірсе жануар алдын- дағы азықты қанша болса да жей береді,ал бұл орталықты алып тастаса, аш болса да ол азыққа қарамайды гипофагия , жүдейді.

арқылы бұл ағзаның жүрек тамыр жүйесіне , ас қорыту ағзаларына

, зат алмасуына , жылуды реттеуге , несеп бөлінуіне, ішкі сөлініс бездер қызметіне әсер ететіні анықталды. Гипоталамус осы шеткі ағзалар үрдісіне , вегетативтік ядролары симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдері арқылы және гипофиздің гормон шығару қабілетін өзгерте отырып әсер етеді.

бездерінің гормон шығаруын бірде күшейтіп , бірде азайтып организмнің көптеген

әрекеттерін реттейді. Сөйтіп гипоталамус гипофизбен біріккен әрекеттік гипо - таламустық гипофиздік жүйе құрайды.
Гипоталамустың нейросекрециялық жасушаларынан гипофиздің алдыңғы бөліміне босатушы факторлар(кортикотропин босатушы , тиротропин , фолликулотропин, сомототропин, лютеотропин ) өтеді.

прогормон болып саналады. Гипофиздің артқы

бөлімінде олар әбден жетіліп гормонға айналады, яғни гипофиздің артқы бөлімі мен гипоталамус біртұтас құрылымдық , әрекеттік құрылым болып саналады. Гипофиздің алдыңғы және ортаңғы бөлімдері гипоталамуспен қан тамырлары арқылы , яғни гуморалды жолмен байланысады. Виллизи шеңберінен тарайтын жоғарғы гипофиз артериясы алдымен ілмектер мен түйіндерден тұратын алғашқы капилярлы торды түзеді. Бұл торға гипоталамустың нейросекрециялық жасушалары келіп , ұштары нейрокапиллярлық түйіспелер түзетін жүйкелік тор жасайды.

шығаратын нейропептидтер либерин және статин деп аталады.
Либерин босатушы, күшейтуші,

ал статин тоқтатушы, тежеуші факторлар. Қазіргі кезде 7 либерин, 3 статин анықталып отыр. Либериндер тобына кортиколиберин, тиролиберин,фоллилиберин,сомотолиберин, меланолиберин , пролактолиберин және люлиберин жатады.

соматостатин,
меланостатин,пролактостатин жатады.
Түрлі либериндер мен статиндердің сөлінісі

өздеріне сәйкес қандағы гормондарға
байланысты және гормондар реттейтін
үрдістердің сипаты мен түріне байланысты.

жүйесінің талшықтары мен гипоталамус гипофиз жүйесі арқылы іске асады.
Гипоталамус

гипофиз жүйесінде соңғы жылдары нейрондарды реттейтін пептидтер ашылды . Олар эндорфин , энкефарин , нейротензин, Р заты және басқа қосымша гормондық жүйелер.

Гипофиз
Гипофиз мидың

түп жағындағы түрік ершігінде орналасқан, алдыңғы, ортаңғы, артқы бөліктерден тұрады. Алдыңғысы аденогипофиз, ортаңғысы меланогипофиз, артқысы нейрогипофиз деп аталады. Гипофиздің алдыңғы бөлігі аденогипофиз үш түрлі , атап айтқанда , ацидофилдік, базофильдік және хромофильдік жасушалардан тұрады. Гипофизде сомототроптық СТГ, тиреотроптық ТТГ , адренокортикотроптық АКТГ , гонадотроптық ГТГ, фоллитропин ФСГ , лютропин ЛСГ, пролактин бағыттаушы гормондары түзіледі.

салмақтары 6-12 г . Әрқайсысы милы және қыртысты қабаттан тұрады.
Бүйрекүсті

бездерінің гормондары.
Бүйрекүсті безінің қыртысты қабаты 40- тан астам кортикостероидтарды түзеді. Физиологиялық қызметіне қарай кортикостероидтар 3 топқа бөлінеді:
Глюкокортикостероидтар (ГКС)
Минералокортикостероидтар (МКС)
Андрокортикостероидтар (АКС)

дың әсерінен бірқатар ферменттердің (трансаминаза, оксидаза, гидролаза, т.б.) белсенділігі күшейеді.
ГКС

майдың алмасуына әсері: тіндегі липаза артады, яғни май ыдырап қышқылдары бауырға өтеді.
ГКС көмірсулар алмасуына да әсер етеді. Олар глюконеогенезді күшейтеді, сондықтан гипергликемия пайда болуы мүмкін.
ГКС әсерінен бауырдан басқа барлық ағзалардың мембраналарының глюкозаны өткізу қабілеті төмендейді. Ал бауырда глюкоза мен амин қышқылдарына жасушалардың өткізгіштігі аздап артады.
ГКС қабынуға қарсы тұру қабілеттерін арттыру.

топқа альдостерон мен ІІ дезоксикортикостерон. МКС негізгі физиологиялық әсеріне су мен

тұздардың алмасуының ықпалы жатады. Бұл бүйрек тінінде, тер және сәлекей бездеріне әсер етуі арқылы іске асады.
Альдостерон кальций мен магнийдің сыртқа шығарылуын күшейтеді.
Альдостерон Na мен Cl иондарының ықпалына байланысты пайда болатын түрлі сұйықтықтардағы қан көлемі мен жасуша ішіндегі сұйықтықтардың мөлшерін реттеу қабілеттері.

қарағанда анағұрлым әлсіздеу келеді. Бұлардың маңызы әсіресе балалық, кәрілік шақта

зор болады. Адам қартайып, жыныс бездерінің қызметі тоқтаған кезде бүйрекүсті бездері негізгі жыныс гормондарын түзуші ағза болып табылады.

норадреналин түзіледі. Адреналин негізінен бүйрекүсті бездерінде ғана, норадреналин басқа да

ағзаларда пайда болады. А, НА және дофамин биогендік катехоламиндерге жатады.
Катехоламиндер ағзадағы барлық тіндерге әсер етіп, оларда биохимиялық үрдістерді тудырады. Катехоламиндердің ағзаға әсері өте көп әрі жан жақты:
1. Адреналин жүрек қантамырлар жүйесіне өте қатты әсер етеді.
жүректің соғу ырғағын тездетеді, қозғыштығын ұлғайтып, серпініс өтуін жақсартады;

арқылы адреналин қанның қысымына әсер етеді.
Ішектің бірыңғай салалы еттеріне әсер

етеді.Олар тонусын төмендетіп қозғалысын тежейді.
Көздің қарашығын үлкейтеді.
Жатырдың жиырылуына әсер етеді.
Тері түктерінің қапшықтарының етін жиырады, сондықтан адамның эмоция кезінде төбе шашы тік тұрады.
Майдың алмасуына әсер етеді. Ол липолизді күшейтіп липогенезді басады, майдың тотығуын күшейтеді.

Қорыта келе,адам организмінде ішкі сөлініс бездерінің күрделі

жүйесі жұмыс істейді. Ол жүйке жүйесімен бірге организмнің біртұтастығын қамтама- сыз етеді. Гормон арқылы зат алмасу, өсу, даму үрдістері реттеледі. Гормон көбеюге де әсерін тигізеді.Ағзалар қызметін белсендендіретін ,тежейтін гормондар бар екені мәлім. Мысалы, адреналин асқорыту аппаратының секреторлық қозғалыс қызметін тежеп бәсеңдетеді.

2005
Судаков Нормальная физиология человека.
Әбилаев С.А.,

Қуандықов Е.О. Медициналық биология және генетика.
Рақышев А. Адам анатомиясы Алматы 2004