1 Лекция. Жу ғыш заттар және жуғыш әсері Кайралапова Гульфайруз

белсенді заттарды синтездеудің химиясы мен технологиясы

БАЗ-ға қарағанда қосымша қасиеттері болуы тиіс:

Суда ерігіштігі
Жағымсыз иісі болмауы
Маталар мен

бояуларға зиянды әсер етпеу
Дерматологиялық қасиеттері қанағаттанарлық (аллергияның болмауы және т.б.)

полярсыз (гидрофобты) бөлшектері болуы тиіс. Осы екі бөлігі БАЗ-ың суда

да (гидрофильді) және майда да (гидрофобты) – органикалық еріткіште еруін мүмкін етеді

эмульсия түзіледі.

болмайды. Мысалы: жоғары спирттер, фенолдар.
Екінші жағынан, коллоидты ерітінді түзетін, бірақ

беттік активтілігі жоқ қосылыстар жуғыш әсерге иеленбейді.
БАЗ-тың гидрофобты бөлігі алифатты және алифатты-ароматты табигатты болуы мүмкін. Ең дұрысы бір полярлы топка 10-18 С-атомынан тұратын радикал келуі тиіс. Бензол сақинасы 4 С-атомына сәйкес келеді.

-СН2-СН2-О-СН2-СН2- және тағы басқа топтар орындайды.
П.А.Ребиндердің жуғыш әсері теориясына сәйкес

сулы ерітінділерде БАЗ полярсыз жағымен беттік қабатқа қарай ал полярлы бөлігімен ерітіндіге қарай бағытталады.
БАЗ молекуласының осылай бағытталуы ерітінді көлемінде де орын алады. Бұл жағдайда БАЗ гидрофобты бөліктері өзара тартылып, мицелла ядросын құрайды, ал гидрофильді бөлігі суға қарайды, б.а. мицелла түзіледі.

ерітінділер).

топтардың саны көбейген сайын, МКК төмендейді (кері пропорционал)
2) Ерітіндіде электролиттер

мен тұздардың болуы МКК төмендетеді (кері пропорционал)
3) Қарсы иондардың заряды, заряд үлкен болған сайын МКК төмендейді (кері пропорционал)
4) Температура жоғарылаған сайын, МКК өседі (тура пропорционал).

Мицелла түзу қабілетінің жуғыш әсерімен байланысы солюбилизация құбылысымен түсіндіріледі.

Кәдімгі ерітінділерден айырмашылығы – солюбилизация кезінде коллоидты ерітінді, ал еріту

кезінде молекулалық ерітінді түзіледі. Солюбилизацияның эмульсиядан айырмашылығы – нағыз ерітінділерге ұқсайды және тұрақты.

түзу
2) эмульгирлеу
4) дисперсиялану
5) Кірді ерітіндіде ұстап қалу

оған әсер ететін факторлар:
а) жуғыз заттың беттік белсенділігі; б)

радикалдың тармақталуы оны жоғарылатады;
в) беттік қабаттың формасы (рельефі) – беттік қабаттың кедір-бұдырлығы ылғалдануды төмендетеді

кірді ұстауға әсер етеді, екінші рет сіңіруіне кедергі жасайды.

әсер етудің үлкен маңызы бар. Механикалық әсер кезінде кір бөлшектері

ұсақталып, ал БАЗ көмегімен эмульсия түзіледі (эмульсияның тұрақтануы).

натрий тұздары (сабындар) иеленеді, ал алкилсульфаттар мен сульфонаттар ең нашары.

КМЦ еңгізу бұл қабілетті жоғарылатады.
Судың кермектілігі де әсер етеді – неғұрлым кермектілік төмен болса, соғұрлым қайта кірдің матаға отыруы азаяды.

Бұл топқа бетті қабатта да, ерітінді көлемінде де мицелла түзбейтін

БАЗ жатқызылады. Оларды гидрофобты бөлігі қысқа, суда нағыз ерітінділер түзеді, мысалы спирттер. Олар өте жақсы флотореагенттер, көбікті сөндіргіштер.

беттік керілуді төмендетеді, бірақ мицелла тәрізді құрылымдар түзбейді. Олар бетті

қабатты гидрофобизациялай немесе гидрофилизациялау үшін қолданылады. Мысалы, рудаларды флотациялау кезінде жинақтаушылар, олар беттік қабатты гидрофобизациялау үшін қолданылады.

құрылымдар (үлдірлер) түзеді және бөлшектердің бір-бірімен біругуіне кедергі жасайды. Олар

әлсіз БАЗ, мысалы: глюкозидтер, полисахаридтер (КМЦ және т.б.). Олар үлкен мицеллалар түзеді, соның салдарынан нашар эмульгаторлар мен диспергаторлар.

БАЗ-дан бөлек – қорғаушы коллоидтар, электролиттер және т.б. қоспалар, б.а.

күрделі композициялар.