10-11 ДӘРІСТЕР. Фунгицидтер. Қолданудың биологиялық негіздері, классификациясы

қолданудың биологиялық негіздері.
Фунгицидтер классификациясы.
1. Фунгицидтер (лат.fungus - саңырауқұлақ, caedo

- өлтіру) - мәдени дақылдарды саңырауқұл-ақ ауруларынан қорғау үшін қолданатын химия-лық препараттар.
Құрылымы жағынан фунгицидтер органи-калық және бейорганикалық болып екіге бөлінеді. Әсер етуіне байланысты фунгицидтер профи лактикалық, қорғаушы және емдік болып бөлінеді.

күресуге арналған).
2. Топырақты өңдеуге арналған препаратттар (топырақтағы ауру қоздырғыштарды

жояды, әсіресе жылыжайлар мен парниктерде тиімді).
3. Өсімдікті тынығу кезінде өңдейтін фунгицид-тер (қоздырғышты қыстау сатысында жояды, ерте көктемде өнуге дейін,күзде, қыста қолданылады).
4. Вегетациялық кезеңінде өңдеу (көктемде қол-дануға және профилактикалық әсерлі препарат-тар), астық және жеміс - көкөніс қоймаларында бүрку және фумигациялау тәсілімен қолданыла-ды.

жүйелі (ішкі) және жартылый жүйелі әсерлі болып келеді.
Жүйелі фунгицидтерге

құрамында триазол, имидазол және пиримидиндер топтары бар, ал жартылый жүйелі фунгицидтерге құрамында фенилпирролдар, бензимидазолдар және стро-билуриндер бар химиялық заттар жатады. Бұл препараттарды көбінесе дәнді-дақылдарды вегетация кезінде өңдеу үшін қолданады.

фунгицидтер профилактикалық және емдегіш қасиеттеріге ие. Әсер ету механизімі: патогенді

саңырауқұлақтардың өсуін тежейді және оны жояды. Сонымен қатар триазолды фунгицидтер белгіленген нысанаға әсер етеді.
Имидазолдар мен пиримидиндер өсімдіктің бой ымен жартылай тарайды. Осы топтың негізгі өкілдеріне триазоксид, прохлораз және имаза-лил жатады. Бұл препараттар арпаның жапыр-ақтарының жолақтануымен күресуде жиі қол-данылады.

Бұлардың әсер етуі өсімдіктің ұлпасына тез ар-ада енуіне және метеорологиялық

жағдайға ті-келей байланысты. Жүйелі фунгицидтерді жан-асушы фунгицидтерден кейінірек 20 ғасырдың 60 жылдарынан бастап қолданыла бастады.
Бұл препараттарды топқа бөлу уақытша болып табылады. Мысалы, көптеген профилактикалық препараттар үлкен мөлшерде немесе жоғары концентрацияда емдік қасиетке ие, тұқым ула-ғыш және де топырақта болатын аурулардың қоздырғыштарын жояды (кесте).

қарсы қасиеті ұзақ сақталатын фунги-цид. Мұндай препараттар өсімдіктің бойымен жылжып

акрепетальды қасиет көрсетеді. Жа-пырақтарға тез сіңгіш, белгіленген жұмсау мөлшерінде фитоуыттылық қасиет көрсетпей-ді. Оларды дақылдардың ақ ұнтақ, шірік, тат, дақ, таз қотыр, септориоз, церкоспореллез, ринхоспориоз ауруларына қарсы кеңінен қолданады.

(флутриафол)
4) Вектра (бромуконазол)
5) Байлетон, Тозонит (триадимефон)
6) Виал (динконазол)

7) Лоспел (тетраконазол)
8) Реал. Премис25 (тритиконазол)
9) Раксил, Террасил (тебуконазол)
10) Тилт (пропиконазол)
11) Суми-8 (диниконазол) т.б.

% ерітінді күйінде қолданылады. Өсімдік-тің тамырына сіңу арқылы, өзегімен бойына

тар-алады. Қорғайтын өсімдікке фитоуыттылық қасиеті жоқ, дәрілеуіш зат ретінде пайдалануға болатын қоймалжың (суспензия). Тамыр шірігі ауруына қарсы тиімді препарат. Сонымен қатар басқада саңырауқұлақ ауру қоздырғыштарына қарсы қолданылады. Мысалы, ақұнтақ, церкоспо-релла, фузариозды тамыр шірігі, сұр және ақ шіріктер, фузариозды солу, аскохитоз, қарлы зең, тозаңды және қатты қара күйе, қызыл шірік, перикуляриоз, фомоз, антракноз ауруларына қарсы қолдануға болады.

митоттық аппараттың негізгі құраушысы митоттық вере-теносын бұзады. Бұл топтың құрамына

кіретін заттар қара зеңге қарсы тиімділігі жоғары.
Препарат жүйелі әсер етеді, тамыр жүйесіне жақсы еніп, сабақ арқылы жоғары таралады. Өсімдікке фитозалалсыз, яғни күйдірмейді. Сонымен қатар 2% суспензияны тұқымды дәрілеу негізінде қолдануға болады. Тамыр шірігімен күрес үшін ең үздік фунгицид.

бавемтин, БМК;
2) Бенлат, фундазол, агроцит, беномил;
Тұқымды өңдейтін фунгицидтер.
Жанама

әсер етуші фунгицидтермен өңдеген-де өсімдіктің сыртқы қабатында сақталып, қоздырғыштар жанасу кезеңінде жойылады. Мысалы тұқымның сыртқы қабатына ену арқылы тереңдеп әсер ету қабілеті бар.

сақ-талу уақытына, фотохимиялық және химия-лық тұрақтылығына байланысты. Жанама әсер ететін

фунгицидтерді 19 ғасырдың соңынан бері ауылшаруашылықа пайдаланып келеді.
Бұл фунгицидтердің тобына әсер етуші затта-ры тиокарбомат және тирам тобына жататын манкоцеб, метирам және ТМТД жатады. Қо-сылыстар әсер ету шегі кең заттарға жатады.

ұсақ ұрықты дақылдарды өңдеуде қолданылады. Сонымен қатар қызылшаның, рапстың, жүгерінің

және картоптың тұқымдарын өңдеуге арналған.
Фенилпирролдар жартылый жүйелік қасиет көрсетеді және өсіп кележатқан өсімдіктерді қорғайтын зона түзеді. Бұл препараттар қатты күйе, тұқымдардың өскіндернің ауруларына және фузариозға қарсы тиімділігі жоғары. Фунгицидтердің бұл тобына флудиоксинил жатады.

оның құра-мында түзілген зат депо ретінде бойымен көтеріледі. Стробилуриндер саңырауқұлақтар-дың

жасушаларының митохондрияларына еніп, тыныс алу процестерінің ферменттерінің фосфорлану және тотықсыздануына әсер етеді.
Стробилуриндер - жүйелі, төзімді стимуляция-лы әсер етеді. Ақұнтақ, шіріктер, тат, тазқотыр, переноспороз, фитофтороз, жалған ақұнтақ, және басқа дақ ауруларына қарсы қолданылады.

кіреді. Стробилуриндер саңырауқұлақтың 4 класын жояды: оомицет, аскомицет, базиди-омицет және

дейтеромицет. Акропетальді әсер етеді, яғни өсімдіктің өсу нүктесімен жыл-жып, жас өскін органдарын қорғайды. Температура өзгерісіне тұрақты, өсімдікке тез енеді, ұзақ сақталуын қамтамасыз етеді. Өсімдік ауруларына профилактикалық өңдеу негізіне арналған.

3) Квадрис (азоксистробин)
4) Кабрио Топ (пиаклостробин )
Фунгицидтердің гидроксианилидтер класы

- жаңа пайда болған топ.
Тельдор - сұр және жеміс шірігі, ақұнтақ ауруларымен күресуге арналған ең жақсы фунгицид. Фитозалалсыз, қоршаған ортаға және адамдарға қауіпсіз. Гүлдерді өңдеуге жақсы. Ұзақ жанама әсер етеді.

қолдануға болады. Тамыр арқылы еніп, сабақ жүйесімен жоғары таралады.
1)

Превикур (пропамокарб) - жүйелі және жоғарылату әдісі, оомицеттерге қарсы кең спектрлі әсер етеді. (сабақ және тамыр шірігі, жалған ақұнтақ саңырауқұлақтары)
2) Тату (пропамокарб )
3) Топсин-М (тиофанатметил). Ақұнтақ, тазқотыр, жеміс шірігі, церкоспорозға қарсы қолдану тиімді.
4) Фундазол, бенлат, беномил, агроцит

(трифорин) - ақұнтақ, сұр шірік, тазқотыр, ооидиумға қарсы тиімді.
Фунгицидтердің

пиримидинамин класы - жүйелі немесе шектеулі жүйелі әсер етеді. Тазқотыр, ақұнтақ, жеміс шірігіне қолданады.
1) Рубиган
2) Мильго (этиримол )
3) Хорус (ципродинил)

Мираж
2) Спортак
3) Трифмин
Фунгицидтердің оксатикарбон қышқыл-дар туындылары класы

- жүйелі әсер етеді.
1) Витавакс. Карбоксин. Тұқымды жүйелі улаушы препараттар.

әсер етуші заттардың қоспаларымен бірге қолданылады. Аз күнге немесе өсімдікті

өсімдікті соңғы өңдеу кезеңінде қолдану тиімді.
1) поликарбацин, полирам, метирам
2) Дитан, манкоцеб
3) Антракол, пропинеб-цинк құрамды. Бактерицидті қабілеті бар фунгицид.
4) Акробат (манкоцеб-манеба мен цинеба кешені)
5) тату, құрамдас фунгицид, манкоцеб (екінші ә.з. пропамокарб)
6) Ридомил-Голд құрамдас фунгицид (манкоцеб, екінші ә.з. металаксил)
7) Кабрио Топ, метирам

фамоксадон) - фитофтороз, альтернариоз және жалған ақұнтақ ауруларына қарсы тиімді.

Фунгицидтердің аминоқышқыл туындылары класы - жалған ақұнтақ ауруына қарсы тиімді, жүйелі әсер етеді.
1) Металаксил, Ридомил
2) Алацид
3) апрон
4) Крептан
5) Сандофан
6) Арцерид
7) Максим, метелаксил-М

фосфорорганикалық класы - ақұнтақ, саңырауқұлақ ауруларына қарсы тиімді.
1) Афуган

- ақұнтақ саңырауқұлақтарына қарсы тиімді. Әсер етуші заты алюминий фосэтилі.
Жалған ақұнтақ саңырауқұлақтарына қарсы қолдану тиімді. Жүйелі әсер етеді.
2) Альетт, алюминий фосэтилі
3) Эфаль
4) Мицу
5) Алюфит

құрамдас фунгицид (фенпропиморф)
3) Фадеморф (триморфамид)
4) Корбел
Фунгицидтердің ароматты

оксималар класы
1) Алегро плюс, крезоксим-метил
Фунгицидтердің дитиандар класы
1) Делан, дитианон

деп бөлінеді. Бейорганикалық пестицидтерге фторқосылысты, цианқосылысты, роданқосыл-ысты, күкіртқосылысты, мысқосылысты, мышь-якқосылысты

пестицидтер жатады.
Органикалық препараттарға: көмірсутектер, альдегидтер және олардың туындылары (бромды метил, жасыл сабын, формалин, метальдегид және басқалары).
Металлқосылысты пестицидтер сыртқы ортада тұрақты, топырақтан өсімдікке өтіп белсенділік танытады, топырақ пен судағы микроорганизм-дерге бактерицидті әсер етеді.

Кристалдыкесек ұнтақ түрінде шығарылады (әсер етуші заты 93-98% құрайды). Жеміс-жидектер

бүршік атқанға дейін препарат-тың 1% -дық концентрациясын алманың таз қоты рына, филлокстиктозға, коккомикозға қарсы қол-данады. Орташа улы. Жұмсалу мөлшері 8,0-20,0 кг/га.
Бордос сұйықтығы - фунгицид. Әсер етуші заты магний сульфаты+кальций гидрооксидінің қоспасы. 100 мл бордос сұйықтығын жасау үшін 100л суға 1 кг мыс купоросы мен1 кг әкті суға араластырады. Сұйықтық нейтралды немесе әлсіз сілтілі ортада болуы тиіс.

қарсы қолданады. Бал арасы үшін аздап улы,препараттың сақталу уақыты дәрілік

шөптерде 20 күн болса, атал-ған дақылдарда 15 күн. Жұмсалу мөлшері - 6,0-60,0 кг/га.
Мыс хлорокисі - фунгицид. Брутто формуласы: 3Cu(OH)2 CuCI2H2O. Препарат 90%-ды борпылдақ ұнтақ күйінде шығары-лады. Орташа улы. Фунгицидпен бау-бақша-ны, көкөністерді, техникалық дақылдарды өнімді жинауға дейін 20 күн бұрын бүркеді.

енеді, өсімдік ішінде жақсы қозғалады. Химиялық формуласы: трис (этилфосфат) алюминий.

Әсер етуші заты - фосэтилалюминий. Брутто формуласы: C6H18ALO9P3. Жылықандыларға улылығы төмен. Препарат техникалық дақылдар мен басқа да дақылдардың пероноспороз ауруларына қарсы вегетация кезінде қолданылады. Жұмсалу мөлшері - 1,2-5,0 л/га. Жұмсалу мөлшері әр дақылда әртүрлі.