9 - Д әріс: Жұқпалы ауруларды иммундық әдіспен емдеу және алдын алу негіздері

алдын алу негіздері
Дәріскер
аға оқытушысы Бармакова Алма Мансуровна

дайындау кезеңдері.
Егу тәсілдері.
Егу жүргізуге қарсы көрсеткіштер.
Иммунды сарысулар. Иммунды глобулиндер.
Иммунды

сарысуларды дайындау принциптері және қолдану.

ететін иммундыбиологиялық препараттармен жұқпалы және жұқпалы емес аурулардың алдын алу,

емдеу және диагноз қою тәсілдері мен әдістерін зерттейтін иммунологияның таралуы.
Иммунопрофилактика – организмде қабылдамаушылық қасиет қалыптастыру арқылы індеттің алдын алу үшін жұқпалы аурулардың қоздырғыштарына қарсы белсенді және енжар жүре біткен жасанды иммунитет қоздыру.
Иммунды терапия – иммундық жүйе қызметінің бұзылуы негіз болып дамыған кеселді емдеп, денсаулықты қалпына келтіру.

қызметін күшейту қажет болғанда;
иммундық жүйенің жүйеленген звеноларының белсенділігін басп тастау

үшін;
иммундық жүйе қызметінде ауытқулари болса, оның жұмысын қалпына келтіру үшін.
ИП және ИТ қолданылатын дәрмектерді иммунобиологиядық препараттар (ИБП) деп атайды. Осындай препараттарды зерттеу және жасаумен иммунология ғылымының тарауы – иммундыбиотехнология айналысады.
ИБП - құрамы бойынша өте күрделі, табиғаты, дайындау тәсілдері мен қолдану принциптері бойынша олардың бір-бірінен айырмашылығы болады.

цитокиндер;
иммунды компонентті жасушалар;
иммунды реагенттер т. б.
ИБП–ң сапасын жақсарту мақсатында

олрдың құрамына қосады:
стабилизаторларды (альбумин, сахароза-желатинді агар т. б. Антиген бұзылмауы үшін);
аддъюванттарды (миниральды сорбенттер – алюминий гидроокисі, аммоний фасфаты, полимерлер, өсімдік майлары т. б. - әсерін күшейту үшін);
консерванттар (мертиолят 1:10000, формалин т. б. – кездейсоқ түскен микробтарды жою және ұзақ сақтау үшін).

препараттар (вакциналар, анатоксиндер, бактериофагтар, пробиотиктер).
Спецификалық антиденелер негізінде алынған ИБП (иммуноглобулиндер,

иммундысарысулар, иммундытоксиндер, антидене-ферменттер (абзимдер), рецепторлық антиденелер, мини – антиденелер, моноклональды антиденелер).
Иммундымодуляторлар – жұқпалы және жұқпалы емес, иммундытативалық ауруларда емдеу және алдын алу үшін қолданылады. Экзогенді иммундымодуляторлар: адъюванттар, кейбір антибиотиктер, гормондар. Эндогенді иммундымодуляторлар: интерлейкиндер, интерферон, тимус пептидтері, миелопептидтер т.б.

басқалардан алынатын өте күрделі химиялық заттар. Мысалы жень–шень, әлеутерокок т.б.

өсімдіктер экстракты, тіндер лизанты, әр – түрлі биологиялық белсенді тағамдық қоспалар (липиттер, полисахариттер, витаминдер, микроэлементтер және басқа микронуитиценттер).
Диагностикалық препараттар (диагностикумдар, антигендер, сарысулар, аллергендер т. б.) олардың көмегімен антигендерді немесе антиденелерді, ферменттерді, метаболизм өнімдерін, биологиялық белсенді пептидтерді, бөгде жасушаларды, аллергиялық жағдайларды т.б. анықтайды.

тәсілмен дайындалған, адамдар мен жануарларға енгізгенде жүре біткен жасанды белсенді

иммунитет туғызатын биологиялық препараттар.

штамдарынан дайындалады. Тірі вакциналарды екенде әлсізденген микроб штамдары табиѓи жағдайда

жұқпалы аурумен науқастанған кездегідей ішкі органдарда өсіп-өніп көбейеді, бірақ ауру қоздырмайды, пайда болған иммунитет ұзақ мерзімге созылады.
Аттенуацияланған вакциналар – антигендік (иммунолгендік қасиетін сақтаған микробтардың авирулентті штамдарынан дайындалады (қызылшаға, полиомиелитетке, туберкулезге (БЦЖ) қарсы вакциналар т. б.).
Дивергентті вакциналар - антигендік қасиеті бойынша патогенді қоздырғыштарға ұқсас, бірақ ауру қоздырмайтын микробтардан дайындалады (шешекке қарсы вакцина сиыр шешегі вирусынан дайындалады).
Векторлық рекомбинантты вакциналар гендік – инженерлік әдіспен алынады (гепатит В–ге қарсы Нвs геном гепатит В вироусының + сиыр шешегінің вирусы).

микроб штамдарынан дайындайды.

Корпускулярлы вакциналар – бүтін микроб жасушасынан, вирионынан

дайындалады. Оларды өлтіру ұшін әртүрлі физикалық, химиялық, биологиялық факторлардың әсерін пайдаланады (көкжөтелге, тұмауға, кенелі энцефалит т.б. ауруларға қарсы вакциналар).
Субжасушалық субвириондық вакциналар - бактерияларды немесе вирустарды ыдыратып, иммунизациялау үшін қажетті антигендік бөлшектерінен дайындайды (іш сүзегіне – О, Н және vi антигендерінен, грипке қарсы нейраминидаза және гемаглютининдерінен).
Молекулалық вакциналар – экзотоксин молекулаларына формалинмен әсер ететін, антигендік қасиетін сақтаған бірақ токсингендігін жоғалтқан препарат – анатоксин (сіреспеге, дифтерияға, т. б. карсы вакциналар).

бірнеше ауруларға қарсы қолданылады (АКДС – адсорбцияланған көкжөтел вакцинасы +

дифтериялық анатоксин +сіреспелік анатоксин)
Қазіргі кезде гендік (ДНК) вакциналар дайындау жүргізіліп жатыр.

ерітіндімен шайып алу;
микроб тазалығын (біркелкілігін) тексеру;
вакцитна түріне қарай тиісті амалдар

қолдану
стандарттау;
консервациялау;
стерильдігін (өлі вакциналар үшін), иммуногендігін, залалсыздығын тексеру;
дозасын анықтап, дайын вакциналар шығару.
Вакциналарды ұнтақ, құрғақ, таблетка, конфет-драже, сұйыќ күйінде шығарылады.

арқылы)
энтеральді (ас қорыту жолдары арқылы)
Жаппай вакцинациялау әдістеріне инесіз әдіс арнайы

инъекторлар арқылы егу, пероральді (ауыз арқылы) және аэрозольді әдістер жатады.

календарын мұқият орындаумен.
Қарсы

көрсеткіштер:
жіті (жедел) инфекцимен ауырып турған жағдай;
аллергиялық жағдай;
ОЖЖ аурулары;
бауыр, бүйректің созылмалы аурулару;
жүрек – тамыр патологиясының ауыр түрлері;
иммундық тапшылықтар;
қатерлі ісік аурулары т.б.

жүргізіледі:
Міндетті түрде егу (туберкулезге, көкжөтелге, дифтерияѓа, сіреспеге, ќызылшаға, қызамыққа, эпидемиялық

паротитке, полимиелитке, гепатит А және В-ға қарсы).
Жоспарлы – кәсіби егу (бруцеллезге, күйдіргіге, дизентерияға, іш сүзекк - парасүзекке қарсы т.б.)
Эпидемиологиялық көрсеткіш бойынша (эпидемия қаупі төнгенде турғындарды жаппай егу)
Сирек жағдайда (аурудың созылмалы түрінде) емдеу мақсатындат қолданылады (созылмалы бруцеллез, дизентерия, соз, стапфилакоккты іріңді инфекция).

токсиндеріне қарсы жеткілікті деңгейде антиденелдер бар, организмге енгенде жасанды пассивті

иммунитет тудыратын қан сарысулары. Қолдану мақсатына қарай 2 топқа бөледі:
емдеу профилактикалыќ (адамдар ұшін);
диагностикалық (оларды ешқашанда емдеу үшін қолданбайды, тек қана серологиялық реакциялар қойып, диагнозын анықтауға пайдаланады).

вирустардың антигендері, анатоксиндер) гипериммуінизациялау әдісіен дайындалады. Оларды гетерогенді сарысулар дейді,

өйткені құрамында адам организміне сарысулық жат ақуыздары болады. Сондықтан гомологиялқ сарысуларды қолданған абзал. Оларды дені сау адамдардың (донорлар қаны, әйелдерден босанған кезде кететін қан) қанын алып, тазалап, концентрациялап иммунды глобулиндер дайындайды.

сарысуын (әсіресе гетерологиялық) енгізгенде әр түрлі асқынулар кейде анафилактикалық шок

(естен тану) болуы мүмкін. Сондықтан оны организмге бөлшектеп (А.М.Безредка әдісі) енгізу керек:
Сарысуды физ. ерітіндімен 1:100 сұйылтады.
Тері ішіне 0,1 мл –ін енгізеді.
20-30 мин-тен кейін жағымсыз реакция бермесе сұйытылған сарысудың 0,1 мл –ін енгізеді.
30-60 мин-тен кейін жағымсыз реакция бермесе қалған барлық дозасын енгізеді.

мекеменің аты.
Дозасы (антитоксиндік сарысуда АЕ немесе МЕ антитоксиндік, халықаралық

бірлік – единица; басқаларында мг немесе мл).
Сериялық нөмірі.
Сақталу (қолдану) мерзімі.