Қабдеш Жұмаділов. Қаздар қайтып барады

жаңа білімді өздігінен игерту арқылы шығарманың мазмұны,тақырыбы мен идеясын ашу;

дамытушылық - шығармашылық қабілеттерін дамыту,ойларын нақты,дәл жеткізе білуге, позициясын қорғай білуге дағдыландыру, сөйлеу тіліне, сөйлеу мәдениетіне көңіл бөлу, дүниетанымын кеңейту, пәнаралық байланыс арқылы пәнге қызығушылығы мен белсенділігін арттыру; тәрбиелік – туған жеріне, атамекеніне деген сүйіспеншілігін ояту, патриоттық сезімдерін қалыптастыру.

аймағы, Шәуешек ауданында дүниеге келген. Жазушы, Қазақстанның халық жазушысы.
Шәуешек

гимназиясын бітіріп, жолдамамен ҚазҰУ-не (1956) түседі. 1958 жылы Қытай үкіметі органдары кері шақырып алады. Кейін 1962 ж. Бақты шекарасын бұзып өткен қазақ жастарымен Қазақстанға біржола оралған соң, ҚАЗҰУ-тін бітірді (1965).

беттерінде, ал «Жамал» тырнақалды әңгімесі 1956 ж. Үрімжіде шығатын «Шұғыла»

журналында жарияланған. 1 өлеңдер жинағы, 8 роман, 5 повесть, ондаған әңгіме, мақалалар жинақтары жарық көрген.
Олардың негізгілері «Қаздар қайтып барады» (1967) атты әңгімелер жинағы, «Көкейкесті» (1969), «Соңғы көш» (1974-1981), «Атамекен» (1985), «Тағдыр» (1988) романдары, «Дарабоз» (1-кітап 1994; 2-кітап 1996) дилогиялары Жұмаділовтың соңғы жылдардағы көлемді шығармасы – «Таңғажайып дүние» (1998) ғұмырнамалық «Қылкөпір» (2003) романдары.

орыс, украин, белорусь, өзбек, ұйғыр, қырғыз тілдерінде, «Соңғы көш» романы

түрік тілінде басылып шыққан.

Медальдармен, Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен марапатталды.

«Тарлан» сыйлықтарының лауреаты,Үржар ауданының «Құрметті азаматы».

Қабдеш Жұмаділов Тарбағатай тауының күнгей бетіндегі Малдыбай бұлағының бойында дүниеге

келді.
• 1944-1947 жылдар. Өз әкесі салдырған Сібетідегі бастауыш мектепте оқыды.
• 1949-жыл. Шәуешектегі жеті жылдық қазақ мектебіне оқуға түсті.
• 1952-1956 жылдар. Шәуешек гимназиясында оқыды.
• 1954-жыл. Үрімжіде шығатын «Шыңжаң газетінде» алғашқы өлеңі жарық көрді.

басылды.
• 1956-1958 жылдар. Қытай үкіметінің жолдауымен Алматыға келіп, Қазақ

Мемлекеттік университетінің филология факультетінде оқыды.
• 1958-1962 жылдар. Қытайда саяси қуғын-сүргінге ұшырады.
• 1962-жыл. Шынжаңнан ауған қалың көштің бұйдасын ұстап, атажұрт Қазақстанға қайтып оралды.
• 1962-1965 жылдар. Алматыдағы оқуын қайта жалғастырып, Қазақ Мемлекеттік университетін бітіріп шықты.

«Қазақ әдебиеті» газетінде қызмет істеді.
• 1967-1976 жылдар. «Жазушы» баспасының

проза бөлімінде аға редактор болды.
• 1976-1981 жылдар. Мемлекетгік Баспасөз комитетінде қызмет атқарды.
• 1981-жыл. Кеңсе қызметін тастап, бірыңғай шығармашылық жұмысқа көшті.

әдеби сыйлық берілді.
• 1989-жыл. Жазушы арада отыз жыл өткенде

Шынжаңға сапар шегіп, ата қонысын аралап қайтты.
• 1990-жыл. Қ. Жұмаділовке «Тағдыр» романы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық берілді.
• 1996-жыл. Жазушының 60 жасқа толған мерейтойын республика жұртшылығы салтанатпен атап өтті.
• 1998-жыл, 23-қазан. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жарлығымен Қабдеш Жұмаділовке «Қазақстанның халық жазушысы» деген құрметті атақ берілді.

қайтып барады». Әңгімелер жинағы: «Жазушы», 1968.
3. «Көкейкесті». Роман. «Жазушы»,

1969.
4. «Зов» — «Көкейкесті» романының орысшасы: «Жазушы», 1972.
5. «Соңғы көш». Роман, І-кітап: «Жазушы», 1974.
6. «Бақыт жолында». Роман, әңгімелер: «Жазушы», 1976.
7. «Саржайлау». Повестъ, әңгімелер: «Жазушы», 1978.
8. «Последнее кочевье» — «Соңғы көштің» бірінші кітабы. Орыс тілінде: «Жазушы», 1980.

Роман. повесть, әңгімелер: «Жалын», 1982.
11. «Көштен соңыра» - «Соңғы

көштің» бірінші кітабы. Түрік тілінде: Стамбул, 1983.
12. «Сәйгүліктер». Повестер топтамасы. «Жазушы», 1984.
13. «Атамекен». Роман. «Жалын», 1985.
14. «Тағдыр». Роман. «Жазушы», 1988.
15. «Екі томдық таңдамалы шығармалар». Повесть, әңгімелер: «Жазушы», 1989.

Тарихи романның бірінші кітабы: «Шабыт», 1994.
18. «Земля отцов» —

«Атамекен» романының орысша аудармасы; «Жалын», 1996.
19. «Дарабоз». Тарихи романның екінші кітабы: «Жазушы», 1996.
20. «Соңғы көш». Роман-дилогиясы көп жылдан кейін бірінші рет қайта басылды: «Жазушы», 1998.
21. «Дарабоз». Тарихи роман-дилогия. Орыс тілінде: «Сөздік», 1999.
22. «Қалың елім, қазағым». Пікірлер, ойлар, толғаныстар: «Қазақстан», 1999.
23. «Таңғажайып дүние». Ғұмырнамалық роман: «Тамыр», 1999.

шеккеніне неше күн өтті?
2. Асудың ұшар басының табиғаты қандай екен?
3.

Қарттың жол азығы қандай?
4. Неліктен жолаушы қиын да болса төте жолды таңдады?
5. Қуғыншыдан қауіптенбей, жолаушының көкжалдан қорқуы неліктен? Қарт көкжалдан қалай құтылды?
6. Өзеннен өтіп демалып отырғанда адамның қу басын көрген ол құдайға не деп жалбарынды?
7. «Өрттен қалған қу томардай болып жалғыз қалдым» деуінің мәнісі не?

барғанда қаздар туралы айтқан әңгімесінің түйіні не, қарт күрсінісі нені

аңғартады?
10. Неліктен жолаушы шекара сызығын қыл көпірдей сезінді?
11. Туған жер топырағын аттаған қарттың сезім күйін, сағынышын, қуанышын автор қалай суреттеген?
12. Байтас қартты туған жерге жетелеген қандай құдірет, қандай күш?
12. Әңгіме неліктен «Қаздар қайтып барады?» деп аталады?
13. Қарттың қырық жыл бойы сақтаған бойтұмары туралы өз ойың мен көзқарасың қандай?

көрген қиыншылықтар.
Оқиғаның байланысы – Ойға оралған өткен күн немесе жалғыз

немере Төлеутай.
Оқиғаның дамуы – Кінәсіз тағылған айып, күтпеген қасірет.
Оқиғаның шарықтау шегі – Қырық жыл бойы көкірек түкпірінде жатқан ұзақ сыр.
Оқиғаның шешімі – Тұмардағы бір уыс қиыршық тастың туған жер топырағына түсуі.

айырмашылығын табу

қып келе жатқаны –
Көзі шырадай жану –
Қан қақсау –
Бармағын шайнау

–
Тілі аузына сыймау –
Жігері құм болу –
Ет жүрегі езілу –
Қайырымы тию –
Тырнағын жібіту –
Жыртылып айрылады –
Өзегі тала қоймаған –
.

күз қонақтаған.
2. Қарт сезімі бұрауы жеткен домбырадай тырсылдап, шертіп тұр.

Жаз өтіп, күз келгені
3. Жыртқыш аңдай өкіріп, долдана ағып жатыр.
4. Өне бойы ағаштай сіресіп қалыпты.
5. Сай - сала үңірейіп, жұтып қоятындай болып тұр.
6. Тағы бір түн қанатын жайып келе жатты.
7. Өрттен қалған қу томардай болып қалды.
8. Ауылдастарының тырнағын жібітіп, сорпа - судан кенде қылған емес.
9. Бейне бұрауы таусылған ойыншықтай буын - буыны босап, өне бойы салдырап бос қалды.

Бейнелі сөз тіркестерін ізде және нені бейнелейтінін жаз:

елінде біздің қандастарымыздың жүргендігін «Көші - қон демографиясы» зерттеген екен.
Қандастар
АҚШ

- та 14 000
Украинада 15 000
Түркияда 25 000
Тәжікстанда 10 000
Иранда 12 000
Өзбекстанда 1550 000
Моңғолияда 100 000
Ресейде740 000
Қырғызстанда 45 000
Қытайда 1 500 000

келу. 2. Жазушы туралы іздену.