Қақпан және оның түрлері

Субъектісіне:
Қарыз беруші — қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы. Қарыз беруші

— бұл уақытша пайдалануға қарыз беруші субъектілер болып табылады. Қарыз берушілерге: банктер, банктік емес мекемелер, мемлекет, шарушылық субъектілері және халық жатады.
Қарыз алушы — бұл несиені алушы және оны қайтаруға міндетті, несиелік қатынастың екінші жағы,қарыз алушы — бұл қосымша қаражатқа деген сұранысы бар тұлға.
несиенің құрылымының объекті де жатады. Беру объектісі - бұл құнның ерекше бірлігі, яғни қарызға берілген құнды білдіреді.

үнемдеу;
айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
капиталдың шоғырлануын жеделдету;
ғылыми-техникалық прогресті жеделдету.

берілетін несиені — коммерциялық, ал ақша түріндегі несиені — банктік деп атайды.
Қалған несиенің

түрлері осы екі нысанының тәжірибеде қолдануынан туады.

білдіреді
Басты мақсаты — тауарлардың өту үдерісін жеделдету, сондай-ақ одан пайда

табу.
айналыс құралы ретінде, қарыз алушының көрсетілген соманы уақытында төлейтіндігін куәландыратын арнайы қарыздық міндеттеме - вексель қолданылады.

мекемелер емес, яғни тауар немесе қызметгі сатумен айналысатын кез келген

занды тұлға бола алады;
коммерциялық несие тек қана тауар нысанында беріледі;
қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
коммерциялық несиенің орташа құны сол кезендегі банктік пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады;
қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің заңи түрде рәсімделуі барысында, бұл несие үшін төленетін ақы тауар бағасының құнына қосылады.

несиені білдіреді.
Банктік несие — бұл экономикадағы кеңінен тараған несиелік қатынастардын,

нысаны болып табылады.
Банктік несие бойынша несиелік қатынастың құралына несиелік шарт немесе несиелік келісім жатады.
Банктік несиеде несие беруші: банк және арнайы қаржы мекемелері болса, ал қарыз алушылар ретінде: кәсіпкерлікпен немесе бизнеспен шұғылданатын қаржы ресурстарына деген сұранысы бар кез келген занды ұйым болып табылады.
Мұндағы қарыз берушінің басты мақсаты — бұл пайыз түрінде табыс алу.

мекемелеріне.
2. Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
өнеркәсіп салаларына;
ауыл шаруашылығына;
саудаға;
дайындау ұйымдарына;
жабдықтау-сату ұйымдарына;
кооперативтерге;
жеке

кәсіпкерлерге.
3. Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.

3 —5 жылға дейін);
ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары).
III. Тағайындалуы және

пайдалану сипатына қарай:
негізгі қорларға жұмсалатын;
айналым қаражатына жұмсалатын.

(бланктік)несиесі.

ешқандай күмән жоқ несиелер;
2. Кумәнді несиелер — қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған

және банк үшін тәуекел туғызатын несиелер.
3. Үмітсіз несиелер — қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі еткен ссудалар шотына жазылған несиелер.
VI. Валютамен берілуіне қарай:
ұлттық валютамен;
шетел валютасында.

сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несие.
Ипотекалық несие—бұл

қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және т.с.с.) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несие.
Овернайт несиесі — өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге берілетін банкаралық несиенің түрі.
Онкольдық несие — кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін қыска мерзімді несие.
Банкаралық несие—банктердің бір-біріне беретін несиесі.
Овердрафт (ағылш. оvеrdraft — жоспардан жоғары) — клиенттің ағымдық шотындағы қаражат қалдығынан төлейтін төлемдер сомасы жоғары болған жағдайда банктің беретін қысқа мерзімді несиесінің ерекше нысаны.

уақыт бойынша алшақтықты жабуға арналған несие.
Лизингтік несие—банк клиенттерінің қүрал-жабдықтарды

және техниканы жалға алумен байланысты берілетін несие.
Сенім несиесі — банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті жоғары корпоративтік клиенттерге берілетін несие. Мұндай несиелер қамтамасыз етусіз беріледі.
Консорциалдық несие — ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердін өзара қосылып беретін несиелері. Мұндай несиелер негізінен ірі жобаларды несиелеуде бір банктің несиелеу шегінен асқан жағдайда қолданылуы мүмкін.

кенейтуге арналған ұзақ мерзімді несие.
Инновациялық несие— банк клиентгеріні нөндіріске озық

технологияларды немесе нау-хауды игеруімен байланысты берілетін ұзақ мерзімді несие.
Рамбурстық несие—шикізаттарды ішке алып кіру және жартылай фабрикат және дайын өнімдерді сыртқа шығару тәжірибесінде пайдаланылатын несие.
Контокорренттік несие — клиенттің барлық түсімдері мен төлемдері есепке алынатын банктегі бірыңғай ағымдық (контокорренттік) шоты бар, өзінің тұрақты клиенттеріне банктің беретін несиесі.

бағалы қағаздарды және т.б. кепілге ала отырып, қысқа мерзімге несие

берушінің қатаң тіркелген сомада беретін несиесі.
Форфейтингтік несие—сыртқы сауда операцияларында қолданылатын коммерциялық вексельді сатып алу жолымен экспортерлерді немесе сатушыларды қысқа мерзімді (180 күнгедейінгі) несиелеу нысаны.
Факторингтік несие—жабдықтаушынын, немесе банк клиентінің жабдықтаған тауары мен көрсеткен қызметгері үшін төленбеген төлем талабын (шот-фактурасын) банкке сатумен байланысты несиелік операция.
Экспорттық несие — экспорты колдау құралы ретінде өнімді сатуды қаржыландыру мақсатында сатып алушыға немесе оның банкіне берген несие. Фирмалық экспорттық несие экспортер тарапынан беріледі де банктен қаржыландырмайды. Банктік экспорттық несие банктен шетелдік сатып алушыларға тікелей беріледі.
Несиелік желі — келісілген лимит шегіндегі белгілі бір уақыт ішіндегі қарыз алушығы несие беріп отыруға несиелік мекеменің оған берген заңды түрде рәсімделген міндеттемесі.

өндіріс шығындарына;
сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен импорттауға;
азаматтардың жеке

қызметтері үшін шикізаттар, материалдар, құралдар және басқа да мүліктер алуына;
ломбардтық, кепілдік және ссудалық операцияларға;
театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы маусымдык үзілістерге;
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
тез өтелетін тиімділігі жоғары шараларға.

болады. Ссудалық пайыз — уақытша пайдалануға берілген құнның бағасын білдіреді.
Ссудалық

пайыз:
несиені пайдаланғаны үшін төлем;
несиеге есептелетін үстеме ақы;
несие берушінін, шығыстарының орнын толтыру тәсілі.

сомасын толық және уақтылы алғанды қалайды. Ссудалық пайыз есебінен банктер

депозиттерге пайыз төлейді. Несиеден алатын ссудалық пайыз бен депозитке төлейтін пайыздың арасындағы айырма банктің пайдасын білдіреді.
Ссудалық пайыз екі қызмет атқарады:
Бөлу қызметі жаңадан құрылған кұнды не пайданы бөлуді сипаттайды.
Ссудалық капиталды өсіру қызметі банктің несие беруші ретіндегі несиелік әлеуетін арттыруды көздейді.

банктер өздерінің сенімді қарыз алушыларына, не бірінші класты клиенттерге береді.

Инфляция қарқынын шегеріп тастау арқылы есептелетін нақты мөлшерлеме;
Несиелік шарттың мерзімі ішінде өзгермейтін тұрақты пайыз мөлшерлемесі;
Экономиканың жағдайына байланысты өзгеріп отыратын өзгермелі пайыз мөлшерлемесі;
Пайызды есептеу тәсіліне карай ссудалық пайыздың мынадай түрлері қолданылады:
жай пайыз мөлшерлемесі — несиенің мерзімі ішінде бір капитал сомасына есептелетін пайызды есептеу әдісі;
күрделі пайыз мелшерлемесі — әрбір есептік мерзімді алдағы мерзімнің капиталына есептелетін пайыздық төлем.