Қарағанды Мемлекеттік Медициналық Академиясы

СӨЖ
Тақырыбы: “Эканомикалық цикл. Инфляция және жұмыссыздық”
Орындаған: Қайпова А.Р.
Тексерген: Бегимбетова Р.К.
201

фарм

Қарағанды - 2010 ж.

нарығы.
4. Еңбек биржасы.
5. Оукен заңы.

соғыстың, ғылыми-техникалық революциясының әсерінен және мемлекеттің экономикалық ролінің өсуімен туындаған.

Экономикалық қатынастар тым жиіледі және тереңдей түсті, сонымен қатар депрессия фазасы ұзақтығының ұлғаюымен ерекшеленді. Мұндай құбылыстар 1947-1975-ші және 1980-1982-ші жылдардағы экономикалық дағдарыстар кезеңінде байқалды.
Дағдарыс кезеңінде жаңа құбылыс – инфляция пайда болды. Дағдарыс құбылысының инфляциямен қосылуы стагфляция деп аталады.
Циклдық теорияны жасауда ерекше орынды Николай Дмитриевич Кондратьев алады.
Жұмыссыздық – экономикалық теорияның бұрынғы және қаіргі тарихындағы ең өткір мәселенәң бірі. Жұмыссыздық теориясын бірнеше мектеп өкілдері қарастырды. Оларға мыналар жатады: Д.Кейнтс, Т.Р. Мальтус, Д. Бернал, А. Пигу, О. Филлипс.

және жұмыспен қамту деңгейінің өзгеруін айтамыз. Циклдік өзгерістердің өсебептері төмендегідей:

- Автаномды инвестициялардың азаюы; - Мултипликатор әсерінің әлсіреуі; - Ақша жиыны көлемінің өзгеруі; - Негізгі қорлардың өзгеруі. Жалпы айтқанда, экономикалық цикл – бірнеше жылдар ішіндегі экономикалық активтілік деңгейлерінің бірінен кейін бірі келіп тұратын өсулер мен құлдыраулардың өзгеруі.

өнім саны тез ұлғайып, жұмыссыздық тез ұлғайып, несие ақша байланыстары

бұзылады.

Құлдырау немесе тоқыраудың ең төменгі нүктесі. Бұл кезеңде өндіріс және жұмыс орындары ең төменгі деңгейге жетіп, біртіндеп көтеріле бастайды.

Құлдырау (депрессия). Жалпы бұл кезеңде өндіріс көлемі, табыс және жұмыс орындары азаяды. Құлдырау ұзаққа созылады.

Көтерілу. Көтерілу фазасында өндіріс өседі, жұмыссыздық азаяды да, толық жойылады. Қарыз капитал ұсынымы ұлғаяды және банк пайызының нормасы төмендейді.

жылға созылған ұзын толқынды циклдер
Американ экономисі С. Кузнецтің циклдары және

олардың ұзақтығы 20жылмен шектеледі.

Жеке шаруашылық циклдары. Бұл 1 жылдан бастап 12-ші жылға дейінгі кезеңді қамтиды.

жұмысы жоқ азаматтардың статистикалық көрсеткіші. Жұмыссыздық дегеніміз

- бұл жұмыс істегісі келетін еңбекке жарамды халықтың өндірісте жұмыспен қамтылмауы. Жұмыс күші – жұмыссыздар мен жұмыс істейтіндердің жиынтығы, ал жұмыссыздық деңгейі – бұл жұмыс күшінің жалпы санындағы жұмыссыздардың пайыз түріндегі анықталуы. Жұмыс күші = Жұмыс істейтіндер саны + жұмыссыздар саны. Жұмыссыздар саны * 100 Жұмыссыздық деңгейі = Жұмыс күшінің жалпы саны.

қолдануы.Қазіргі болмыста олардың жұмыстарын аз жұмыс күшімен атқаруға болады.
Циклдық жұмыссыздық.

Өндірістің құлдыраунан туындайды, яғни экономикалық циклдың осы фазасымен байланысты.

Технологиялық жұмыссыздық. Адамдарды машинамен ауыстырудың нәтижесі, біліктілікті өзгерту немесе басқа мамандықты игеруді талап етеді.

Маусымдық жұмыссыздық. Жұмыс күшінің тек маусымдық кезеңде джұмыс жасауы: бұл кейбір ауыл шаруашылығы өндірісі өндірісі саласында кездеседі.

Фрикциондық жұмыссыздық. Адамдар бір жұмыстан басқа жұмысқа, бір жерден басқа жерге жұмыс ізденумен ауысуын айтамыз.

Құрылымдық жұмыссыздық. Өндірістік қуаттың жетпеуінің нәтижесінде болады: жеке саланың дамуының кері пропорционалды болуынан және ескі саланы жабу мен жүреді.

экономисі Артур Оукеннің заңы қолданылады. Осы заң математикалық тұрғыдан жұмыссыздық

деңгейімен жалпы ұлоттық өнім (ЖҰӨ) көлемінің төмендеуі арасындағы байланысты көрсетеді.

Ү –Ү*

Ү*

= - β ( U – U*)

Мұндағы:

Ү – нақты өнім көлемі.

Ү* - патенциалды ЖҰӨ

U – нақты жұмыссыздық деңгейі.

U* - табиғи жұмыссыздық деңгейі.

β- эмпирикалық коэффициент.

Еңбек биржасы – бұл тұрақ негізде жұмыс жасайтын мекеме, мұнда

еңбек жалдау кезінде жұмыскер мен кәсіпкер арасындағы делдалдық іс-әрекет жүзеге асады. Қоғамдық қатынастары дамыған елдерде еңбек биржасы алғашқыда гуманытарлық институт ретінде пайда болып, оның мақсаты жұмыссыздарға көмек көрсету. Соңғы жылдары еңбек биржасы еңбек нарығын реттеудің маңызды инструменті болып, жұмыспен қамту саясатын жасады. Мұндай биржаның негізгі қызметі мынадай: еңбек нарығында сұраным мен ұсынымды зерттей білу, жұмыссыздар санын есепке алу, бос жұмыс орнын тіркеу, жұмысты ауыстыратын және жұмысқа тұрғысы келктін адамдарға ақпарат беру,жұмыс іздеген мамандарды оқытуды ұйымдастыру және жаңа дайындықтан өткізу, жастар арасында кәсіби бағдар жұмысын жүргізу, адамдарды жұмысқа орналастыру кезінде делдалдық іс атқару және жұмыссыздаға жәрдем ақы төлеу болмақ.

екі жағдайды ескере отырып жүргізіледі: - біріншіден,

фирманың аяғында тұтыныстарын, оның қосымша даму стратегиясын және фирманың өз ішінде кадрларды дайындау мүмкіндіктерін ескеру керек; - екіншіден, жұмыс күшінің ұлттық нарығының жағдайын ескеру керек. Жұмыс күшін жалдау кезінде төмендегідей тәсілдер қолданылады: - жоғары және орта оқу орындарынан мамандарды тарту; - жұмыспен қамту орталығы арқылы кадрларды жалдау; - жарнамалық хабарлау мен жаппай ақпараттық құралдар көмегімен кадрларды тарту; - орналасатындарды конкурстық негізде мұқият таңдау, сондықтан бір жұмыс орнына бірнеше орналасатындарды тарта білу.

жұмыссыздық деңгейінің өзгерісі көрсетілген, ал вертикаль ось бойынша –

нақты ЖҰӨ көлемінің өзгерісі пайыз түрінде көрсетілген.
Әрбір нүкте белгісі бір жылға сәйкес.

-3

-2

-1

-0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

-2

-1

0

1

2

3

·

·

·

·

·

·

·

·

·

1984

1951

1982

1975

жұмыс күші тауарын сату және сатып алу жүзеге асады. Еңбек

нарығында тепе-теңдік сұраным мен ұсыным көмнгімен бекітіледі. Еңбекке деген сұраным мөлшері жалақы мөлшерінен кері пропорционалды байланыста болады.

шығындар

Еңбек мөлшері

L

W

P

O

E

D

S

қарқыны. Инфляция кезінде кейбір бағалар бір қалыпты қалады, ал кейбір

бағалар төмендейді. Инфляция жалпы орташа баға деңгейінің тұрақты өсу тенденциясын көрсетеді. Осы анықтамада төмендегі сөздер маңызды. - Тұрақты. Бұл инфляцияның ұзақ уақыт болатындығын ұзақ мерзімді тенденцияға ие екендігін көрсетеді. - Жалпы орташа баға деңгейі. Инфляция экономикадағы барлық бағалар деңгейінің өсуін көрсетеді. Әр түрлі тауарларға бағаның өсуі, төмендеуі, бір қалыпты өзгермей қалуы мүмкін. Инфляция жағдайындағы жалпы баға индексі өседі. Дефляция – жалпы орташа баға деңгейінің тұрақты кемуінің тенденциясын көрсетеді. Дезинфляция – инфляция қарқынының төмендеуін көрсетеді.

ішінде 3-4%-ды құраса, ал бір жылдың ішінде инфляция деңгейі 10%-ды

құрайды.

Өршімелі инфляция. Инфляция қарқыны бір жылдың ішінде екі мәнге ие болады.

Жоғарғы инфляция. Экономикада бір жылдың ішінде инфляция деңгейі 200-300% құрайды.

Шектен тыс инфляция. Экономикада бір жылдың ішіндегі инфляция деңгейі 1000% құрайды.

немесе жиынтық ұсынымының азаюымен болатын ұсыным деп бөледі. Сұраным инфляциясында

тауардың өте аз мөлшеріне өте көп ақша жұмсалмақ. Ұсыным инфляциясы шығын мен ұсыным нарығының өзгеруі ңәтижесінде пайда болады.

Нарықтық инфляциялық тепе-теңдігінің қандай түлді қабылдауына байланысты инфляцияны ашық және жабық деп бөлеміз. Ашық инфляция еркін баға құрамын экономикасына тән және тауар мен қызмет көрсетуге үнемі бағаның өсуін байқатады. Басылыңқы инфляция, оны кейде жасырын инфляция деп те атайды. Ол бағаны реттейтін экономикаға тән, яғни жалпылама мемлекеттің бағаны бақылауымен жүзеге асатын инфляция.

Инфляция баланстану дәрежесіне байланысты баланстанғанинфляция, баланстанбаған инфляция деп бөледі. Баланстанған инфляцияда әртүрлі тауар мен қызмет көрсетудің бір-біріне қатынасында бағ өзгермейді, ал баланстаған кезінде – әртүрлі тауар мен қызмет көрсетудің бағасы бір-бірімен салыстырған тұрақсыз және әртүрлі пропорцияда өзгереді.

деңгейлерінің бірінен кейін бірі келіп тұратын өсулер менқұлдыраулардың өзгеруі. Кейбір

экономикалық циклдар ұзақтығымен және қарқындылығымен бір-бірінен ерекшеленеді. Бірақ олардың барлығы арқалай аталатын бірдей фазалар арқылы өтеді. Циклдар осы фазалардан өтсе де, олар өздерінің ұзақтығы және белсенділігімен ерекшеленеді.
Жұмыссыздық – бұл жұмыс істегісі келетін еңбекке жарамды халықтың өндірісте жұмыспен қамтылуы. Нарықтық экономикадк жұмыссыздық дағдарыстар кезінде көбейеді.
Кез-келген жұмыссызды болуы – қоғам үшін ең ауыр экономикалық және әлеуметтік сілкініс.
Жұмыссыздық мәселесін шешуде ерекше орынды еңбек биржалары алады. Еңбек биржасы – бұл тұрақты негізде қызмет жасайтын мекеме, мұнда еңбекті талдау кезінде жұмыскер мен кәсіпкер арасындағы делдалдық іс-әрекет жүзеге асады.
Жалпы алғанда, инфляция деп – қағаз ақшаның құнсыздануымен пайда болатын әлеуметтік-экономикалық процестер жиынтығы.

Комягин Б.И. “Жалпы эканомикалық теория” Ақтөбе – 2004 ж.
2. Рудигер

Дорнбуш және Стенли Фишер. “ Макроэкономика ”. Алматы “ Білім ” 1997 ж.

3. Ә. Тілеужанова “ Макроэкономика ”. Алматы – 2008.