Қармақшы ауданы Жосалы кенті

Жосалы кенті

мекенінің орны «Қараторғайдан» әрі, бұрынғы Каленин учаскесінің тұсында. Дарияның арғы

бетінде және батысында 2-3 шақырым жерде ескі қаланың орны бар. Міне, осы қатар жатқан екі қаланы Қосқорған деп аталған болуы керек.
Жосалы кентінің оңтүстігіне қарай 20 шақырым жердегі үлкен төбеде «Жоса» тасы болған. Сондықтан 1905 жылы салынған теміржол стансасы осы Жосалы төбесінің атымен «Жосалы стансасы» деп аталған.
Қарсақбай мыс қорыту комбинатына алғашқы апарылған қажетті-техникалар Жосалы стансасына дейін темір жол арқылы жеткізіліп, одан кейін көлікпен, автомашинамен тасылған. Ұлы Октябрь социалистік ревалюциясына дейін Қармақшы Сырдария губерниясының Қазалы уезіне қараған. Орынбор-Ташкент темір жолының салынуына байланысты 1905 жылдың өзінде Жосалы темір жол станциясы жұмысшылары арасында революциялық комитеттер мен большевиктік топтар құрылған.

Көлқұдыққұм құмды алабы, орталық тұсында Алақайдың ақтақыры және Жосалы даласы,

оңтүстігінде Қызылқұмның төбелі құмдары орналасқан. Ауданның ең биік жері солтүстігінде (Тарғыл тауы, 160 м). Жер қойнауынан құрылыс материалдары барланған.
Аудан жерінің орта тұсынан Сырдария өзені ағып өтеді. Одан Қармақшы, Шиелі каналдары тартылған. Оңтүстігінде Сырдарияның ежелгі арналары — Жаңадария, Іңкәрдария, т.б. өтеді.

ежелгі тұрғындар «Қармақшы өткелі» деп атаған. Ресеймен байланыс орныға бастаған жылдардан (шамамен 1850

жылы) бастап осы өткел «Қармақшы форт-2» деп аталған. 1904 жылы Орынбор-Ташкент темір жолының іске қосылған кезінен жергілікті жерден жоса бояуы алынатын бояулы тастардың көптеп шығып жатуына байланысты сол төбелердің атымен стансаны «Жосалы» деп атаған. Аудан аумағында Қорқыт ата мазары, «Жетіасар», «Алтындыасар», «Шірік Рабат», «Сырлытам», «Қосқала», т.б. көне заманның тарихи-архитектуралық ескерткіштері бар. Аты аңызға айналған орта ғасыр ойшылы, күй атасы Қорқыт бабаға, «Рүстем-Дастан» эпосының қазақша нұсқасының авторы ақын Т. Ізтілеуовке, 2-дүниежүзлік соғыс майданында қаза болғандарға арналған ескерткіштер қойылған. 1932 жылдан «Қармақшы таңы» газеті шығады. Аудан жерінде Байқоңыр ғарыш алаңы орналасқан.

біршама суық, жазы ыстық әрі қуаң, аңызақты келеді. Қаңтар айындағы

ауаның жылдық орташа температурасы — 9–13°С, шілдеде — 27–29°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 100–150 мм.
Топырағы солтүстігінде сұр, құмайтты сұр, тақыр және тақыр тәрізді топырақ, орталық бөлігінде құмайтты сұр, бозғылт сұр, Сырдария аңғары мен жайылмасында шалғынды топырақ және шалғынды-батпақты топырақ қалыптасқан. Оларда боз жусан, еркекшөп, баялыш, бұйырғын, тасбұйырғын, көкпек, ши, қара сексеуіл, сарсазан, қамыс, құрақ, қаратал, жиде, жыңғыл, шеңгел, т.б. өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, борсық, құм қояны, құстардан қаз, үйрек, қырғауыл, көкқұтан, т.б. мекендейді. Сырдария өзені балыққа бай.

1 км²-ге шаққанда шамамен 1,7 адамнан келеді (2015). Аудан халқы

көпұлтты. Халықтың негізін қазақтар (96,7%) құрайды. Одан басқа орыстар, корейлер, татарлар, өзбектер және т.б. ұлт өкілдері тұрады.
Аудандағы 29 елді мекен 14 ауылдық әкімшілік округке біріктірілген.

мал азықтық дақылдар өсіруге маманданған 3 ұжымшар, 7 кеңшар, 1

мал бордақылау бірлестігі болған. Олардың негізінде Қармқшы ауданы аумағында 1 ӨК, 2 акционерлік қоғам, 16 серіктестік, 57 шаруа қожалығы жұмыс істейді (2005). Жалпы, Қармақшы ауданында 244 заңды тұлға тіркелген (2005). Оның ішінде 31-і мемлекеттік меншігінде, мемлекеттік қазыналық кәсіпорын саны — 106, 134 — ЖШС, 2 — толық серіктестік, 3 ӨК болды. Салалар бойынша: 2 құрылыс, 4 көлік, 107 сауда, 6 тұрмыстық қызмет көрсету және 127 басқа шағын кәсіпорындар бар.
Ауыл шаруашылығына жарамды жердің аумағы 2,129 млн га, оның ішінде жыртылған жері — 17,4 мың га, шабындық — 24 мың га, жайылым — 2,08 млн га (2009). Аудан аумағында 45,9 км су құбыры тартылған. Ауданда 14,1 мың бас ірі қара, қой мен ешкі 32,8 мың бас, жылқы 2,5 мың бас, түйе 1,13 мың бас тіркелді (2005). Нарық экономикасына өтуге байланысты шағын кәсіпкерлік те біршама дамып келеді. Ауданда 2005 жылы 1114 шағын кәсіпкерлік нысан тіркелді. Оның ішінде ауыл шаруашылығы бағытында 85, жеке кәсіпкерлік 1029 болды. Жеке кәсіпкерлікпен айналысатын заңды тұлға саны 117. Аудан аумағында өнеркәсіп өнімдерін өндіретін 10 нысан тіркелген.

кітапхана, 2 мәдениет үйі, 14 клуб, 1 стадион, 17 спортзалы,

денсаулық сақтау және емдеу мекемелерінен 6 аурухана, 1 емхана, 6 фельдшер-акушерлік пункт, 5 отбасылық-дәрігерлік амбулатория бар.
Ауданда 15 балабақша, жалпы білім беретін 22 мектеп, 12 мешіт, 1 ұлттық мәдени орталық (корей) тіркелген.
Қармақшы ауданы жерімен Ташкент-Орынбор темір жолының 110 км телімі өтеді. 5 темір жол станциясы (оның ішінде Байқоңыр ғарыш алаңына апаратын Төретам темір жол станциясы) орналасқан. Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы — 323,0 км, оның 139 км — республикалық маңызы бар жолдар.

таңда мемлекеттің қорғауына алынған. Олардың 48-і - археологиялық, 44-і құрылыс

және сәулет ескерткіштері болып табылады. Аталған ескерткіштердің біреуі осыдан жеті жыл бұрын республикалық бюджеттен бөлінген қаржы есебінен күр­делі жөндеуден өткізілсе, 13-і қала құрылысы және сәулет ме­ке­месі есебінен әктеліп, сырланған. Сол кезде Марал ишан мазары ескерткіші республикалық бюджеттен бөлінген 5 млн. теңге қаржы есебінен күрделі жөн­деуден өткен. Ал Т.Ізтілеуов атындағы ауылда ақынның өзіне соғылған ескерткішке ұрпақтары  жай жөндеу жұмыстары жүргізілсе, 3-4 жыл беделінде Жосалы кентінде орналасқан теміржол вокзалы үйі ескерткішіне, Дерментөбе мен Қорқыт стансысында орналасқан Су қыспақты мұнара ескерткішіне теміржол торабы тарапынан  жай жөндеу жұмыстары жүргізілген. Үстіміздегі жылы Жосалы кентінде орналасқан Ұлы Отан соғысында қаза тапқандарға арналған ескерткіш, екі жыл бұрын Дәмегүл Мырзағалиеваға арналған белгі, былтыр Сүлеймен Есқараевтың бюсті, Асыл ана ескерткіші, Қорқыт ата мұражайы, Су қыспақты мұнара ескерткіші кент әкімі көмегімен жай жөндеуден өткізілген. Дегенмен, аталған ескерткіштердің 88-і осы уақытқа дейін мүлдем жөндеу көрмеген, қазіргі қалпын сақтап қалу мақсатында консервация (тұмшалау) жұмыстары жүргізіл­меген. Барлық құқықтар қорғалған. inform.kz белсенді сілтемені пайдаланыңыз http://www.inform.kz/kz/karmakshy-audanynda-102-tarihi-madeni-eskertkish-memlekettik-korgaluga-engizilgen-kyzylorda-oblysy_a2280350

«Айқап» журналының аталған санында жарық көрген М.Малдыбаев де­ген автордың мақаласындағы

деректер Әулие Бабаның Ислам ағартушылығы жолына бағышталған балалық, жастық шағындағы кезеңін байқатады: «Марал ишан Құрман баласы (ресми жолмен жинал­ған хабарлардың айтуы бойынша) - Троицк қорғаны маңайында көшіп-қо­нып жүрген Керей болысының қазағы. Қазақ ара­сында дәрігерлік етуші әкесі Құрман дү­ниеден қайтқанда, Марал жас қалып, ағайындары оны бір бұқаралық сартқа са­тып жіберген. Сарт оны Бұқараға алып, бір­неше жылдан соң босатып қоя берген. Бұқарада Марал ұзақ уақыт әртүрлі Азия ғылымын оқыған». 

оның исламдық ағар­тушылық мұраттарын халыққа қыз­мет етуге арнаған жұмыстарынан бай­қалады.

Оның исламдық ағартушылық қызметі халық арасындағы мүгедектерді (соқырларды, ақсақтарды, т.б.) сауық­тыру қызметі арқылы жүзеге асырыла бастайды. Қиындық көріп жүрген мүгедектерге көмектесу, шипалы ем жасау, олардың тәніне де, жан дүниелеріне де имандылық нұрын себелеу - Ислам дінінің қасиетті қағидасы. Марал баба­ның талай-талай адамдарды өзінің Алла дарытқан әулиелік, емшілік-дәрігерлік құ­діретімен сауықтырғаны хақында ұстаз-тарихшы Сәден Нұртайұлының атал­ған кітабындағы деректер айғақтайды.

тарайтын «Сасық өзектің» бойында жағалай бірнеше жерден мешіт салдырады. Сол

атырапта Марал салдырМарал ишан Бабаның Сыр өлкесін­дегі Қармақшы өңірінде, Қостанайда, Қызылжарда жүргізген діни-исламдық ағартушылық және қоғам қайраткерлігі қызметі - сөз арқауында айтылған орта ғасырлық түркі дүниесі алыптары мен Алтын Орда (ХІІ-XIV ғғ.), Қазақ хандығы (XV-XVIII ғғ.), ХІХ ғ. діни-ислам қайраткерлері-ағартушылары дәстүрінің жалғасы. Марал Бабаның осы дәстүрі қасиетті Қармақшы және көршілес өңірлердегі имандылық-адамгершілік жолының қайраткерлері арқылы жалғасты.ған 7 мешіт-медресе бар. 

атырабына барғаны, Құланбай ишанның оны тәрбиелегені, қызына үйлендіріп, оқуға медресеге

жібергені, Жалаңаяқ әулиеден білім алғаны, оқымысты болғаны, халықтың қамқоршысы, емшісі, тәрбиешісі болған қызметі