Ауыл тұрғындарына, бастапқы медико – санитарлық көмекті ұйымдастыру

д.м.н Көшімбеков М.К.

бағдарламасына сай, ауыл тұрғындарына БМСК-ті ФП, ФАП, СВА көрсетеді, ал

екіншілік (арнайыландырылған) медициналық көмекті СУБ, емханалар және ОАА қамтамасыз етеді. Ауыл тұрғындарына медициналық көмекті көрсету тұрады: максималды түрде мамандандырылған, арнайыландырылған медициналық көмекпен барлық ауыл тұрғындарын қамту. Осы жылдары ауыл денсаулық сақтау материалды – техникалық базасы: 2005 – 2007 ж.ж.
90 объект тұрғызылды және 450 жөндеуден өтті. 2008 жылы 2 – 7, 2009ж – 18, ал 2010 – 2011 жылы 78 объект тұрғызылды.

көмекті жоғарғы дәрежеде қамту.
Ұйымдастыру – әдістемелік басқару мен ауданның амбулаторлы

– емханалық құрылым өкілдігін бақылау.
Жалпы аурушылдық пен балалар аурушылдығы, уақытша еңбекке қабілетсіздік пен тұрғындар арасындағы мүгедектікке қарсы бағытталған шараларды жоспарлау және өткізу.

Емхананың негізгі тапсырмалары:

жаңа заманғы профилактикалық әдістерін, диагностикасы мен емін, амбулаторлы – емханалық

көмекті көрсетуді енгізу.
Отбасын жоспарлау сұрақтарын шешу. Айтылған тапсырмаларды жүзеге асыру үшін емхана ұйымдастырады.
Жедел жәрдем көмегімен жедел және аяқ асты ауруларында, жарақаттарда, уланулар және бақытсыз жағдайларда бірінші көмекті көрсету.
Өз уақытында және квалифицирленген түрде дәрігерлік көмекті жергілікті тұрғындарға көрсету, оның ішінде, жергілікті аймақтарға, емханадағы амбулаторлық қабылдауда, сонымен қатар денсаулық жағдайына байланысты, жүйелі түрде дәрігер бақылауында болу керек болса, үйде көмек көрсету немесе госпитализация мәселесін шешу.

анықтау, емханаға келген науқастарды мамандандырылған және кең көлемде тексеру жүргізу;
Жеке

адамдарды уақытылы госпитализациялау;
Науқастарды қалпына келтіру емі;
Профилактикалық тексерудің барлық түрлері;
Халықты диспансеризациялау, соның ішінде қарқынды тексеру мен имунизацияны қажет ететін адамдарды таңдап алу;
Ересектердің денсаулық жағдайын динамикалық бақылау;
Белгілі территорияларда халықтың санитарлы – эпидемиологиялық жағдайын жақсарту мақсатындағы шаралар.

еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру министрлігінің аумақтық бөлімшелеріне жолдау;
Халық, сонымен қатар

балалар, жасөспірімдер арасында санитарлы – ағарту жұмыстарын, сау өмір сүру салтының профилактикасын жүргізу, оларды гигиеналық тәрбиелеу.

көрсету. Емхана құрамына жылжымалы амбулатория кіреді.
Халыққа емдеу – профилактикалық

көмек көрсету, дәрігерлік – еңбектік бақылау жүргізу, стационарлармен және емдік – профилактикалық ұйымдармен тиімді жұмыс істеу сұрақтары бойынша ұйымдық – әдістемелік жұмыстар жүргізу.
Аудандық АПО–да жұмыс істейтін дәрігерлер және орта медициналық қызметкерлердің кәсіби деңгейін жоғарылату;
Жанұяны жоспарлауда консультативті қызметтер көрсету.

Емхана мына істерді жоспарлауға және орындауға қатысады:

бас дәрігері (меңгеруші) атқарады.
Емхана ҚР атазаңының денсаулық сақтау жөніндегі

заңды және нормативті құқықтық актілеріне сәйкес жұмыс жасайды. Емхана дәрігер–интерндер дайындайтын, медициналық колледждерде оқитын студенттер үшін өндірістік тәжірибе өтетін және медициналық ЖОО студенттерінің жазғы өндірістік тәжірибе өткізетін базасы бола алады. Емхана медициналық құжатнама жүргізіп, өз ісіне белгіленген тәртіп бойынша есеп құрып және оны ұсынады. Емхана мөр, штамп және банкпен белгіленген тәртіп бойынша қолданады.

бөлімі болып табылады. Оның ашылуы мен жабылуын денсаулық сақтау органдары

белгіленген тәртіп бойынша атқарады.
ФАП–қа қойылатын талаптар:
Халыққа дәрігерге дейінгі медициналық көмекті көрсету;
Дәрігердің тағайындалымдарын уақытты және толықтай орындау;
Балалар және жүкті әйелдердің патронаждарын ұйымдастыру, тіркелген аймақтың халқының, ҰОС мүгедектерінің денсаулық жағдайын жүйелі бақылау;

травмаларды төмендетуге бағытталған санитарлық – эпидемияға қарсы шаралар және профилактикалық

кешендер жүргізу;
Ана мен бала өлімін төмендетуге бағытталған профилактикалық шараларды, сонымен қатар тұрғындарды иммунизациялауды жүргізу;
Эпидемиялық көрсеткіштер бойынша инфекциялық ауруларды анықтау, олармен контактта болған адамтарды және инфекциялық ауруларға күдік туғанда арнайы тексерулер жүргізу.

тәртіп бойынша жергілікті мемлекеттік санитарлы – эпидемиологиялық қызмет органына хабарлау.

ФАП – та санитарлы–эпидемиологиялық талаптарға және сол ұйымның жұмысына жауап беретін арнайы орындары, сонымен қатар байланыс құралдары болуы тиіс. ФАП–тың қызметін атқаруға арналған транспорттар қажет жағдайда СВА(СУБ)–қа ұсынылады.

онда ҚР заңына сәйкес заңды және физикалық тұлғалармен ФАП арқылы

дәрілік заттар ұсыныла алады. Бұл жағдайда дәрілік заттың сапасы, қауіпсіздігі және тиімділігі сақталуын арнайы медициналық білім алған маман қамтамасыз етеді.
ФАП шартты түрде есептік медициналық құжатнама толтырып, өз ісі жайлы жоспарлар және есептер құрып және ұсынады. ФАП–ты меңгеруші басқарады, өз атауымен штамп және домалақ мөрі болады.

Оның ашылуы мен жабылуын денсаулық сақтау органдары белгіленген тәртіп бойынша

атқарады.
ФП–қа қойылатын талаптар:
Халыққа дәрігерге дейінгі медициналық көмекті көрсету;
Балалар және жүкті әйелдердің патронаждарын ұйымдастыру, тіркелген аймақтың халқының, ҰОС мүгедектерінің денсаулық жағдайын жүйелі бақылау;
Дәрігердің бақылауымен паразитарлық және инфекциялық аурулармен ауруды, ауылшаруашылық және тұрмыстық травмаларды төмендетуге бағытталған санитарлық – эпидемияға қарсы шаралар және профилактикалық кешендер жүргізу;

тұрғындарды иммунизациялауды жүргізу;
Эпидемиялық көрсеткіштер бойынша инфекциялық ауруларды анықтау, олармен контактта

болған адамтарды және инфекциялық ауруларға күдік туғанда арнайы тексерулер жүргізу;
Инфекциялық, паразитарлық және мамандық аурулар, санитарлы-эпидемиологиялық талаптарды бұзу анықталса, белгіленген тәртіп бойынша жергілікті мемлекеттік санитарлы – эпидемиологиялық қызмет органына хабарлау.

жұмысына жауап беретін арнайы орындары, сонымен қатар байланыс құралдары болуы

тиіс. ФАП–тың қызметін атқаруға арналған транспорттар қажет жағдайда СВА(СУБ)–қа ұсынылады.
Егер шеткі ауыл аймақтарында дәріханалар, дәріханалық пунктер, дәріханалық киосктер болмаса, онда ҚР заңына сәйкес заңды және физикалық тұлғалармен ФАП арқылы дәрілік заттар ұсыныла алады. Бұл жағдайда дәрілік заттың сапасы, қауіпсіздігі және тиімділігі сақталуын арнайы медициналық білім алған маман қамтамасыз етеді.

түрде есептік медициналық құжатнама толтырып, өз ісі жайлы жоспарлар және

есептер құрып және ұсынады.
СВА ауданда мына қызметтерді емдік–профилактикалық мекеме: ауруды төмендету және алдын–алу жөнінде кең түрде профилактикалық шаралар өткізу; ауруды ерте анықтау; сау және ауруларды диспансеризациялау; халыққа жоғары дәрежелі медициналық көмек көрсету.

курортты поселкаларда, құрылыс объектілерінде құрылады.
Амбулаторияға бекітілген халықтың контингенттін және санын

ОАА бас дәрігері, сәйкес денсаулық сақтау органыны тағайындайды. СВА жеке ұйым немесе ауылдық учаскелік аурухананың құрамына кіруі мүмкін.

арасында травматизм мен ауруды төмендету соның ішінде паразитарлы және өндірістік

ауруларды төмендету және алдын алуды іске асыру;
Ана мен бала денсаулығын қорғауда емдік–профилактикалық шараларды өткізу;
АПО–ң жұмысына қазіргі заманғы әдістерді және профилактика, диагностика және науқастарды емдеуді енгізу;

АДА–ның негізгі мәселелері болып:

бақытсыз жағдайларда біріншілік медициналық көмек көрсету және медициналық көрсетілімдер бойынша

науқасты басқа ЕПО–ға ауыстыруды қамтамасыз ету.
Ауруды ерте анықтап, уақытында амбулаториялық тексеру жүргізу, емдеу және статционарлы емді қажет ететін науқастарды анықтап, оларды госпитализацияға дайындау.
Науқастарды тексеру және стационармен емдеуді жедел медициналық жәрдем бөлімімен қамтамасыз ету.

Осы мәселелерге байланысты амбулатория атқарады:

қабілетін жоғалтқан тұлғаларды белгіленген тәртіп бойынша ҚР еңбек және социалды

қорғау министрлігіне мүгедектік жөнінде шешім қабылдауға жөнелтеді.
Диспансеризацияға жататын (аурулар және саулар) тұлғаларды профилактикалық медициналық бақылауды қамтамасыз ету, емдеу сауықтыру шараларын өткізу.
Ауыл шаруашылық жұмысшыларына медициналық көмекті қамтамасыз ету және далалық жұмыс кезінде оларды медициналық көмекпен қамтамасыз ету шараларын жүргізу.

және мамандық аурулар, санитарлы-эпидемиологиялық талаптарды бұзу анықталса, белгіленген тәртіп бойынша

жергілікті мемлекеттік санитарлы – эпидемиологиялық қызмет органына хабарлау.
ФАП қызметкерлеріне дәрігерлердің тәжірибелік көмек көрсетуі мен бақылауы үшін бару.

медициналық статистикалық кабинет, дәрігерлік қабылдау кабинеттері: терапевттік, педиатрлық, хирургиялық, акушер-гинекологиялық,

стоматологиялық, инфекциялық; қосымша-диагностикалық кабинеттері: физиотерапервттік, зертхана, қажет құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілген рентгендиагностикалық кабинеті, күндізгі стационар, әкімшілік-шаруашылық бөлім, ФАП, ФП, жеке бөлімі жоқ медициналық қызметкерлер. АДА ҚР – ң атазаңына денсаулық сақтауда заңды және нормативті құқықтық актқа сәйкес жұмыс атқарады.

қамтамасыз ету белгіленген тәртіп бойынша орындалады.
Жеке АДА заңды тұлға құқығын

пайдаланып, мекеменің өз атауымен домалақ мөрі, штампы, бланкы болады. АДА белгіленген тәртіп бойынша жоспарлар құрып және өз ісі жайлы есеп бере алады, есеп құжатнамасын жүргізеді.
АДА-ны басқаруды сәйкес денсаулық органдарымен тағайындалатын және жұмыстан шығарылатын бас дәрігер атқарады.

мемлекеттік бағдарлама бойынша 2005-2010 жылдарға арналған28 желтоқсан2005 жылғы №1304 «ҚР

тұрғындарына БМСК жетілдіру шаралары жайлы» мемлекет қабылдады. Бұл құжат БМСК жүйесінің реорганизациялар және жетілдіру нормативті базасы болып табылады, осыған байланысты қажет:

дейін БМСК-ті ұйымдастыру жүйесін келесі жолмен атқарады: емхана мекемесінде БМСК

орталығын құру (қалалықтан басқа), дәрігерлік амбулатория, ауылдық ауруханалар; бұрын құрылған ауылдық және қалалық дәрігерлік амбулатория базасында дәрігерлік амбулатория құру; фельдшерлік-акушерлік пункттар; бұрын құрылған фельдшерлік-акушерлік пункттар базасында медициналық пунктар құру; фельдшерлік пункттар, денсаулық пункттары, жеке мекемесі жоқ медициналық қызметкерлердің штаттық бірлігін құру.

автотранспортпен қамтамасыз етуді 2008 жылдың 1-ші қаңтарына дейін аяқтау.
ҚР-ң денсаулық

сақтау министірлігімен бірге этапты түрде участоктарда терапевтермен педиатрларды дайындалған және қайта дайындықтан өткен ЖТД мен алмастыру.БМСК-да бар дәрігерлер санының ішінен 2008ж -20%,2009ж-30%-ға өтті.
Қалаларда емханалардың құрылымдарын сақтау.
БМСК-ң объектілерін ЖТД принципін енгізуін қамтамасыз ету.

алыстығына байланысты БМСК-ң денсаулық сақтау мекемелері құрылады.
Тұрғылықты пунктерде халық саны

10000 және одан жоғары адамдар болса,аудандықорталықтарда поликлиника құрылады .
Тұрғылықты пунктерде халық саны 5000-1000 болса,БМСК орталығы құрылады.

1000-нан 5000-ға дейін болса,онда дәрігерлік амбулатория құрылады.
Тұрғылықты пунктерде жақын БМСК-ға

дейін 5км–ден кем емес,тұрғылықты халқының саны 50-ден 1000-ға дейін болса ,медициналық пунктер құрылады.

жатыр:
БМСК дәрігерге дейінгі және квалификациялық медициналық көмек, ОВП медициналық тұлғалармен

көрсетіледі, қол жеткілікті медициналық көмек кешені адам, отбасы және қоғам деңгйінде қамтамасыз етіледі.
БМСК ұйымына және оның құрылымына кіреді;
Емхана
БМСК орталығы
Дәрігерлік амбулатория
Дәрігерлік пункт

юридициялық тқлға болып табылатын медициналық ұйым.Емхана құрылымына жалпы тәжірибе дәрігері(учаскелік

дәрігерлер,)кеңес диагностикалық бөлім,күндізгі стационар(10 орыннан кем емес) және қосымша қызметтер кіреді.

стационарды және үйде түрі мен көлеміне сәйкес,денсаулық сақтау облысында бекітілген

органмен негізделген түрде көрсету
2.Алдын –алу шараларын ерте жасырын түрдегі ауруларды,қауіп факторларын анықтау мақсатында жүзеге асыру
3.Санитарлы –гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды жүзеге асыру.

сәйкес диагностиканы қамту.
Азаматтарды стационарға жатқызу және санаторлы курортттық емдеуге бағыттау.

көрсетеді.БМСК орталығы құрылымына жалпы тәжірибе бөлімдері,лабороторлы –инструментальды диагностика,күндізгі стационар(10 орынға

дейін) және қосымша қызметтер кіреді.БМСК орталығы құрылымына дәрігерлік амбулаториялар кіруі де мүмкін.Бір жалпы тәжірибе дәрігеріне жергілікті тұрғындардың 2000 аралас (ересектер мен балалар) тұрғыны қаралады.

амбулатория жағдайында күндізгі стационарда және үйде түрі мен көлеміне сәйкес,денсаулық

сақтау облысында бекітілген органмен негізделген түрде көрсету.
2.Алдын-алу шараларын ерте және жасырын түрдегі ауруларды,қауіп факторларын анықтау мақсатында жүзеге асыру
3.Санитарлық –гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды жүзеге асыру
4.Бекітілген ретте иммунопрофилактика ұйымдастыру және өткізу.
5.Азаматтарды стационарға жатқызу және санаторлық-курорттық емдеуге бағытталған.
6.Құрылымдылық бөлімдер өкілділігін координациялау.

тұлға немесе БМСК орталығы құрылымы болып табылатын медициналық ұйым.Дәрігерлік амбулатория

құрылымына жалпы тәжірибе бөлімшесі,күндізгі стационар (5 орынға дейін) және қосымша қызметтер.Дәрігерлік амбулаториялардың негізгі қызметтеріне жатады:
1. .Квалификациялық және арнайыландырылған медициналық көмекті амбулатория жағдайында күндізгі стационарда және үйде түрі мен көлеміне сәйкес,денсаулық сақтау облысында бекітілген органмен негізделген түрде көрсету.
2.Алдын-алу шараларын ерте және жасырын түрдегі ауруларды,қауіп факторларын анықтау мақсатында жүзеге асыру
3.Санитарлық –гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды жүзеге асыру
4.Бекітілген ретте иммунопрофилактика ұйымдастыру және өткізу.
5.Азаматтарды стационарға жатқызу және санаторлық-курорттық емдеуге бағытталған.
6.Құрылымдылық бөлімдер өкілділігін координациялау.
7.Тұрғындардың бөлек топтарына диспансерлік бақылауды жүзеге асыру .

көрсету.Медициналық пункт негізгі қызметіне жатады:
1.Дәрігерге дейінгі медициналық көмекті көрсетуі
2.Дәрігер

тағайындауын орындау.
3.Алдын-алу және эпидемияға қарсы шаралар

сақтау аурулардың алдын алу және салауатты өмір салтын қалыптастыруға үйрету
6.квалификациялық

медициналық көмекті алуға бағыттау
7.жергілікті халықты заңға сәйкес дәрі дәрмекпен қамту
Осыған сай Қазақстан денсаулық жүйесіндегі емдеу алдын алу құрылымы реформалау мен даму сатысында келеді

медициналық көмекті көрсетуі бұзылып отыр.Біріншілік және екіншілік медициналық көмектің келісімді

арақатынасы жоқтығы,қазіргі кезде бұл қызметтер басқа параллель құрылымдармен көрсетіліп отыр

ауыл медициналық ұйымдарының ұйымдастырылуымен әдістеріне әсер етеді:тұрғындардың мінезі,қызмет көрсету радиусы,жұмыстардың

мерзімі,дала жұмыстарында ауа райының әсер етуі,еңбек процессінің арнайы жағдайлары,шаруашылықтың дұрыс ұйымдаспауы,аймақтық ұлттық ерекшеліктер және дәстүрлер,білім беру және мәдени деңгейі т.б

мен керек жарақтармен қамтамасыздануы,арнайы медициналық көмекті алу және медико-социалдық қамтамасыздандыру

нормативтерінің жүзеге асуына байланысты.
Ауылдық мекендерге медициналық көмек көрсетудің негізгі ерекшеліктері болып:
-этаптық
-ауылдық денсаулық сақтау құрылымында емдеу профилактикалық мекемелердің болуы
Ауылдық мекендерде дәрігерлік көмектің шартты түрде 3 сатысы бар:

аумағы 5-10-15-50 км болатын аумақ.
Бұл этапта ауыл тұрғындары маманданған медициналық

көмек (терапевттік,хирургиялық,акушерлік,стоматологиялық,кей жағдайда педиатриялық)қабылдайды

ОАА басқармасының құрамындағы аудандық бөлім.
Аудандық денсаулық жүйесі құрамында-ауданаралық мамандандырылған

орталықтар,диспансерлер,денсаулық орталықтары.
ОАА 6 категориясы бар: 100(6 кат)-дет 400 (1кат) дейін.

орналасқан облыстық денсаулық сақтау мекемелері(консультативті емхана,диспансерлері бар облыстық ауруханалар.Бұл деңгейде

барлық мамандықтар бойынша жоғары мамандандырылған көмек көрсетіледі.
Облыстық аурухана ғылыми-ұйымдастырулылық әдістемелік және оқу орталығы болып табылады.Облыстық аурухананың төсек саны облыс халқының көлеміне байланысты бекітіледі.Ең экономикалық тиімді көлемі 700-1000 орынға дейін.

заманғы этыпы болып:
Жалпы дәрігерлік практиканы дамыту
Арнайы медициналық көмектің шақырулық

түрін жетілдіру
Кең көлемді телемедицинаны енгізу
Аудандық учаскелік ауруханаларға реорганизация жасау
Стационар орын алмастырушы технологияларды дамыту(аудандық денсаулық сақтау ұйымы барлық этаптарын).