Қазақстандағы денсаулық сақтау ұйымы және бағдарламалары

қайта құруларды басынан кешіріп,  алдағы  уақытта да дамытылуы жоспарланып отырған

ұлт денсаулығы – еліміздің ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі болып табылады. Бүгінгі таңда денсаулық сақтау саласын жетілдіру үшін орасан зор қаржы бөлінуде, жеке меншік секторды қоса отырып қаржыландыру мен басқарудың жаңа әдістері енгізілуде, дәрігерлерді оқыту мен олардың қызығушылығын арттыру бойынша жаңа кадр саясаты қалыптасуда, осының бәрі қолданыстағы заң аясында өзара үйлесімділікпен дамуда.

қаржы және білікті маман тапшылығы (ең мықты деген кадрлар эмиграцияға

кетіп қалған) кезіндегі бала және ересектер арасындағы өлім-жітімнің өршіп тұрған қиын материалдық жағдайына қарамастан  тұрғындарға  медициналық  қызмет көрсетуге барынша тырысқан Денсаулық сақтау министрлігі деп аталған арнайы министрлікпен басқарылған еді.
1996 жылы елде сақтандыру жүйесінде қайта құру басталып, ол өз кезегінде денсаулықсақтау саласын айналып кете алмады. 1996-1998 жылдар бюджеттік-сақтандыру жүйесіне өту кезеңімен белгілі. Қазақстан Республикасы Президентінің заңдық күші бар 1995 жылғы 15 маусымдағы №2329 Азаматтарды медициналық сақтандыру туралы Жарлығы шықты. Ол жарлық бойынша міндетті медициналық сақтандыру Қоры арқылы тұрғындарды міндетті және ерікті сақтандыру ойластырылды.  Бұл Қор Денсаулық сақтау министрінде жасалған міндетті медициналық сақтандырудың базалық бағдарламасын қалыптастырған мемлекеттік коммерциялық емес ұйым еді.

қаржылық тұрақтылық пен сақтандырудың жаңа қаржылық институттарының қалыптасуына жағдай жасады.
1990

жылы мемлекеттік басқару ұйымдарын оңтайландыруға байланысты елде мемлекеттік ұйымдардың саны қысқарып кеткені белгілі Сол науқаннан Денсаулық сақтау министрлігі де шет қала алмады. Осылайша, бұл ұйымның аты ҚР Денсаулық сақтау, білім, Спорт министрлігі деп   аталды.   Осы   атаудағы   министрлік  ҚР «Қазақстан-2030» стратегиялық дамуы аясында «Халық денсаулығы» атты алғашқы мемлекеттік бағдарламаны ұсынды.

жж. арналып, үш базалық кезеңнен тұрды және төмендегі қағидаларға сүйенді:
тұрғындарға

медициналық қызмет көрсетудің қол жеткен деңгейін қолдау, сақтау, экономикалық, құқықтық ұйымдастырушылық іс-шараларын жандандыру және денсаулық сақтау жүйесін нарықтық жағдайға бейімдеу;
медициналық қызметтің ішкі нарығын қалыптастырудың экономикалық-құқықтық алғышарттарын жасау;
медициналық мекеменің қызметінің тиімділігін қамтамасыз ету;
халық денсаулығын сақтау мен дамытуға азаматтар мен жұмыс берушілердің, мемлекеттің жауапкершілігі [1].
Бұл бағдарламаның жүзеге асуы денсаулық сақтау саласында ғана емес, сонымен бірге соған қатысты сумен қамту, өндірілетін, тасымалданатын азық-түлік тауарларына бақылау, қоршаған орта сияқты салаларда да шешілмеген мәселелер көп болды. Осының негізінде «Иммунизация»,  «Ана  денсаулығының  сақшысы»,

антисептиктерді сақтау», «қоршаған орта және ұлт денсаулығы», «отбасын жоспарлау», «бала

азығы» және т.б. Бұл мәселелерді шешу барысында іс-шаралар жүйесі жасалынды, бірақ соңында белгілі болғанындай бұл бағдарламалардың ешқайсысы ақырына дейін жеткізілмеді. Сонда да елде бағдарламаның осынша ұзақ уақыт жүргізілгені назардан тыс қалмады.
Осы бағдарламалар аясында ауылдық жерлердегі емдеу мекемелері ашылып, мектептердің төменгі сыныптарында тегін тамақ беру, мектептерде психолог қызметі, арнаулы клиникалар, жеке меншік  жоғары медициналық оқу орындарында, клиникаларға лицензиялар берілді. Осы кезеңді кеңестік жүйеден қазіргі денсаулық сақтау жүйесіне өту кезеңі деп бағалауға болады.
Денсаулық сақтау жүйесіндегі келесі қайта құруларды енді ҚР Денсаулық сақтау министрлігі жүргізді.  Ол  2005-2010  жж.  арналған ҚРдағы денсаулық сақтауды дамыту мен қайта құрудың мемлекеттік бағдарламасы деп аталды. Ол бағдарламалы түрде қаржыландыруға бағытталды.

мен денсаулық сақтау жүйесі туралы» ҚР кодексі қабылданды. Бұл акт

еліміздегі денсаулық сақтауға қатысты барлық мәселелерді қамтыды. Сонымен бірге осы саладағы мемлекеттік басқару тетіктерін бекітті. Бұл кодекс медициналық ұйымдарда және ҚР денсаулық сақтау саласындағы білім ошақтарында жаңа медициналық құрал-жабдықтарды енгізуді міндеттеді. Денсаулық сақтау саласындағы Ұлттық Холдинг сол үшін құрылған еді. Бұдан басқа денсаулық сақтау салаларында лицензия беру, аккредитация және аттестаттау жүргізу ережелері мен негіздемесі тұңғыш рет заң тұрғысынан бекітілді.
«Қазақстан-2050» стратегиясында Елбасы жаңа міндеттер қойды: сапалы және қолжетімді медициналық қызмет; кең таралған ауруларға диагноз қою мен оны емдеу; сауықтыру медицинасын дамыту; «смарт-медицина» қызметін, ауруды қашықтықтан емдеу мен сауықтыруды, «электронды медицинаны»; 16 жасқа дейінгі балаларға медициналық қызмет көрсетуді өмірдің минималды стандартын заңмен бекітуді енгізді.

кәсіби мамандардың жетіспеуі;
денсаулық сақтау саласында мамандардың нашар дайындалуы;
медицина кызметкерлерінің жалақысының

төмендігі, әлеуметтік жағынан аз қорғалғандығы;
аймақтардағы медициналық мекемелердің техникалық жағынан нашар жабдықталуы;
мемлекеттік басқару ұйымдарындағы жемқорлық;
жіберілген дәрігерлік қателіктерге дәрігерлердің жауапкершілігінің төмендігі, олардың кінәсін дәлелдеп, жауапқа тартудың қиындығы.
 

аяқталды және тұрғындардың денсаулығын одан әрі нығайту, еліміздің әлеуметтік-экономикалық тұрақты

дамуын қамтамасыз ету үшін, Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 15 қаңтардағы Жарлығымен  денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасы бекітілді.

дейін 73,0 жасқа жеткізу болып анықталды.
Осы индикаторды іске асыру үшін,

2019 жылы жалпы өлім деңгейін ҚР ДСӘДМ-ң белгілеген келесі басым бағыттары бойынша төмендетуге қол жеткізу қажет (1000 адамға 6,65):
1. Ана мен нәресте өлімін төмендету (100 мың тірі туылғандарға 9,75, 100 мың тірі туылғандарға 7,49);
2. Жарақаттанудан, жазатайым жағдайлардан және уланудан өлімді төмендету (100 мың адамға 79,9);
3. Қанайналым жүйесі ауруларынан өлімді төмендету (100 мың адамға 158,55);
4. Қатерлі ісік ауруларынан өлімді төмендету (100 мың адамға 70,0);
5. Туберкулезден өлімді төмендету (100 мың адамға 1,7);
6. Жедел, шұғыл медициналық көмекті және санитарлық авиацияны дамыту.

қисынды жалғасы болып табылады Интеграция қызметтерінің негізінде денсаулық сақтау жаңғырту

Қазақстан Республикасында денсаулық сақтауды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» Мемлекеттік бағдарламасының жобасында денсаулық сақтаудың ұлттық жүйесін одан әрі дамытудың негізгі қағидаттары, жаһандық шақыруларға қарсы әрекет ету бойынша жаңа міндеттер белгіленген. Қазақстан Республикасында денсаулық сақтауды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» Мемлекеттік бағдарламасы бағыттарының бірі отбасылық медицина қағидаттарын енгізумен бастапқы медициналық-санитарлық көмекті одан әрі басым дамыту мен жаңғырту негізінде денсаулық сақтаудың барлық қызметтерін интеграциялау болмақ, ол жалпы практика дәрігерлері арқылы жүзеге асырылатын болады. Перспективада заманауи білімді меңгерген, кең бейінді мамандар ретінде жалпы практика дәрігерлері емханалардың бейіндік мамандары үшін ғана емес, сондай-ақ стационарлардың мамандары үшін де емдеу үдерісінің үйлестірушілеріне айналады. Медициналық көмектің толыққанды интеграциясы мен сабақтастығы, көрсетілетін әр түрлі қызметтер мен ресурстардың қайталануын болдырмау үшін стационарлық мамандандырылған медициналық көмек көрсету қағидалары мен тәртібін жетілдіру қамтамасыз етілетін болады. ЖММК ұсынуды стандарттауды енгізумен жоғары мамандандырылған медициналық көмекті одан әрі дамытудың жаңа тәсілдері жасалып шығарылады, бұл қызмет көрсету үшін ұйымды аккредиттеуден міндетті түрде өткізуді қарастырады. Қолжетімділігі мен сапасын арттыру медициналық көмек Медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігін арттыру үшін медициналық ұйымды басқарудағы негізгі элементтердің бірі пациенттерді қолдау қызметі болуы тиіс, оларды кезеңдер бойынша құру қазірдің өзінде басталды.

сүруінің күтілетін ұзақтығын 73 жасқа дейін арттыру; Мыналарды: – аналар

өлім-жітімін – үш есе, – нәрестелердің өлім-жітімін – екі есе, – Қазақстан Республикасы халқының жалпы өлім-жітімін – 2009 жылғы деңгеймен салыстырғанда 30% -ға; туберкулезден өлімге ұшырауды 100 мың адамға шаққанда 3,8 адамға дейін төмендету; 15–49 жас тобында АИТВ-жұқпасының таралуын 0,2–0,6 % шектерінде ұстап тұруды қамтамасыз ету жоспарланып отыр. Қазақстан Республикасында денсаулық сақтауды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» Мемлекеттік бағдарламасын басшылыққа ала және елдің әрбір медициналық ұйымы деңгейіндегі басқару жүйесін жетілдіре отырып, қол жеткізілген табыстар бекітілетін және халық денсаулығын сақтау мәселелерінде орын алған проблемаларды шешу қамтамасыз етілетін болады

2011 жылғы 177-ден 2015 жылы 289-ға дейін көбейді, ал шағымдар

164-тен 145-ке дейін азайды. Негізді шағымдар саны 10%-ға азайды.
2015 жылдан бастап 60 мемлекеттік денсаулық сақтау субъектілеріне пациенттерді қолдау және ішкі бақылау қызметі енгізілді.

табылады. Денсаулық сақтау жүйесінің тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін, адам

ресурстарын стратегиялық басқару медициналық мекемелердің басшыларына жаңа функционалдық және біліктілік талаптарын  енгізу арқылы іске асырылатын болады. «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру аясында медициналық мекемелердегі барлық жұмыс процестерін автоматтандыру және электронды форматта  медициналық ақпаратты есепке алу жоспарланып отыр. Сонымен қатар, науқастарды дәрігердің қабылдауына жазу, нақты уақыт режимінде кеңес беру және оларды жеке стационарлық компьютерлер мен смартфондарды қолдана отырып, бақылауға алу кезең-кезеңмен онлайн-жазбасы енгізіледі.

жатқызу үлесі 50%-ға, ал бірыңғай желіге қосылған денсаулық сақтау мекемелерінің

үлесі 80%-ға жеткізіледі

жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауын іске асыру аясында «Денсаулық сақтау

жүйесін жаңғырту» жобасы бойынша жеке бастама ретінде іске асырылуда, сонымен қатар «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасымен толық сәйкестендірілген.  

Жыл соңына дейін Бірыңғай интеграциялық платформаны пилоттық енгізу көзделген, оның

аясында Қазақстан Республикасының әрбір азаматының жеке ұяшығы — денсаулығының электронды паспорты болады. Сондай-ақ, жекелеген қызметтердің жұмысы автоматтандырылады: Медициналық сақтандыру қоры, қоғамдық денсаулық сақтау мен дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету саласы.
«Денсаулық сақтау министрлігі мен IBM компаниясының арасында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды, оның шеңберінде «Watson for oncology» — денсаулық сақтау саласына жасанды интеллектіні пилоттық енгізу жоспарланған. Қазіргі таңда жоғарыда аталған меморандум аясында пилоттық жобаны өткізу бойынша жол картасы әзірленуде», — деді министр

балаларды күту» мобильді қосымшасын әзірлеу жұмыстары жүргізілуде. Мобильді қосымшаны іске

қосу 2017 жылдың желтоқсан айына жоспарланған.
2018 жылы қағазсыз денсаулық сақтау жүйесі пилоттық режимде төрт өңірде: Қарағанды, Қостанай, Ақмола және Батыс Қазақстан облыстарында, сондай-ақ, республикалық деңгейдегі бірқатар ұйымда іске қосылады. 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап медицина ұйымдары медициналық құжаттаманы қағазсыз форматта жүргізуге толықтай көшеді, соның ішінде: электрондық амбулаториялық карталар, аурулардың электрондық тарихы және электрондық рецептілердің көшірмесі.
Министрдің айтуынша, денсаулық сақтау саласын цифрландыру арқылы медицина қызметкерлерінің еңбек өнімділігін ұлғайтып, халықтың медициналық қызметтерге қанағаттану деңгейін арттыру көзделген

ұзақтығының өсуіне және медициналық технологиялардың дамуына байланысты медициналық қызмет көрсетуге

деген сұраныс көлемі арта түсетін болады.
Қазіргі денсаулық сақтау ісі қымбатқа түсетін стационарлық емге емес, негізінен аурудың алдын алуға бағытталуға тиіс.
Саламатты өмір салтын насихаттай отырып, қоғамдық денсаулықты басқару ісін күшейту керек.
Жастардың репродуктивті денсаулығын қорғауға және нығайтуға ерекше назар аудару керек.
Тиімділігі аз және мемлекет үшін шығыны көп диспансерлік ем қолданудан негізгі созылмалы ауруларға алыстан диагностика жасап, сондай-ақ осы саланы амбулаторлық емдеу арқылы басқаруға көшу қажет.
Бұл тәжірибе әлемде бұрыннан бар.
Оны батыл әрі белсенді түрде енгізу керек.
Онкологиялық аурулармен күресу үшін кешенді жоспар қабылдап, ғылыми онкологиялық орталық құру қажет.
Халықаралық озық тәжірибе негізінде ауруды ерте диагностикалаудың және қатерлі ісікті емдеудің жоғары тиімділігі қамтамасыз етілуге тиіс.

сияқты жұмыстарды да жүргізуіміз керек.
Денсаулық сақтау саласы халықтың, мемлекеттің және

жұмыс берушінің ортақ жауапкершілігіне негізделген Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне кезең-кезеңімен көшетін болады.
Оны енгізудің қажеттілігі ешқандай күмән туғызбайды.
Алайда, Денсаулық сақтау министрлігі мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі іске асырмаған дайындық жұмыстарын тыңғылықты жүргізу талап етіледі.
Мемлекеттің міндеттерін нақты белгілей отырып, Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің жаңа моделін әзірлеу қажет.
Халық мемлекет тарапынан кепілдік берілмеген қызметтерді Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушысы ретінде немесе ерікті медициналық сақтандыру, сондай-ақ бірлесе төлеу арқылы ала алады.

енгізу, «қағаз қолданбайтын ауруханаға» көшу арқылы медициналық көмектің қолжетімділігі мен

тиімділігін арттыру қажет.
Медицинада ауруларды диагностикалау мен емдеудің тиімділігін айтарлықтай арттыратын генетикалық талдау мен жасанды интеллект технологияларын енгізуге кірісуіміз керек.
Медициналық кадрлармен қамтамасыз ету және оларды сапалы даярлау маңызды мәселе болып саналады.
Бүгінде бізде Назарбаев Университетінің бірегей Медицина мектебі бар. Онда біріктірілген университет клиникасы жұмыс істейді.
Бұл тәжірибе барлық медициналық жоғары оқу орындарына таратылуға тиіс.
Осы және басқа да шараларды іске асыру үшін «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» кодекстің жаңа редакциясын әзірлеу қажет.
 

жарналар мен аударымдардың көлемі қайта қаралды, сондай-ақ кімдердің орнына жарналар

мемлекет тарапынан төленетіні және қорға салымшылардың тізімі жарияланды.
Қазақстанда тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға елдің азаматтарымен тең дәрежеде әлеуметтік сақтандырудың міндетті жүйесінде медициналық көмек алу құқығын беруі қамтамасыз ету қарастырылды.

пайдалана алатын жүйе жұмысын бастады
 
1 қаңтардан бастап Әлеуметтік сақтандыру қоры

міндетті медициналық сақтандыру жүйесіндегі және тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміндегі қызметтерді төлемін қамтамасыз етеді.
— Балалар
— Зейнеткерлер
— Мүгедектер
— үш жасқа толған ата-аналарындағы немесе 18 жасқа толмаған мүгедек балаларға арналған аналар
— орта және жоғары оқу орындарының студенттері
— Құқық қорғау органдары
— әскери қызметкерлер және басқа да халықтың жекелеген санаттарына, оның ішінде халықтың әлеуметтік қорғалмаған топтарына жарналар төлейтін медициналық сақтандыру жүйесіне мемлекет те қосылған.
Міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне қатысу міндетті болып табылады. Кез-келген себептермен қорға жарналар төлемеген азаматтар тек тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне ғана қол жеткізе алады.
Дерек көзі: www.zakon.kz
 

сақтандыру жүйесіндегі ОСМС-да медициналық көмек көрсетуді және жеке тұлғалар мен

мемлекет тарапынан төленетін төлемдерді 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап 2020 жылдың 1 қаңтарына дейін ұзарту туралы заңнамалық өзгерістер қабылданды.
Сонымен бірге, ОСМ-ні толық көлемде іске қосар алдында, 2018 және 2019 жж. Жұмыс берушілердің ай сайынғы төлемдерін Медициналық сақтандыру қорына әр қызметкердің жалақысының 1,5% -ын, 2020 жылдан бастап — есептеу объектісінің 2% -ын ұстау туралы шешім қабылданды. Бұл норма жеке кәсіпкерлерге және кәсіпорында жұмыс істейтін шаруа қожалықтары иелеріне де қолданылады.
Қабылданған түзетулерге сəйкес, ЖЗҚ-ның келісім-шарттары бойынша кіріс алатын жеке тұлғалардың салымдары айтарлықтай төмендетілді. Осылайша, ол жарналарды есепке алу объектісінен, яғни есептелген кірістен 2020 жылы 5% -дан 1% -ға дейін, ал 2021 жылы 2% -ға төмендейді.
2020 жылдың қаңтарынан бастап, мемлекет статистика саласындағы уәкілетті орган айқындаған ағымдағы қаржы жылының алдындағы екі жылдағы экономикадағы орташа айлық жалақының 4% мөлшерінде, халықтың әлеуметтік қорғалмаған топтарына жарна төлеуді бастайды.
Қызметкерлердің ОСМС жүйесіне қатысуы 2020 жылдан басталады, ал олардың кірістерінен жұмыс берушілер 2020 жылы 1% , 2021 жылы 2% мөлшерінде жарна төлейді.
2018 және 2019 жылдардағы өтпелі кезеңде жеке кәсіпкерлер, өзін-өзі жұмыспен айналысатындар, ОСМС қатысушылары санатына кірмейтін басқа тұлғалар, ЖЖҚ келісімшарттарында жұмыс істейтін тұлғалар ОСМО жүйесінен босатылады. Белгілі бір мәртебесі, ресми табысы және жұмыс орны жоқ адамдар үшін 2020 жылдың қаңтар айынан бастап, ең төменгі жалақының ең төменгі мөлшерінің 5% -ын төлеуге мұмкіндігі қалады.
 

бірінші тоқсанында халықты тегін дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету үшін 874 атаулы

дәрілер сатып алынған. Олар 2018 жылдың бірінші тоқсанында еліміздің медициналық мекемелерінде жеткізіледі.
Естеріңізге сала кетейік, Қазақстан халқын дәрі-дәрмекпен толық қамтамасыз ету үшін 2017 жылғы желтоқсанда Үкімет Бірыңғай дистрибьютордың сатып алу рәсімдерін реттейтін ережеге түзетулер енгізу туралы шешім қабылдады. Мұндай рәсімдер қысқа мерзімде қазақстандықтарды тегін дәрі-дәрмектермен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Дерек көзі: www.mz.gov.kz
 

народа». [Электронный ресурс]Режим доступа: “http:kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsb/dok_oeqgzi/”.
Указ Президента Республики Казахстан от 13

сентября 2004 года № 1438 Государственная программа реформирования и развития здравоохранения РК на 2005-2010 годы. [Электронный ресурс]-Режим доступа: ‘http://do.gendocs.ru/docs/ index-279252.html’.
Послание Президента РК – Лидера нации Нурсултана Назарбаева народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050». [Электронный ресурс]-Режим доступа: http:www.bnews.kz/ru/videonews/post/115508/