Слайд 1
Биохимия кафедрасы
№1 дәріс
Биохимияға кіріспе. Күрделі белоктар: металло-, фосфо-,
липопротеиндер
Жақыпбекова С.С.
Слайд 2История кафедры биохимии
1931-1960 – д.б.н. проф. Ильин Какуев Б.И.
1960-1984 –
д.м.н., проф. Верболович П.А
1984-2012 д.м.н., проф. Плешкова С.М.
2012 по настоящее
время д.б.н., проф. Шарипов К.О.
Слайд 3Расположение кафедры биохимии
1931-1972 г – ул. Пушкина/Карла-Маркса (деревянное здание около
Зеленого Базара)
1972-2014 – ул. Комсомольская/просп. Сейфуллина
С 2014 г. В корпусе
на ул. Богенбай Батыра (3 этаж, бывшая кафедра информатики и физики)
Слайд 6Первые годы кафедры биохимии
Слайд 10С 2012 года – 4 заведующий кафедрой биохимии, д.б.н. профессор
Шарипов К.О.
Слайд 11Зачем студенту-медику биохимия?
1) Ломоносов: «Без должного познания химии не может
быть совершенного врача»
2) Пререквизит фармакологии, пат.физиологии, пат.анатомии
3) Клиническая биохимия
4) ………..
(вопрос студентам)
Слайд 12Дәрістің мақсаттары
Белоктардың құрылысы, ролі туралы білімдерді жағдайлық есептерді шешуге ,
биохимиялық анализдерді интерпретациялауға және сәйкес ұсыныстарды беруге қолдану.
Слайд 13Дәрістің міндеттері
Студенттер осы дәрістен кейін тиіс:
1) Биохимияда алынған білімдер мен
дағдылар медицинаның қандай салаларында қолданылады туралы ұғым қалыптастыру;
2) Күрделі белоктарға
анықтама беру;
3) Фосфо-, металло- , липопротеиндердің құрылысы мен қызметтеріне сипаттама беру;
4) Алынған білімдерді биохимиялық анализдерді интерпретациялауға және сәйкес ұсыныстарды беруге қолдану.
Слайд 14Дәрістің жоспары
Биохимияға кіріспе.
Белоктардың қызметтері.
Белоктардың жіктелуі.
Металлопротеиндер.
Фосфопротеиндер.
Липопротеиндер.
Слайд 15Әдебиеттер
Северин Е.С. Биохимия 2011
Сеитов З.С. «Биохимия», 2000
Березов Т.Т., Коровкин
Б.Ф. Москва, «Биологическая химия», 20122014
Зайчик А.Ш., Чурилов Л.П. «Основы патохимии»
2000
Harper’s Illustrated Biochemistry, 2013
Слайд 16Биохимия зерттейді:
Ағзаның химиялық құрамын
Ағзада өтетін заттар алмасуын, яғни метаболизмді
Метаболизмнің реттелуін
Слайд 17Белоктар
Амин қышқылдарының қалдықтарынан тұратын, жоғары молекулалы биологиялық полимерлер.
Слайд 18Белоктардың қызметтері
Құрылымдық (коллаген, эластин)
Катализаторлық ( ферменттер )
Тасымалдау (альбуминдер, глобулиндер)
Қорғаныштық (антиденелер,
фибриноген)
Реттеуші (белоктар-гормондар)
Қоректік (тағам белоктары)
Жиырылып-созылу (актин, миозин)
Тұқым қуалаушылық (нуклеопротеидтер)
Электротрансформациялау
Слайд 19Белоктар
Протеиндер
(жәй белоктар)
Альбуминдер
Глобулиндер
Гистондар
Протаминдер
Склеропротеиндер
(коллаген, эластин, кератин)
Протеидтер
(күрделі белоктар)
Фосфопротеиндер
Хромопротеиндер
Гликопротеиндер
Металлопротеиндер
Липопротеиндер
Нуклеопротеиндер
Слайд 20Жәй белоктар
Тек амин қышқылдарының қалдықтарынан тұрады
Слайд 22Күрделі белоктар
Жәй белок пен простетикалық топтан (грек сөзі «prostheto» -қосылған)
тұрады.
Слайд 23Апобелок- белоктық бөлігі.
Простетикалық топ-белок емес бөлігі.
Слайд 24Металлопротеиндердің қызметтері
МП құрамына жәй белок пен металл кіреді.
тасымалдау
қорға
жинау
антитоксикалық
метаболиттік
диагностикалық
Слайд 25Металлопротеиндер
Өкілдері:
Ферритин – суда еритін белок. М.м. – 400 000 Д.
Темір 20 %. Темір пептидтік топтағы азотпен мықты байланысқан. Темірдің
қорын түзеді, бауырда, көк бауырда жиналады.
Слайд 26Трансферрин – суда еритін.
М.м. – 90 000 Д. Темір 0,13%.
Қан сары суының β-глобулиндерінің құрамында кездеседі.
Тирозинның гидроксил тобымен әлсіз байланысады. Темірді қан арқылы тасымалдайды.
Слайд 27Гемосидерин- суда ерімейді, құрамында темір, 25%-на дейін нуклеотидтер, көмірсулар болады.
Баурдың, көк бауырдың ММЖ жасушаларында жиналады. Қызметі белгісіз.
Слайд 28Церулоплазмин – көгілдір түсті, құрамында 0,32 % мыс болады. Бауырда
түзіледі. Мысты қан арқылы тасымалдайды.
Ферроксидаза деп те аталады.
Ферментативтік активтілікті
көрсетеді: аскорбин қышқылын, адреналинді, диоксифенилаланинді (ДОФА) тотықтырады.
Слайд 29Металлотионеиндер
Бауырда, бүйректе, ішекте кездеседі. Антитоксикалық роль атқарады. Ауыр металдарды залалсыздандырады.
Слайд 30Металлоферменттер
Карбоангидраза, карбоксипептидаза – олардың құрамында мырыш (Zn2+) бар.
Глутатионпероксидаза
құрамында селен болады.
Слайд 31Фосфопротеиндер
Жәй белок пен фосфор қышқылының қалдықтарынан тұрады. Фосфор қ-лы (2-4
молекуласы) күрделі эфирлік байланыспен гидроксил тобы бар АҚ-на (сер, тре,
тир) жалғасады.
Слайд 33ФП-ң қасиеттері:
құнды белоктар, қайнатқанда ұйымайды, суда ерімейді, қышқылдық қасиет көрсетеді,
сілтінің және тұздың сұйытылған ерітінділерінде ериді, ИЭН 4,7 тең.
Слайд 34ФП-ң қызметтері
Дамып келе жатқан ағза үшін энергиялық (фосфор қ-лы), пластикалық
материалдың (алмастырылмайтын АҚ) көзі.
бұлшық еттердің жиырылуына;
нерв импульстерінің берілуіне;
Слайд 35транскрипция, трансляция процестерінің реттелуіне;
гормондардың әсер ету механизміне қатысады;
кейбір ферменттердің фосфорлануы немесе фосфорсыздануы олардың активтілігінің өзгеруіне әкеледі.
Слайд 36ФП-ң өкілдері
Сүттің казеиногені – фосфордың мөлшері шамамен 1%.
Жұмыртқаның сары уызында
фосвитин, виттелин – Р мөлшері 10 %.
Балық уылдырығында ихтулин (Р
10%дан жоғары) болады.
Адам ағзасында ФП-дер ОЖЖ-де, тіс эмалінде көп кездеседі.
Слайд 37Липопротеиндер
Құрылымдық ЛП-дер – биологиялық мембраналарды түзеді.
Бос ЛП-дер - қанның құрамындағы
ӨТТЛП, ТТЛП, ЖТЛП.
Өте төмен тығыздықты ЛП-ӨТТЛП
Төмен тығыздықты ЛП- ТТЛП
Жоғары тығыздықты
ЛП- ЖТЛП
Слайд 41Плазмалық ЛП
Қан арқылы суда ерімейтін липидтерді (ТАГ, холестерин мен оның
эфирлерін) тасымалдайды.
Бұл ЛП-дер гидрофилді қабаттан (белок, холестерин мен фосфолипидтерден тұратын)
және гидрофобты ядродан (ТАГ, холестериннің эфирлері) тұрады
Слайд 42Сұрақтар
Металлопротеиндердің қандай өкілдері тасымалдау қызмет атқарады?
Қандай липопротеиндер болады?
Қандай тағам өнімдерін
фосфор мен алмастырылмайтын АҚ жеткілікті мөлшерде алу үшін ұсынуға болады?