Д әріс тақырыбы: Табиғи резервуарлар ж әне олардың жіктемесі

және сақталуы мүмкін болатын, мұнай мен газдың табиғи қоймасын айтады.

Табиғи

резервуардың коллектордан айырмашылығы, табиғи резервуар коллекторлар мен жапқыштардан тұратын күрделі жүйе болып табылады.

шектелген)

коллектор қабатынан тұрады.

НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:
Қабат тәрізді коллектордың болуы.
Коллектор қабаттың табаны мен

жабынының жапқыштармен шектелуі.
Қабаттың созылым бойында біртекті коллекторлық қасиеттер
Коллектор қабаттың айтарлықтай қашықтықта жақсы сақталған аз ғана қалыңдығы
Бірдей стратиграфиялық жасы

жауып жатады.
НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕР:
Массивті өткізгіш тау жыныстардан тұратын қалың коллектордың болуы.
Коллектор

массивтері біртекті немесе әртекті болуы мүмкін.
Массивті коллектордың айтарлықтай қалыңдықта болуы, мысалы риф массифтерінің қалыңдығы 1000 м-ден жоғары болады.
Масситі тау жыныстар қабатының коллекторлық қасиеті әр түрлі болуы мүмкін, әсіресе біртекті массивтерде.
Массивті коллекторларды құрайтын тау жыныстар стратиграфиялық жасы да әр түрлі болуы мүмкін.
Массивті коллекторлардың тек үстінен ғана жапқыштың жабылып жатуы.

5-мергель, 6-жарықшақты таужыныстар, 7-флюидтердің қозғалыс бағыты.

6-жарықшақты таужыныстар, 7-флюидтердің қозғалыс бағыты.

жан-жағынан қоршап жатуы тиіс.
Коллекторлардың ауданы бойынша шектеулі ғана таралуы және

аз ғана қалыңдықта кездесуі.

коллекторды жан-жағынан су қаныққан алевролит қабаты шектеп жатыр

және газ сумен бірге резервуардың ішінде жылжиды.

Табиғи резервуар өздігінен

барлық уақытта мұнай газға тола бермейді. Мұнайдың орын ауыстырып, жылжуы алдынан тосқауыл кездескенде ғана тоқтайды. Олар қақпанға түскен тәрізді – тосқауыл (кедергі) алдында мұнай мен газ жиналымы немесе шоғыры түзіледі. Бұл құрылымдарды тұтқыш (ұстағыш (ловушка)) деп атайды.

Тұтқыш табиғи резервуарлардың кез-келген түрінде мұнай мен газдың коллектордан кетіп қалуына немесе миграция жасауына кедергі жасайтын табиғи жағдай болып табылады, яғни мұнай-газ коллектор бойында тұтқышқа келіп түскен жағдайда ғана мұнай шоғыры пайда болады.

литологиялық шектелген құрылым түріндегі табиғи резервуардың бір бөлігі. (И.О.Брод бойынша)

Бұл

құрылымдарда флюидтердің қозғалуы бәсеңдеп, мұнай жиналу мүмкіншілігі жоғары болады.
Тұтқышқа жеткен флюидтер тығыздығына байланысты жіктеліп орналасады.
Тұтқыштың жоғары бөлігінде газ, мұнай, ең астында су.

шектелген
Рифогендік

шоғырлары көбінесе осы тұтқыштармен байланысты.

Құрылымдық тұтқыштардың мөлшері әр түрлі болуы

мүмкін. Жекеленген құрылымдардың ауданы 5000 км2 жетеді, қатпардың биіктігі 1000 м дейін болады.

дөңес құрылымдар ретінде белгіленеді.
Олар антиклиндер, диапирлі қатпарлар, күмбез тәрізді көтерілімдер

Олардың арасында көп тарағаны антиклинді тұтқыштар. Мұнай газ шоғырлары көбінесе осы тұтқыштарда қалыптасады.
Антиклинді тұтқыш табиғи резервуар қабаттарының кері иілуінен немесе майысуынан пайда болатын тұтқыш.

әсерінен пайда болатын жарылымды бұзылыстармен байланысты тұтқыштар
Олар тұзды күмбездерде және

басқа да диапирлі қатпарларда кең тараған.
Тектоникалық бұзылыстар лықсыма, бастырма, қаусырма қатпарларды күрделендіріп, олардың құрылымын өзгертіп, мұнай мен газдың өзгеруіне әсер етеді.
Бұзылыстардың ығысу жазықтығы экран рөлін атқарады.

байланысты құмдар мен құмтастар қабаттарының жоғары қарай сыналануы (выклинивания) немесе

коллектор тау жыныстардың коллектор емес тау жыныстарына (жапқыш тау жыныстарға) алмасуы.
Литологиялық тұтқыштар көбінесе сазды тау жыныстар ішіндегі линза тәрізді құмды денелер түрінде беріледі.

үстінде жапқыш тау жыныстар орналасады, ал төменгі құрылымда қатпарланған немесе

моноклинді қабаттық резервуар болуы қажет. Осындай жағдайда стратиграфиялық экрандалған тұтқыштар пайда болып мұнай және газ шоғырлары қалыптасады.

риф пайда болуы мүмкін. Олар кейінірек жапқыш тау жынысымен жабылса

рифогенді тұтқыштар қалыптасады.
Рифогенді тұтқыштарды табаны жайпақ, тегіс, жабыны дөңес пішінді болып келеді.